Гьуьрметлу дустар!
Куьн мектебриз хтана, ингье варз алатзава. Куьн — квехъ, цIийиз атанвай аялрихъ, муаллимрихъ галазни таниш жез агакьнава. Гила кIанзавайди йисан кьиляй-кьилиз хъсандиз кIелун, низам-къайда хуьн, муаллимриз, диде-бубайриз, гъвечIи дустариз алакьдайвал куьмекар гун я.
Гьам мектебда, гьам кIвале, куьчеда, бахчадани багъда — виринра ийидай крар квез гзаф жагъида.
Вилик важиблу йикъарни, суварарни квайди рикIел хуьн герек я. ИкI, октябрдин сад лагьай югъ Яшлу ксарин — чIехи бубайринни бадейрин югъ яз къейдзава. Им чи яшлу ксариз жедай вири хъсанвилер ийидай лап кутугай вахт я. Амма а крар тек са юкъуз ваъ, вири уьмуьрда авуртIа, чи яшайиш мадни гуьзелди жеда.
Вилик чи Муаллимрин югъни ква: 5-октябрь. А юкъуз вири муаллимар тебрик авунихъ галаз сад хьиз, чирвилерин рекьяйни агалкьунар хьун герек я. Аялрин дерин чирвилерилай чIехи савкьат я муаллимриз, я диде-бубайриз бажагьат ава. КIела! Мадни хъсандиз кIела!
И чин чна гьа месэладиз бахшнава.
________________________________________________________________________________________________________________________
Вадар къачу!
Сентябрь… Къе суварин югъ
Мугьман хьанва, кьабула!
Ачух я квез вадрин къурух,
Куь гьунарар къалура.
Ктаб, дафтар, дневникни
Гъилик хьурай гьамиша.
Тагьир, Ренат, Сулейманни,
Вадар къачу, алхиша.
Десте-десте цуьквер патав
КIватI жезва куьн, чIижер хьиз.
Зигьиндиз куь ягъа къилав,
Гьазур хьухь бул бегьер гъиз!
Вадар къачу, чан аялар!
Меслят я квез за гузвай.
Бахтлу хьурай куь уьмуьрар,
Дуьз тербия къачузвай…
Райсудин Набиев
НуькIерин мектеб
Гъулцин тарал, куьчеда
Межлис ала еке са.
Пакамахъ фад, яралай
Хабар гузвай таралай:
— НуькIер патал мектебдиз
Ша вирибур эдебдив!
Инлай кьулухъ гьар юкъуз
Жеда ина тарсар гуз.
Лап гатузни артухдиз
Амукьда ам ачухдиз!..
Вадни экуьн тахьанмаз,
НуькIер иниз атанвай:
ЧIалитIарни девдевар,
ЧIимчIирарни тIветIвелар,
Керекулар, каруяр,
ЧIагъар, гьатта саруяр…
Уьфтер, сесер, гьараяр,
Къугъун, катун — пара я,
Сад-садалай бетер яз…
Вуч лугьуда — нуькIер я!
Ингье гила классдиз
Гьахьна муаллим, — тамаш дуьз!
Секин хьана, лифер хьиз,
Садани ван-сес тийиз.
Кьуьзуь ЧIатIил я муаллим,
Чидайди я гьар илим.
КIаниди туш гьиллеяр,
Ийиз тадач филлеяр,
Истемишда чирвилер
Гьар садавай тирвилив.
— Дустар, гила тарсуниз,
Яб це гьар са гафуниз.
Чирин сифте кхьинар,
Кьамир и кар четин яз.
ЧIулав нуькIер, цIарахар
Алахъна чIугваз цIархар…
Кьвед лагьай тарс — дидед чIал.
— РикIел хуьх: кхьида “чирик”,
Лугьуда “чивик”,
Я тахьайтIа — “чилик”,
АлакьдатIа нелай гьикI…
Гила кIелун кьан гъилик,
Ктабар ачух вилик.
КIелин гьевес кваз рикIик —
Поэма “Чижик — Пыжик”.
Доскадив экъечIда, лугьун чна,
Чиж…
Я битIиш, секин я вун куьз?
КIелун яни гьакьван четин?
— “Чижик — Пыжик”. Вун гьина?
Мад чизмач заз…
Гьа инал
Ван акъатна зенгинин…
— Ката, къугъугъ вирибур,
ЦIицI — пепе яхъ ирибур!..
Гила — естествознание, —
ТIебиат чирин чнани:
“Гьина булвал жеда гъвелерикай?”
“ГьикI хуьз жеда кьил кацерикай?”
Хъсан я! Гъавурдик ква вири.
Гила са тарс ама —
Вични манийрин зиринг,
Вирибуруз я пара хуш
Авазриз гуз яб,
Садазни гудай хьиз туш
И карди азаб.
Виридалай гуьзел мани
Я кьван “ЧIив — чIирив”.
ЧIимчIир нуькIрез чи аферин,
Сес акьван ширин!
Баркалла квез, зигьин зурба,
Вирибуруз — вадар!
Гила ахлад, диде-буба
Ая куь шадар…
Борис Заходер
Урус чIалай таржума -Мерд Алидин.
__________________________________________________________________________________________________________________________
кIелунин конкурсдин гъалибчи,
Хкемрин школадин ученица Камила Эмирова
Инжил бадедин мах
Инжил баде чи къунши я. Ам саки гьар юкъуз чи кIвалерин къаншарда, рекьин а пата, цлав гвай, къене члаф гьатнавай гъварцел ацукьна жеда. Рекьяй физ-хквезвайбур диндирмишда, вичин рикI аладарда.
Са юкъуз дидеди чи хизандин патай якIун пай гваз зун ракъурда.
“Баде, ваз дидеди са хуьрекдин як вуганва”, — лагьана, гъилевайди адан патав эцигна. Инжил бадедиз кIанзавайди и кар тир хьиз, ада зун аххъайнач.
— Де ятIа, ацукь инал, — заз чкани къалурна, — бадеди ваз са як квай мах ахъайда.
— Садра аслан, жанавур ва сикI санал гъуьрчез фена. Яна абуру са чIурун вак, цIегь ва къуьр. Гила янавай гъуьрч чпин арада паюнив эгечIна. Жанавурдик тади акатна: “Ина пайдай хьтин вуч четинвал ава? Стхавилелди лагьайтIа, вак — асландиз, цIегь — жанавурдиз ва къуьрни — сикIрез”, — теклифна.
“Жанавурдин бахтни кьий, къуьрен тахтни”, белки, гьа ихьтин дуьшуьшра лагьайди я жеди. Жанавурдин гафар ван хьайи асландин вилериз иви хъчена, сарари жакь-жакьна, чIарар риб-риб хьана, туьтуьнайни гъугъ-гъ-гъ-дин ван акъатна.
И кар акурла, сикIрез вичин сикIвал къалурдай ашкъи атана, вич жанавурдин икьрардал рази туширди малумарна. Асланди адаз гаф гана.
— Гьуьрметлу чи тамарин шагь, — эгечIна сикI фендигарвилелди, — арадал пайдай вуч ала кьван, адакай ихтилат кудиз? Заз чидайвал, цIегь — асландиз экуьнахъ тIуьн патал, вак — нисинрихъ, къуьрни — ксудалди вилик са сиверчияр хъувун патал тирди якъин кар я.
И гафар ван хьайила, асланди вичин мез пIузаррилай алтадна, хкажна тапац, жанавурдин кьамуз са вижевай пем чуькьвена: “Ахмакь, ван хьанани ваз стхавилелди паюнин къайда гьихьтинди ятIа?” Мад са гафни садайни ахкъатнач. Аслан вичин нагьардив эгечIна…
— Баде, а махунин мана ачуха ман, — тIалабзава за.
— Са вахтара, чан хва, чи хуьре тукIур малдин як пайдай Ярмет лугьудай сад авайди тир. Ада якIун куьк, таза тикеяр гьа асланар хьтин девлетлуйриз акъуддай. Амайбур — кесибриз.
Маса девир алукьна. Як пайдайди маса кас — Гьахълубег хьана. Ада хуьруьн колхоздин складдиз хтай як, гъвечIиди-чIехиди талгьана, дуьздаказ пайиз эгечIна. Гьа икI фена са кьадар вахтар. Ахпа яваш-яваш адан япарихъ “Я стхаяр, хуьруьхъ седри, совет, парторг, гъвечIиди, чIехиди авайди тушни? Бес як виридаз сад хьиз пайдани?” — гафарин ванер галукьиз башламишна. Вич лугьумир, хуьруьз мад асланарни жанавурар, сикIер хтанва. Гьахълубег чукурна, складдал чпин итим эцигна… ИкI я, бадедин. ЯкIун пай заз рекье тур куь дидедин балаяр сагърай! Къазанмишзавай кьегьалар сагърай!.. Асланрихъни жанавуррихъ стха-пай авайди туш…
Азедин Эсетов
____________________________________________________________________________________________________________________________
ЦIийи Фригърин аялрин эсерар
Мубаракрай!
Хважамжам тир рангар вичин
КIелунин йис мубаракрай!
Чи мектебдиз хьанвай кIвачин
КIелунин йис мубаракрай!
Цуькверни гвай акъатай геж,
Марфарни гвай — цаварин кьеж,
Гвай гьевесни рикIерин хвеш,
КIелунин йис мубаракрай!
КIелун-кхьин я чи къалин,
Тамамариз кIвалах кIвалин,
Деринардай чирвал, зигьин
КIелунин йис мубаракрай!
Кьилиз акъуд дерин къастар,
Алахъ къачуз четин постар,
Муаллим, аял — квез, зи дустар,
КIелунин йис мубаракрай!
Мадина Шабанова
Гьунар я куь
Лезгистандин школайрин
Муаллимар!
Куь югъ — сувар квез виридаз
Мубаракрай!
Цавун нурар, чилин бегьер —
КIвалахда куь.
Куьн вилик кваз, чи шегьреяр
Тушни экуь!
Чи, аялрин, авун патал
Акьул балугъ
Ийизвайбур тек са куьн я
Югъ-йиф къуллугъ.
Чилин шардин астIар — атIлас
Крар я куь,
Гьар садакай Инсан авун
Гьунар я куь.
Танита Сефиханова, студентка
Муаллим
Заз гана чирвал на,
Ваз буржлуз ама зун
Гьамиша гьазур яз,
Ви рекьел ала зун,
Къумлухрин зегьемра,
Кефердин къаяра.
Зун патал гьатнай вун
Уьмуьрдин цIаяра.
На гайи зигьин зав
Гумазма, яракь яз,
Муаллим, бахтлувал
КIватIзавай улакь яз.
Ачух мез, михьи кьил —
Арш я ви кIвалахда.
СтIал яз хьанай вун
Зи руьгьдин булахда.
Уьмуьрдин тежриба
Ви руьгьдин девлет я.
Зи патай авайди
Даим ваз гьуьрмет я.
Чилин шар гьейран я
Ви къизгъин кIвалахдал.
Вунни герб я ярашугъ
Дуьньядин пайдахдал.
Эминаз
Севзиханан гада Эмин
Чирвилерихъ къаних тир,
Гьахълувални сабурлувал —
Гьа Эминан къилих тир.
Дуьзвал гвайдак тахсир кутун —
Эхиз тежер синих тир
Ада авур гьар са юзун —
Гьакьван сирлу тарих тир.
Чав асиррай агакьна вун,
Дидед чIалан девлетар гваз.
Ви теснифар эзберзава
Чна рикIин гьуьрметар гваз.
Хкаж хьанва ви гьар са гаф
Чаз на ганвай къиметар гваз,
ЦIа туна на няслу крар,
Девлетлуйрин къелетар гваз.
Ханач вуна садан гуьгьуьл,
Халкьдин перни хкажна на.
Вахтуналлай жанавурдин
Хам, кьел яна, алажна на.
Дишегьли негь авурбурун
Япарни кваз акъажна на.
Шикиллу тир адан къамат
Лап гьуьндуьрдиз хкажна на.
Раханач вун цавай-цавай,
Мертебаяр секуьларна.
Чирагъ хьана, кана илгьам,
Гьижранди вун серинарна.
Фана дуьнья ваз дердери
Женнет хьтин ширинарна.
Вахтуниз на гардан кIирнач,
На вун вацI кьван йигинарна.
Къе физва чун ви гелеваз,
Эдебият рикIел алаз,
На кутунвай гьиссерин рехъ
Зуьгьре гъетрен рекьел алаз.
Ви муьгьуьббат, чи яшайиш —
Кузвай жуьгьен гъилел алаз,
Ви тIвар тур яз къилавлу тир
Дилавар тир мецел алаз.
Селимат Ашурагъаева
