Гьуьрметлу дустар! Ингье кьуьдни акуна-такуна акъатзава. Вилик гатфар ква.
Гатфарин сифте варз тир мартди чаз сифтегьан цуькверихъ, таза векьерихъ, хъчарихъ галаз санал гуьзел суварарни багъишзава: 8-Мартдин — Дидейрин югъ ва Яран сувар.
Мартди чаз багъда, сала, чуьлда ийидай гзаф крарни гъида. Чил кул-кусрикай, хвалар векьерикайни куьгьне амукьайрикай михьун, салара хвалар атIун, багълара тарариз дарманар, киреж ягъун, пунариз пер яна, ятар гун… — ибур вири квелай, аялрилайни, алакьдай хъсан крар я.
Эгер гатфариз гьар са аялди са цуьк, са кул-кус, са къелем чиле акIурна, абурухъ хъсан гелкъуьн тешкилайтIа, дуьнья цуькверинни багъларин, тамарин гуьзел алемдиз элкъведа. И чIавуз къушарни рикIелай алудна виже къведач. Абуруз мукар, недай ем кIанда. Аялри абуруз гьар жуьредин къулайвилер авун герек я. Чир хьухь: къушар чи дустар я! Дуст галачир уьмуьр гьихьтинди жеда?..
КIела, и чина гьа месэлайрикайни кхьенва.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
КIварчагърин цIирер
Цlийи йис
Цlийи йис чаз атана мад,
Цlийивилер, шадвилер гваз.
Чун вири на авуна шад,
Чи рикlерик мурадар кваз.
Чаз хъсанвал, бахт гъваш вуна,
Чанар сагъ хьуй, рикlерни — шад.
Гьар са югъ ви шад авуна,
Уьмуьр тухун я чи мурад.
Цlийи йисан пишкешар гваз,
Аяз Буба ракъура чаз.
Живед нини адахъ галаз,
Шад — хуррам яз акурай чаз.
Эседулагь Эседулаев, 5-кл. ученик
Кьуьд
Кьуьд атана живер гваз,
Аяз-буба вилик кваз.
Живедикай нини кьаз,
Шад я гъвечlи куьрпеяр.
Яцlу партал алукlна,
Алеррал фад ацукьна,
Хъуьхъверихъ яр галукьна,
Шад я гъвечlи куьрпеяр.
Живедилай цlуьдгъуьнар,
Чпиз къвезва хъуьруьнар,
Ийиз къалин къугъунар,
Шад я гъвечlи куьрпеяр.
Сабина Наврузова, 5-кл. ученица
Хъуьтlуьн югъ
Экуьнахъ зун къарагъна,
Вил вегьена пенжердиз.
Акуна заз лацу жив,
Рапрапиз са тегьерда.
Гуьзел тир югъ, ракъини
Вичин чинни къалузвай.
Тади къачуз рикlини,
“Къецел экъечl!” — лугьузвай.
Явашдаказ кам вегьез,
Зун живедив агатна.
Гъиле кьуна пурпу жив,
Зун хиялрик акатна.
“Гьикьван къанва баркаван,
Гъил рекъизва, цlразва.
Садра жува дад акван” —
Лугьуз, сивел чlугвазва.
Дидедихъай кичlе яз,
Хьанач завай дад акваз.
Акуртlа зун начагъ яз,
Акъваздачир ам рахаз.
Милана Рамазанова, 6-кл. ученица
Ватан хуьзвай кьегьалар
Ватан хуьзвай кьегьалрин югъ
Мубаракрай квез, чи халкьар.
Тамамарна гьар са къуллугъ,
Агална душмандин ракlар.
Гьар са карда чпин гьунар
Къалуриз гьазур я халкьар.
Ватан хуьн яз лап кьилин кар,
Гьазур я гуз чпин чанар.
Чи бубайри чlугур женгер,
Гъалиб хьун яз, кана жигер.
Абурун а кьегьалвилер,
Рикlел хуьда чна даим.
Гумрагь хьурай, аскерар, куьн,
Чи уьлкведин сергьятар хуьз.
Гьар са къуллугъ тухуз кьилиз,
Къуватар гуй Аллагьди квез.
Динара Гьуьсенова, 9-кл. ученица
Къелем ахтармишзава
Буба
Вун чи руьгьдин гьунар я,
Вун даим чи лувар я,
РикIе авай къастар я,
Играми тир чи буба.
Ви тIвар чаз лап вине я,
Къул хуьзвайди диде я,
Вун хизандин бине я,
Играми тир чи буба.
Кьабула зи шиирар —
Зи рикIевай фикирар.
Буба, вун заз масан я,
Зи мурад, зи виждан я.
Хуьруьг Жамил
* * *
Февралдин варз я, къай ава.
Амма жив авач куьчеда.
Куьлуьз цIверекI аватзава,
Вуч секин я магьледаI
Цава я циф авач, я рагъ,
ГьакI рагъул яз дакIвазва.
Яргъай лацу хьанвай дагъ
Текдиз сугъул аквазва.
Къе-пака икI гатфарни
Шаксуз, алукьда хуьре,
Квахьда хъуьтIуьн къаярни,
Сувар жеда гьар кIвале.
Имарат Багьадурова
ГъвечIи кIекрез
Экуьн кьиляй ван хьана заз
Чи гьаятдай гьарайдин.
Килигайла тир гъвечIи кIек
РикI алай зи хтулрин.
Ван хьайила, хабар кьуна:
“Яраб има вуч ятIа?
Белки, ам цавай физвай
Са ничхир, са къуш ятIа?”
“Ваъ, я диде, ам чи кIек я,
Гьарайзавай къуралай” —
Жаваб гана заз хтулри,
Такунамаз хуралай.
ГъвечIи кIек вич дамахар гваз
Къекъвезавай гьаятда.
Герен-герен гьараяриз,
Ван твазавай къуватда.
Демекдин рак ахъаяйла,
Ам экъечIна гьаятдиз.
Верчер патав агатайла,
КIек катзавай къерехдиз.
КичIе жемир, чан гъвечIи кIек!
Абур назик верчер я.
Акъвазмир вун къерехдихъ тек,
ГьакI гьалчзавай кIвачер я.
Чубарукдиз
Гатфар хьайла хкведа вун,
Чи кIвалерал жеда элкъвез.
Вун акурла, шад жеда зун,
Ваз килигиз хъуьрез-хъуьрез.
Гьар сеферда хтайла на,
Муг йида кьуран къавук.
Заз кичIе я,зи чубарук,
Вун акатиз катран хурук.
Чубарук я зи рикI алай
Гьар жуьредин къушарикай.
Аквада вун гьакьван иер,
ТуькIуьрнавай къашарикай.
Дагъдай гъида векьер-кьалар,
Дерин гьуьляй гъида кьарар,
Эцигиз лап къатар-къатар,
Муг ийидай вун я устIар.
Ацукьда вун мука секин,
Хизан кутаз жеда кIвачин,
Шарагарни галаз вичин
Шад я къе рикI чубарукдин.
Зул хьайила, гьатда рекье,
Зун туна сефилдиз хуьре,
Гьич садрани ,чан чубарук,
Ваз кичIерар тагуй лекьре.
Сагъ-саламат хьуй ви сефер,
Туна хуьре на чаз лифер.
Акъатнава къаяр-мекьер,
Ваз ачух хьуй хъфей рекьер…
Шагьризат Маллаева, Хив райондин ЧIилихърин хуьр
* * *
Ширинлухар бадеди
Дуьзмишнава суфрадал.
Дуствал ийиз эбеди
Чи, хтулрин, арада.
Неъ шуьреяр, афарар,
Ваъ лугьумир тортариз!
Ахпа къачу дафтарар,
Гьазурвала тарсариз!
М.Майраман шикилдиз баян гайиди — Мерд Али
Аялрин мецелай
КIурт
Чун хизан галаз рагьметлу зи иранстха Юзбеган гъвечIи хва Артуран кIвале авай. А чIавуз адан рушан кьуд йис хьанвай. Вични, яшариз килигайла, чIехи кьатIунар авай, билбил хьиз рахадай аял тир. Адаз гьа йикъара къуьрен хъицикьдин кIурт къачунвай. Патав гвай кIвале алукIна, дамахдивди чаз къалурун патал экъечIна ам чи вилик.
Зи хцин свас Аидади, аял ацукьарна вичин метIерал, кIуртунин тарифна, адаз мубаракна, хъсан ери авай къуьрен хам я лагьана.
МетIераллайда гьасятда кьил хкажна, вун квекай рахазвайди я лугьудай тегьерда адаз килигна, вичин назик сесиналди жаваб хгана:
— Тетя, вуна вуч лугьузва, ваз аквазвачни ам норкадин кIурт тирди?..
Тетядиз амукьайди вичин “гъалатI” хиве кьун хьана.
Ич михьна эциг
Къайда хьанвайвал, киш йикъан няниз чи кIвализ вири рухваяр, сусар, хтулар, езнеяр, птуларни галаз атанвай.
Пуд йис хьанвай птул Аланаз столдаллай вазада авай ичер акуна, гьасятда вичин бадедивай тIалабна:
— Баде, заз атIа ич це!
Бадеди ич къачуна. “За им исятда чуьхвена, михьна, ваз гуда, чан”, — жаваб гана.
ЧIехиди сив ахъайизни ахгакьнач. Алана алава хъувуна:
— Баде, вуна вазада ичер михь тавуна эцигнавани?..
Дуьз гафуниз нивай вуч лугьуз жеда?..
Чуьнуьх жез къугъвана
Чи хтул Эльмирадин кьве йисни зур хьанвай. Са юкъуз, кIвалахдилай хкведайла, за ам жувахъ галаз чи кIвализ хкана. Хтул акурла, бадедизни шад хьана. Хтулдиз теменар гана, чан-рикI авуна, вич кухнядиз гьахь хъувуна…
Зунни, алай парталар дегишариз, патав гвай кIвализ фена. Гъилер чуьхвена, ваннадай эхкъечIайла, дегьлизда авай хтул гьиниз фена лагьана хабар кьурла, бадеди заз вилер экъисна, ам ви патав гвайди туширни, завай вучиз жузазва лагьана вичин наразивал къалурна.
— Эльмира, Эльмира, — ваъ, жаваб авач.
Кьведни къекъвена кIвалера, авач.
Сад-садалай алатиз, акъатна гьаятдиз, анай — куьчедиз. Кутуна къуншиярни. Гьатна са къарма-къариш. Папари, инихъай анихъ, анихъай инихъ чукуриз, “Эльмира-Эльмира!” лугьуз гьарайзава. Рушан гелни авач. Чак рикIивай зурзун акатна. Патавай еке къанал физва, рекьикни кьадарсуз машинар ква эхир…
Аялдин диде-бубадиз зенгна, зун тадиз жуван кIвализ, парталар дегишариз, фена.
Стулдин далудилай шалвар къачурвалди, заз адан кIаник, кIватI хьана, секиндиз ацукьнавай Эльмира акуна. Зав ада рахадай аман вуганач: — Дедушка, зун бадедихъ галаз чуьнуьх жез къугъвазвайди я. Адавай жагъуриз жезвач. Вуна адаз лугьуз тахьуй…
— Исятда, чан, лагьана, гъилевай шалварни рикIелай фена, ам къужахда кьуна, бадедиз муштулух гуз чукурна за.
…Гьекьни-каф хьана, адан дидени буба агакьайла, чна, ацукьна столдихъ, меслятдалди бадеди гьазурнавай чIахарин аш незвай…
Азедин Эсетов
