Гьуьрметлу дустар!
Ингье чун зулун лап фесли вахтунив агакьнава. Йикъар къвердавай куьруь, йифер лагьайтIа, къвердавай яргъи жезвайди аквазва. Идахъ галаз сад хьиз, йикъарин чимивални тIимил жезва.
Амма тIебиатда жезвай кьван дегишвилер, цIийивилер вуч я! Таму-тара алукIзавай зулун либасри, чуьллера, багълара, салара кьиле физвай гьерекатри зулни йисан гуьзел вахтарикай сад тирди субутзава. Саларай картуфни газар, келемар, зулун помидорарни бадамжанар, истивутар чи гьамбарханайриз хквезва.
Багъларай эхиримжи ичер, жумар, кицикар, хурмаяр, анарар кIватI хъийизва.
Яшлу бубайрикни бадейрик хтулар патал зулун къахар кьурурунин гьерекат ква.
Вилик мадни гуьзел, важиблу вакъиайрин вахт ква. Ноябрди чаз Октябрдин революциядин, Халкьарин садвилин ва маса суварар багъишзава.
Сад лагьай четверть куьтягь хьана, тIатIилрини чун вилив хуьзва. Мекьи жезвай йикъари кьуьдни чи рикIел гъизва. Ятар михьи, вацIаринни кIамарин гьерекат зайиф жезва. Чилиз ял ягъиз кIанзавайди гьар са уламдал гьиссзава.
Куьнени и дегишвилерал вил вегь, килиг, гьихьтин аламатар чи дагъларани аранра кьиле физватIа. А дегишвилериз къимет це, куь фикирар кхьена, шикилар чIугуна, чав агакьарайтIа, мадни хъсан я.
Югъур хьурай квез! Хъсандиз кIела, кIвалаха, ял ягъа. Чахъ галазни алакъа хуьх!..
_______________________________________________________________________________________________________________
КурквачI хьтин руш
1960-1963-йисар тир. Гилийрин куьгьне хуьряй агьалияр дуьзендиз, яни бахчаяр галай чкайриз эвичIзавай. Садбуру (куьмек авайбуру) кIвалер фад эцигнавай. Садбур чилин къазмайра яшамиш жезвай.
КIвалер эцигиз, керпичар атIуз, агьалийри, чIижери хьиз, кIвалахзавай.
Чи магьледин къуншияр пара гьуьрметлубур тир. Керпичар, мелер ийиз, атIузвай. Гьар нянихъ нубатдалди сад-садан кIвале кIватI жезвай. КIантIа цур ягъай хинкIар, кIантIа аш ва я дуьгуьдин афарар хьурай, санал нез, йикъан галатун алудзавай.
А чIаван тIуьнар пара дадлубур тир. Чи магьледин аялриз бадейри геждалди къариба махар ахъайдай, чазни къулай жедай.
Халисат бадеди чпинни Марият бадедин арада часпарар авач лугьузвай. Нубатдалди хьар кутаз, фу чрадай. Эхь-эхь, магьледа ахьтин ниэр гьатдай хьи, школадай хквезвай аялар, фу кIанз, хьрак фидай. Бадейризни акьван хвеши жедай хьи, чпин фан тарифариз, аялриз гудай.
Марият бадедихъ зи тай руш авай. Вучиз ятIани, гьамиша адаз курквачI хьтин руш лугьудай Ата бубади. Зун а кардал пара тажуб тир. Са юкъуз за адаз суал гана: — Ата буба, вун духтур яни?
— Ваъ, я чан руш, зун мектебда тарс гузвай муаллим я.
За мад башламишна:
— Бес вуна чи къуншидин курквачI хьтин руш Лали гьикI къутармишна?
Муаллим хъуьрена, ахпа суьгьбетна:
— Зун мектебдай хквезвай. Нисинихъ тир. А чIавуз, тарсарилай кьулухъ, чи магьледин аяларни хквезвай. Садра заз, “Кьена! Кьена!” лугьуз, гьарайзавай Лалидин чIехи вах Телли акуна. За адан гуьгъуьниз чукурайтIа, кIвале Лали ярх хьанва, вилерни къавуз хъфизва. Зун чашмиш хьанач. Тадиз кьве тупIув сив ахъайна, туьтуьна акIанвай какадин къиб акъудна. Регьят хьана Лалидиз. Кьезилдиз нефес къачуз башламиш хъувуна…
ЧIехи вахан шадвилин кьадар авачир. Шад виридаз хьанвай.
Къе Лали вич аялрин духтур я. КурквачI хьтин руша халкьдин аялар сагъарзава…
Валида Дадашева
_______________________________________________________________________________________________________________
Имуча-муча?
* * *
Вичин куьлегдин чидайди чIал,
Чун хкведалди, хуьдайди кIвал?
* * *
Вини кьил къацу киф я,
АтIумир ам, гьайиф я!
ЭкъечIдайди дериндай,
Недайла хупI ширинда!
Тавуна хьиз хиялар
Вуч ятIа, лагь, аялар?
* * *
Майвайрикай рахайла,
Вич виридаз чидайди,
ЧукIулдивди атIайла,
Вилерай нагъв гъидайди?
* * *
Катдайла, вич юргъа я,
Гьамиша чи арха я.
Нариман Къарибов
_______________________________________________________________________________________________________________
Фригърин цIирер
Тебрикзава
Виш йис хьанва, “Лезги газет”,
Вун уьмуьрдиз атана чи.
Ярж яз, хуьзвай кIани миллет,
Яшайишда рахана чи.
Савадсузвал ийиз бамиш,
Миллет вилик тухвана на.
Са кардални тахьай чашмиш,
Чав руьгьдин бахт вугана на.
Гьажибеган кар чирна чаз,
Виш уьмуьрдин чирагъ хьайи.
Сулейманан цIар чирна чаз,
Гьахълу дергес, урагъ хьайи.
Жуьрэтлу тир халкь хьана вахъ,
Фикирралди даяз тахьай.
Аян тир ваз гвачирбур гьахъ,
Ачухдаказ рахаз тахьай.
Коллективди гана ваз чан,
Хвена тур хьиз, аял хьтин.
Халкьдин теклиф, авачир сан,
Гьар мураддин хиял хьтин.
Тебрикзава виш ва агъзур,
Гатун шагьвар, лепе я вун.
Хьухь сефердиз мадни гьазур,
Зи миллет, зи уьлкве я вун.
Шамил Гьуьсейнов,
11-кл.
Сифте сефер атанай
Цуькверин кIунчI къужахдаваз, бахтлу яз,
Зун мектебдиз сифте сефер атанай.
Табни тийин, рикIик тIимил гъалаб кваз,
Зун мектебдиз сифте сефер атанай.
Мектеб вучтин чка ятIа заз чидачир,
Бахчада за ам фикирдиз гъидачир.
Чирвилера бахт авайди хьайи чир,
Зун мектебдиз сифте сефер атанай.
Гьар тарсуниз вичин махсус тIал авай,
Гьар илимдин рикIе назик квал авай,
Авазлу тир хайи дидед чIал авай
Зун мектебдиз сифте сефер атанай.
Заз течидай гзаф сирер ачухай,
Зи чирвилин дерин-гегьенш артухай,
Къенепатан кьецIил дуьнья куллухай,
Зун мектебдиз сифте сефер атанай.
Вафалу тир ярар-дустар жагъурай,
Гележегдин дуьз жигъир-рехъ къалурай,
Инсанвилин перпилагда къугъурай,
Зун мектебдиз сифте сефер атанай.
Лагьанай заз: “КIела, бахт вал элкъведа,
Амукьдач вун яшайишдин куьлгеда”.
Дамах ийиз, вич гваз чилел къекъведай,
Зун мектебдиз сифте сефер атанай.
Хъсандаказ кIелиз-кхьиз чир авур,
Зи баябан руьгьда никни хир авур,
Вичикай заз гьамишалугъ пIир авур,
Зун мектебдиз сифте сефер атанай.
Дидеди хьиз, заз къалурай кIанивал,
Квадарай зи савадсузвал — къайивал,
Гьисс ийиз тур завни вичин хайивал,
Зун мектебдиз сифте сефер атанай.
Вафалувал чирун патал Ватандиз,
УькIуь-цуру терездал гъиз хъсандиз,
Хайи чилни дидед чIал хуьз масандиз,
Зун мектебдиз сифте сефер атанай.
Мегьамед Ашурагъаев,
11-кл.
Пешер
Бедендикай хкатзавай аял хьиз,
ЭкъечIна куьн, пешер, гьар са тIурунай.
Вири тарцин, гьар са хилен хиял хьиз,
Куьне цавун абивилихъ чIугунай.
Акунай квез йикъан ишигъ, экуьвал,
Хкатайла сифте кьиляй рипер хьиз.
Чир хьанай квез йиферамай къайивал,
Хьайилани чIехи тупIун рикIер хьиз.
Белки, марфар акьуна куь беденра,
Белки, куьне икрамзавай лейсандиз.
Фикир тагуз, дагъларани дуьзенра,
ЧIехи хьанай, махара хьиз, хъсандиз.
Квелди таму-тара дамах къачуна,
Элкъвей чIавуз абур къацу гуьзелриз.
Инсанрикни ашкъи-гьевес кутуна
Куьне, ухшар хьана тарцин гъезелриз.
Билбилри хьиз яна мани шагьвардал,
Йикъан, йифен гьар камуник къуьн кутаз.
ТIебиат вич шадни тир куь агьвалдал,
Алахънавай вичик астIар — чин кутаз.
Къе куьн вири хважамжамдиз элкъвезва,
Яшайишдиз гайи чIехи къимет хьиз.
Зи бейнида квехъ зи илгьам гелкъвезва,
Ибарадин мана, адан девлет хьиз.
Селимат Ашурагъаева, студентка
(Муаллим — Абдул Ашурагъаев)
_____________________________________________________________________________________________________________________
Пул вуганайни?
Зи руша 6-классда кIелзавай. Математикадай алатай тарсар тикрар хъувуна, ахтармишунин кIвалах ава лагьана, ам мектебдиз фенай.
Хкведай вахт хьайила, диде рушал вил алаз гьаятда авай. Мектебдай хтай рушавай дидеди вуна вуч къачуна, чан бала, — лагьана, хабар кьада. “Вуна зав пул вуганайни?” — жаваб гана аялди.
Гьахълу келимаяр аялдин мецел жеда — лугьудай чи бубайри…
Авай гаф
— Куь дах хъсан кас тир, чан хва. Вун лап ламран хва хьана хьи, — лугьуда кьуьзуь касди, са жавандин ихтилатриз яб гайила.
— Авай гаф чуьнуьх тавуна лугьун кутугнавай кар я, халу…
Аялрин мецелай
6 йис хьанвай Камила:
— Буба, вун гьикьван яшамиш жеда?
— Чидач, бала.
— 100 йисуз жедани?
— Мумкин я хьунни.
— Фад кьейитIа, зун пара-пара шехьда. Яшамиш хьухь, буба…
* * *
4 йис хьанвай Периди:
— Баде, зунни вун дустар яни?
— Я, бала.
— Заз вун, ваз зун пара кIандани?
— Эхь, бала. Вун хьтин руш такIан жедани?
— Эхь, баде. ТакIан жеда.
— Вучиз, я бала?
— Вучиз вуна зун халадин кIвализ шегьердиз тухванач?..
— Тухуда бадеди. ЧIехи хьайила, тухуда.
— ЧIехи хьайила, зунни фидачни?..
* * *
— Баде, зун иер руш яни?
— Я, чан руш. Ваз ни лагьана, вун иерди я?
— Гуьзгуьди, я баде. Ингье килиг вунни…
* * *
— Баде, вун ксудани?
— Вучиз, я бала?
— Вун ксайла, зунни ксуда…
Вагиф Рамазанов
