Гьуьрметлу  дустар!

Ингье 2021-йис алукьна, са варзни алатзава. Чна мад сеферда квез алукьнавай цIийи йис мубаракзава.

Адал зегьметчи яру яцран лишан ала. Инсанри адак еке умудар­ кутазва. Къуй чи гьар са югъ сагъламди, шадди, зегьметрив хьиз, берекатривни ацIайди хьурай! Куь зегьмет кIелун, дерин чирвилер, михьи ахлакьдин тербия къачун я. КIела, кхьихь, шикилар чIугу, хъсандиз ял ягъа, спортдиз­ мукьва хьухь!

Алукьнавайди чи Дагъустан Республикадин 100 йисан юбилейдиндини я. Чи хайи республика гзаф миллетринни чIаларин, культурайринни адетрин, гуьзел тIебиатдин Ватан я. Адакай чи  вири ашукьри, шаирри манияр лагьанва, лугьузва, мадни лугьуда.

Куьнени чира чи Дагъларин уьлкведин тарих, культура, адетар, манияр. Куьнени кхьихь чаз чи Ватандикай, хайи хуьрерикай, чи дагъларикайни вацIарикай, тамарикайни булахрикай, чи игитрикай  хъсан махар, манияр, гьикаяяр. Чна абур “Чубарукар” чина гуда. Агалкьунар хьурай квехъ!..

____________________________________________________________________________________

Баркалла!

Игитдин медаль

ЦIийи йисан вилик чи телеканалрай РФ-дин Федеральный Собранидин залда чпи жуьреба-жуьре хаталу вакъиайра (цIаяр кьунра, инсанар батмиш жедайла, къаю кьадайла ва икI мадни), чандилайни гъил къачуна, масабуруз куьмекар гайи, яни кьи­никьикай къутармишай са десте аялрив РФ-дин Фе­деральный Соб­ранидин Советди тешкилнавай махсус награда “Ая­лар-Игитар” медаль вахкуниз та­лукь­ шадвилин серенжем са шумудра къалурна.

Наградаяр вахкудайла рахай Федеральный Собранидин Федерациядин Советдин Председатель В.Мат­виенкади, РФ-дин МЧС-дин министр Е.Зиничева, масабуру аялрин игитвилин тарифна, абурулай къенин ва къвезмай несилрини чешне къачудайди, игитрин ирс квахь тийидайди къейдна.  Ихьтин кьегьал­ крари чи гележег мадни бахтавар ийидайдахъ инанмишвал къалурна.

А дестедик чи республикадай, чна гьеле 2019-йисан 12-сентябрдиз чи газетда вичикай суьгьбет авур, Хив райондин КьванцIилрин юкьван школадин ученик (алай вахтунда ада Махачкъалада, 46-нумрадин школадин 5-классда  кIелза­ва, аялрин спортшколада футболдай вердишвилерни къачузва) Къаф­­ланов  Девлетханни  квай.

Адав награда Махачкъалада, РД-дин Халкьдин Собранидин залда­ спикер Хизри Шихсаидова вахкана. Мярекатда са жерге депутатри, МЧС-дин векилри, журналистрини иштиракна. Инай репортаж чи телеканалрай са шумудра къалурна.

И йикъара чи гъиле Девлетханан награда ва шикиларни гьатна. И  материални гьа кардихъ галаз алакъалу яз кхьенва.

Девлетханан кьегьалвал гьихьтинди тир? РикIел хкизва: яшар 9 йи­сав агакьнавай хтул вичин чIехи бу­ба,  яшлу муаллим-ветеран Агъабег­ Къафлановичахъ галаз, куьмекчи яз, мехъер патал кIвале хуьз­вай пуд чIурун жунгавдиз яд гуз, бу­лах­дал фена. Фидайла секин гьайванди, бу­лахдилай хкведайла, цIили­нин кьил кьуна вилик кваз физ­вай иеси кьулухъай хабарсуз крчарал хкажна, чилел гьалчна, ахпа тIуш гуз эгечIна.

Са тIимил бушвал, гежвал аву­найтIа, итимдин нефес гьанал куьтягь жедай. Хтулди вичи вич квадар­нач, кIусни кичIевал тавуна, пе­хъи гьайвандин вилик фена, вичивай жедайвал гъилевай лашунив адан тIиш-пIуз ягъиз, гьараярна. Садлагьана гьайван чилел алкIур­на­вай­далай алатна, са патахъди катна…

И агьвалат акур хуьруьнвиярни фад атана, Агъабег Кьасумхуьруьн райбольницадив агакьарна. Яшлу итимдин къуьнин кIарабар, 5 пакун тIвал ханвай, хуруз, рикIиз, жигерриз еке хасаратвал хьанвай.

Саки пуд вацра сагъар хъувур итим вичин балайрив саламатдиз ахгакьна…

Ихьтин кьегьалвал гьакI тунач. Хуьруьн агьалийрин тIалабуналди РФ-дин МЧС-дин РД-да авай Кьилин управлениди (начальник — гене­рал Нариман Магьмудович Къазимегьамедов) Девлетхан (а чIавуз 3-классдин ученик) винидихъ тIвар кьунвай награда гун патал къа­лурна­.

Игит аялдив награда РФ-дин Фе­деральный Собранидин сенатор, Россиядин Игит, классический къайдада кьуршахар кьунай Олимпиададин чемпион А.Карелина вахкун лазим тир. Амма ада и кар Хизри Шихсаидоваз ихтибарна. Вичин патай чар рекье туна. Ана къейднава: “Зал кьакьан дагъларинни халисан кьегьалрин ватандай — Дагъустандай тир, вичин тIварцIе гьакьван еке метлебар авай Девлетханав награда вахкунин гьуьрметлу везифа ацалтна. Им вири государстводин патай кьегьалриз ийизвай гьуьрметдин лишан я. А кар кьилиз акъудун за Хизри Исаевичал ихтибарзава.

За вири кьегьал аялриз гьа и саягъда уьмуьр давамарунин, са куьнихъайни кичIе тушиз, виликди финин алхишзава…”

Чнани цIийи медалдин сагьибдиз, адан диде-бубадиз, чIехи буба Агъабегаз, тербия гайи муаллимриз аферин, баркалла лугьузва.

Чир тахьана садрани

Зайифвални кичIевал,

Виликди вач генани

Агалкьунрихъ вижевай!

Игитвилин крариз

Чка ава гьамиша.

Бахтлувилин нурариз

Гьунар куьне багъиша!..

Чи мухбир

________________________________________________________________________________________________________

Саидадин шиирар

 

Зунни стха гъвечIи я,

КIубан, вервецI, дири я.

Гузвай савкьат, пишкешар

Кьабулиз лап хвеши я.

Бубади са туп гъана,

Багъишна ам стхадиз.

Дидед(и) гуьрчег са нини

Вегьена зи къужахдиз.

Вакай хьурай футболист,

И дуьньяда тIвар авай.

Духтур хьурай рушакай,

Гъиле сагълам кар авай.

ЧIехи бубад чаз гана,

Ктабарни дафтарар.

Хъсандаказ кIел ая,

Квекай хьурай устIарар.

 

Чаз дидеди…

 

Экуьнахъ фад къарагъна,

Чин-гъил чуьхуьх тамамдиз.

Катиз, калтуг зур сятда,

Назик беден мягькемриз.

Са тIимил хьиз эзбера

Накь кIел авур тарсарни,

Гьич рикIелай алудмир

Тапшуругъар, крарни.

Гила недай вахт хьанва,

Ацукьа куьн суфрадихъ.

Берекатар бул ала,

Неъ, хъухъ куьне асантдиз.

Ширин чайни ниси, фу

Ажеб хъсан къафун я.

КичIе жемир, неъ тухдалд,

Жаваб гудайд руфун я…

Рамазан Велибегов

 

* * *

Парар алаз далудал,

Ава даим юргъада.

Секинвал гьич авай туш.

КIвалах куьтягь жедай туш.

* * *

Гъиле авачиз аса,

Акъвазнава кIвачел са.

Вичин кьилел ала сеф,

Ам тIуьрла ваз жеда кеф.

* * *

Вилер  авач аквадай,

Я мез авач рахадай,

Вун рахайтIа, рахада,

Вичин дерди лугьуда.

* * *

Гагь хъипи жез, гагь лацу,

Гагь рагъул жез, гагь къацу,

Алай партал дегишиз,

Ава абур вердишиз.

* * *

Ахвар тийиз хъсандиз,

КIвал хуьда лап масандиз.

Хуьруьн чIурал элкъведа,

Багъ-бустандихъ гелкъведа.

 

Саид-Агьмед Абдурашидов

____________________________________________________________________

Ша суварин суфрадихъ!

Ша, аялар, суфрадихъ,

Дуьзмишнавай хунча хьиз!

Ширинарни тIунутIар,

Ичер,  зурар, нахутIар,

 

Ширин таза иситIа

Дадмиш ийин вирида!

Чайни хъвада кьилелай,

Чи бадедин гъилелай…

 

Чун я бахтлу бицIекар,

Уьмуьр ийир гуьрчегар!

Гьар югъ ацIай сувар хьуй!

Чи кьуьлерик лувар хьуй!

Перидин шикилдиз баян гайиди Мерд  Али я.

______________________________________________________________________________________________________

Заз хуш я

Лезги эдебиятдин кружокдин руководителди чаз жуваз хуш са гьайвандикай кхьин кIвалин кIвалах яз гана. Зани жуваз хуш тир сикIрекай кхьена. Адан амалдарвал а кардикай ибарат я хьи, амай вагьши гьайванри­лай алава яз, сикIрез са гьихьтин ятIани сабурлувал хас я. Гуя ада сифте фагьумзава, ахпа кардив эгечIзава. Адан гумбатIвални гьа и карди хци ийизва. Хуш  рангунин туьк хьтин чIар, пурпувал квай яргъи тум, гьамиша уях хци япар, къекъведайла вансуз пацар, къереяр хьтин чIулав яргъ квай вилер — вири ибур сикIрен мешребар тушни.

Адан хизан тешкилун, шарагар тербияламишун, абур чIехи авун, абурал гьамиша мукъаят хьун регьят туштIани, тIебиатди адаз вердишвилерин а крар кьилиз акъудунин шартIар ганва.

Абур инсанризни хас везифаяр, хесетар я. Амма инсандиз чуьнуьхун кутугнавач: айиб я, ракьара гьатда.

СикIрез я айиб чидач, я ракьар. Адаз кIанзавайди руфун ацIун, балаяр тух хьун я. Амай крарикай ада гьич фикирни ийизвач. Гьавиляй за жуван гьи­­каяда кхьенай: “Кьей хва сикI. Чуьнуьхунрал рикI жемир. Чуьлдин кьи­­­фер кьаз, жуван югъ няни ая. Валай ахмакь жанавур алдатмишиз жеда, гьамни — махара. Амма гьайванрин пачагь тир аслан ваъ. Эгер ам чи та­мара­ яшамиш жезвайтIа, ништа, ви пемпе шумудра цавариз акъатдайтIа”.

Гьайванрин алем девлетлу ва гуьрчегарзавай сикI, куьне вуч ла­гьай­тIани, заз хуш я.

Аскер  Сефиханов, 8“а” кл.

_______________________________________________________________________________________________________

Савадлу сикI

(Мах)

Хьана кьван, хьанач кьван са сикI. Ада, дуьньяда къекъвена, уькIуь-цуру дадмишун кьетIна. Дуьз лагьайтIа, жанавур стхадин патав сифтегьан­ чирвилер къачунвай адаз кIелиз-кхьиз чир хьанвай, гьисабрикайни са кьадар хабар авай. Амма къилихринни тербиядин тарсар ада гьеле диде-бубадин патав гумайла къачунвай.

Хабар нивай? Гьа сикIревай. Са юкъуз ам, къуьнуьз са хара газетар авай чантани вегьена, сефердиз экъечIна. Галатнавай ам нисинихъ хьиз ял ягъиз са кIанчIунал ацукьна. Къвалал алай чантадай акъудна газет кIелиз эгечIна. И арада патавай жейран физвай.

— Ханум, — лагьана сикIре адаз, — ви зирингвилизни гуьзелвилиз зун къур­банд хьурай. Заз Къуба ва Куьре патан тамарин агьалияр Самбур вацIун чIе­­хи муькъвел кIватI хьанайтIа, кIанзавай. На чавушвал авун зи тIалабун я.

Арадай са акьван вахт фенач, жейранди вичин тIалабун кьилиз акъуд­на. Шад хьанвай сикI, кIарасдин челегдал акьахна, муькъвел атанвайбурун вилик рахаз башламишна. “Азиз ватанэгьлияр! Зи гъилевай “Лезги га­зетда” неинки чакай мукьвал-мукьвал кхьизва, ам чи сад тир миллетдин къайгъудани ава. Куь руьгьдин начагъвал “Лезги газетди” сагъарда. Ам чи алемдин лукьман я. Гьар са магъарада, гьар са мука, гьатта, вацIун гьар са лепеда ам аваз хьайитIа, куь савадлувал хкаж жеда. Ам вирида кхьихь! КIела”…

Самбур вацIун чIехи муькъвел хайи газет кхьидайбурун, савадлувал хкажиз кIанзавайбурун жергеяр артух жезвай. И кардал сикIре дамахзавай­.­­

Абур гьа муькъвел аламаз, зун кIвализ хтана.

Карина Гьажимегьамедова, 11-кл.