Гьуьрметлу дустар!  Ингье кIелунрин сад лагьай четверть алатна. Вилик зулун тIа­­тIилар — ял ядай йикъар ва гьа са вахтунда хъсан суварарни ква.

Абурукай сад Халкьарин садвилинни меслятлувилинди, яни ислягьвилинди я. Гьелбетда, Октябрдин революциядин — ЧIехи инкъилабдин суварни чи рикIел къвезва. Ихьтин лишанлу йикъари чак зегьмет чIугунин гележегдихъ инанмишвилелди финин гьиссер кутазва.

Ноябрь зулун вири мумкинвилер къуватда гьатзавай вахт я. Зулун рангарихъ садрани тикрар тежедай тавар, нехишар жеда! Эгер квез чилин гуьзелвал, вахтарин ажайибвал чир хьана кIанза­ва­тIа, тIебиатдал вил вегь, килига, гекъига, жуван къейдер ая! Зул чIехи художник, еке суьгьбетчи ва суьгьуьрчини тирди квез раиж жеда. Квез акур шикилрикай чаз кхьихь! Шикилар чIугу! Манияр туькIуьра! Зулун аламатрин “сандухар” ачухиз алахъ…

Бахтлу шараг

Геж хьиз цанвай пахлайри “спелар” ахъайиз башламишна. Дидеди чаз абур хкаж жедай тIвалар акIурна кIанзавайдакай лагьанвай. Гьавиляй зунни­ буба са юкъуз абур гъун патал тамуз фена. Чаз каникулар ганвай вахт тир.

Чун тамун къенез са акьван гьахьнавачир. ЧIехи хьанвай тарарилай гъейри, гъвечIи кул-кусарни дуьшуьш жезвай. Иллаки чIуру шуьмягъдин тарар гзаф тир. Патахъдиз экъечIнавай, кьураз эгечIнавай ва я кьурай хилер атIуда лугьуз, чун, мукьуфдивди килигиз, абурун арайра къекъвезвай. ГьикI ятIани заз тIвал атIуз кIан хьайила, зайифдиз гьарайзавай нуькIрен шарагдин ван атана. Ван зайифди тирвиляй, ам гьинлай къвезватIа чир жезвачир. Са тIимил кисайдалай кьулухъ заз шараг вич акуна. Ам зи вилик квай кьван.

Тадиз за хкажна, бегьем чIарни акьалт тавунвай ам эхцигун патал мукахъ къекъвена. Муг гьа и тарце авайди за кьатIанвай, амма сакIани зи вилерик акатзавачир.

Агь, нуькIерни амалдарар тушни! Гьич фикирдизни текъведай къалин пешерин кIаник, лап шуькIуь хилен кьилел туькIуьрнавай муг заз жагъана. И карда заз диде нуькIрени куьмек гайи хьтинди тир: ам, вичин жуьреда теспача хьана, ванер ийиз, тарцелай элкъвезвай.

Мука заз жагъай хьтин кьве шараг мад авай. Шараг эхцигдайла, диде хтай хьиз хьана, абурай ванер акъатна, сивер ахъа хьана, ахпа амалдарвилелди кисна.

ТIвалар гъана, чна акIурна. Амма нуькIрен мука зун кьве сеферда вичихъ чIугун хъувуна: шарагар пудни чIехи жезвай. Ахпа вуч хъхьа­натIа завай лугьуз жедач. Лугьуз жедайди тек сад я: за къутармишай шарагди, вичин дидеди хьиз, зи рикIе авур муг къени сагъзама.

Амир Тагьирбегов, 7-кл.

 

Менфятлу цIегьер

Бязи инсанри гила мал-къара хуьзмач. Абурухъ гелкъуьн четин акваз­ва. Амма чна неинки малар, гьакI хиперни хуьзва, цIегьерни. ЦIинин каникулриз, ими авачирла, стхайриз маса кIвалахар авайла, зун чи цIегьер хуьз фермадал физвай. Абур хуьн са акьван четин кар тушир. Вучиз ла­гьайтIа, цIегьериз векь нез гьиниз фидатIа, гьинай яд хъвада­тIа, гьинал хтана ял ядатIа, хъсандиз чизвай. КIанзавайди абурал гуьз­чивал авун тир.

Чи дахди, жинсинин цIегьер я лугьуз, абур рикI алаз хуьзвай. Дугъридан­ни, абур чи патарин цIегьерилай чIехини я. Алава яз, абуру са кьадар некни гузва. ЦIегьрен нек лагьайтIа, гзаф менфятлу затI я. Вилик вахтара (гьа ги­лани) цIегьрен нек духтурди инсанар сагъардай дарман хьиз ишлемишза­ва. Исятдани бязи вахтара дидедин патав, мекьи хьанвай аялдиз гуз, цIегьрен нек кIанзавай хуьруьнвиярни къвезва. Гьич садни бушдиз элкъвен хъийизвач. Вучиз лагьайтIа, дидеди цIегьрен нек ва къатух холодильникда хуьзва.

Заз чир хьайивал, неинки цIегьрен нек, гьатта цIегьрен пини мекьи хьанвайдан далуяр тIушуниз гзаф менфятлу я. ЦIегьрен нек кIватIна, дидеди кварни юзурзава. Алатай чIем хер-кьацI сагъар хъийидай хъсан дарман хьизни ишлемишзава.

Марьям Мамедова, Марьям Рагьимова, 7-«б» кл.

 

Имуча-мучаяр

* * *

Югъди-йифди авахьиз,

Физ, гьуьлерик какахьиз,

Сел атайла, пагь, вичиз,

Къерехрилай алахьиз,

Йигиндаказ фидайди,

Никни багъ дигидайди,

Гагь куьруь, гагь яргъи цIил

Вуч я, лагь на, Къизилгуьл?

* * *

Къалурдайди чи чин чаз,

Гьайиф тирди аватна хаз,

Гъиле кьурла тIарамди,

Вич лап гзаф цIалцIамди…

* * *

Виче залан пар аваз,

Къалин муркIар хаз,

Ленин бубад тIвар алаз,

Чилин шардиз чизвайди,

Океанрай физвайди.

* * *

Рахадайла цав,

Кьежириз чил, къав,

Къвадайла марф,

Лугьуз вичин “гаф”,

Туьхуьз, хкахьдайди

Вуч я, лагь, Верди?

* * *

ЧIехи бубадизни дидедиз герек,

Къекъведайла, жедайди куьмек?

* * *

ХъуьтIуьз — секин,

Гатфариз бул юргъ авайди.

Вич гьамиша чаз тир эркин

Лезги чилин юкьвавайди?

* * *

Талгьуз чуьл, там,

Дуьм-дуьз фенвай къуша цIар,

Вич чархарик  зурзазватIан,

Эхзавайди залан пар?

* * *

АцIай туп,

Къен яруди,

Винел пад цIаруди

Недайла, ширин я хупI!..

* * *

Рахазвайди,

Я югъ талгьуз, я гьич йиф,

Дагъдин чинай авахьзавай

Лацу киф?

* * *

Къуш туш — вичик лувар ква.

Жагъида гагь кьурарикай.

Йикъакай кичIедайди,

Йифиз лув гуз жедайди?

Нариман Къарибов

 

Тапшуругъ

ЧIехи амалдар

Дуьньядал халкь хьанвай алемрин арада инсан виридалайни акьуллу, амалдар, викIегь ва къудратлу я. Инсанди вичелай саки виш сеферда къуватлу филер, асланарни пеленгар, гамишарни балкIанар вичиз кIандайвал муьтIуьгъарзава.

Гила — тапшуругъ

Инсанни, жанавурни цIегь ва са багълама келемар дерин вацIун и пата ава.

Жанавурдиз — цIегь, цIегьрезни келемар нез кIанзава. Амма инсандихъай кичIела, нез жезвач.

Инсанди абур сагъ-саламатдиз вацIун атIа патаз акъудун лазим я.

Жанавурни, цIегьни, келемарни, вични санал са луьткведа гьакьзавач. Са-сад  акъудна кIанзава.

Эгер, жанавурни цIегь туна, инсан келемар гваз, экъечIайтIа, жанавурди цIегь неда. ЦIегьни келемар туна, жанавур гваз экъечIайтIа, цIегьре келемар неда.

Инсан хияллу хьана, вуч авуртIа, хъсан я лугьуз. Инсандиз эхирни амал жагъана: ада цIегьни, жанавурни, келемарни саламатдиз вацIун а патаз акъудна. Амма — гьикI?

Жаваб ихьтинди жеда:

Жанавурни келемар туна, инсан сифте цIегь гваз атIа патаз экъечI­да.  ЦIегь атIа пата туна, ичIи луьткве гваз и патаз хкведа.

Жанавур гваз атIа патаз хъфида ва цIегь гваз и патаз хкведа.

Келемар гваз атIа патаз хъфида ва цIегь текдиз и пата тада.

Жанавурни келемар атIа пата туна, элкъвена и патаз хтана, цIегь гваз хъфида.

Гьа икI инсанди вичин чIехи акьулдивди вири саламатдиз вацIай акъуд­на.

Рамазан Велибегов

 

Кимин къаравул

Хуьруьз хъфенвайла, чал кьил чIугваз, имидин хцин свас Гьава вичин­ пуд йиса авай хтул рушни галаз­ атанвай. Вилер вили, чIарар лацу дагъ­ви­дин бала, чIаларин кIватI. КIутI-кIутI ацалтна, вичин жуьре рахадай ам.

Жуван метIел эцигна, зун ам диндирмишиз эгечIна:

— Буба гьикI я, чан?

— Хъсан.

— Ада кIвалахзавани?

— Ава.

— Вуч кIвалахзава?

— Ам кимин къаравул я… Экв алукьна, парталар алукIна, фу-затI тIуьна, буба кимел физва, няналди гьанал гьа вич  хьтинбурухъ галаз жезва. Няниз хквезва кIвализ.

Хтайвалди бадеди лугьузва: “Чи кимин къаравул хтана…”

Бадедин пай

Буба кIвализ кьве морожна гваз хтана: сад хтул — рушаз, муькуьдини — бадедиз.

— Жуванди неъ, чан. Зиди холодильникда эцигда, — лагьана, баде са вил ахвар ийиз, ярх хьана.

Ахварикай кватна, килигайтIа, морожна амач.

— Я чан бала, зи морожна амач хьи ина?

— Амни за тIуьна.

— Вучиз, я чан?..

— Заз вуна ам заз турди хьиз хьана…

Хата авач

КIвализ хтай бубадиз, чими яд къведай кранни ачухна, къапар чуьхуьзвай вичин хтул руш акуна.

— Машаллагь зи рушаз! Гила чаз бегьем куьмекчи хьанва, — тарифиз эгечIна буба.

— Бубашка, гила чи баде кьейи­тIани, хата  авач. Ваз аквазва хьи, залай кIвалин кIвалахар ийиз алакьзава!­ — вичин шадвал къалурна хтулди…

Азедин Эсетов