4-ноябрь Халкьдин садвилин югъ я

Алай аямдин алемдик  ахьтин гьерекат акатнава хьи, сад-садалай бетер вакъиаяр, зидвилер, дявеяр, къалмакъалар, тIебиатдин бедбахтвилер кьиле физва. Виридаз фикир гудай, веревирд хъийидай вахтни амукьзавач.

Чи ислягь уьлкведал илитIзавай къундармайрин, тапан фикиррин  эхир кьилни аквазвач. Гьа са вахтунда чи уьлкведин садвал пайгардикай хкудиз, агьа­лийрин, миллетрин дестеяр сад-садал элкъуьриз ва дяведин гьерекатар, гьукумдиз акси бунтар арадал гъиз кIанз алахъзавайбурни ава. Абуру чпиз иер, хъсан аквазвай гьар са мумкинвиликайни менфят къачузва. Лап вири дуьнья метIел акъвазарнавай коронавирусдин тIугъвалдикайни. Интернетда и тIегъуьндиз акси рапар ягъиз тамир, абуру куь сагъламвал мадни бар­батI­да, а рапарикди инсанар рекьизвайди я лугьуз инсанар гьукумдизни, вакцинациядизни акси акъвазарзава. Государстводин идарайрихъ авай ихтибар квадариз­ тазва. Россия, Советрин Союз хьиз, чукIуриз, пайи-па­яр­ ийиз кIанзавайбурун мурадар лап чIурубур я. Абуруз­ акси акъвазардай са такьат­ ава — чи халкьарин садвал. Къанажагълу гьар са касдиз чизва, садвал авачир хизанни, хуьрни чкIида. Уьлквени зайиф жеда. Адан девлетрал гъил яргъи ийизвайбурни гзаф жеда. Россиядин халкьари ихьтин кардиз рехъ гана виже къведач.

Советрин Союз вучиз чкIана? Къецепатан къуватри советрин халкьарин арада гъараз туна, кьилди хьунин хума галукьарна ва уьлкведин къеняйни хаинар жагъур­на, бязибур гьукуматдин кьилизни гъана. Ихьтинбур ги­лан гьукуматдин къурулушрани авач лагьайтIа, таб жеда. Абуру чпин чинебан, хаинвилин кIвалах тухузвайди я. Гьа икI ятIани, абурулай са затIни алакьдач. Государст­во­дин кьиле авайбур къецепатан ва къенепатан душман­рин планрин гъавурда авазва. Абуру Россия мадни мягькемардай, халкьар сад ийидай сиясат арадал гъизва.

Ни вуч лагьайтIани, алай аямда чаз яд, гьава, рагъ хьиз, садвал герек я. И гьакъикъатдин гъавурда 1611-йисуз Нижний Новгороддин земский кавха Кузьма Минин ва князь, бажарагълу военачальник Дмитрий Пожарский хъсандиз авай. Федор Мстиславский кьиле авай ирид боярдикай ибарат гьукуматди Урусат Польшадиз маса гайила, Польшадин пачагьдин хва Владислав­ Урусатдин пачагь яз гьисаба кьунин икьрар кутIунайла ва Москвада адан дустари, гъилибанри агъавал ийиз акурла, бояррини абурун тереф хуьдайла, Урусат хуьн патал къагьриман рухваяр, зегьметчи халкьар къарагънай. Абуру са шумуд ополчение тешкилнай, полякрихъ галаз женг чIугвадай такьатар кIватIнай.

И вахтунда Москвада авай полякрин кьушунда 15 агъзурдалай виниз аскерар авай. 1612-йисан 27-июлдиз ополченцияр Ярославлдай Москва азад ийиз рекье гьатна. Полякринни урус дестейрин арада лап къизгъин женгер кьиле фена. Эхир 1612-йисан 26-октябрдиз (гилан 4-ноябрь) полякри рей гана ва Москва душмандикай азадна. Ида Урусатдин вири мулкарай къецепатан уьлквейрин чапхунчияр ахкъудунин кIвалахдик юзун кутуна.

И ватанпересвилин гьерекатдин надирвал квекай ибарат я лагьайтIа, мягькем гьукумат авачирвиляй Ватан хуьнин кар чпин фикиррилай, чпи инанмишвалзавай диндилай, гьал-агьвалдилай аслу тушиз халкьдин гегьенш къатари чпин гъилиз къачуна. Уьлкве лап кIеве гьатнавай ва девлетар тарашзавай угъраш девирда Урусатдин халкьарин садвал арадал атана. Урус инсанри а макъамда халис ватанпересвал къалурна ва гьа идалди зурба ватан барбатI хьунин ва гьамиша чапхунчийрин гъилик кумукьунин гьалдикай хвена.  Гьавиляй Урусатди баркаллу рухвайриз — Мининазни Пожарскийдиз Россиядин шегьерра зурба памятникарни хкажнава. Абурун кьегьалвал рикIелай алудиз жедайди туш.

Къенин Россия 1612-йисан уьлкве яз амач. Адан чилел вишелай виниз жуьреба-жуьре халкьар яшамиш жезва ва чаз виридаз къе мягькем садвални, дуствални, ватанпересвилин идеологияни герек я, са душмандивайни чи арайриз гьахь тежедайвал. Чун сад-садаз акси акъвазариз, дявейрик цIай кутаз тежедайвал.

Чун са Ватандин веледар, са государство, са халкь я, гьа и жуьреда властдин гьар са органдини, къуллугъчи­дини, чиновникдини гьисабун лазим я. Са государст­во­дин агьалийри, чеб гьиниз фейитIани, гьа государстводин­ агьалияр яз ва сад хьтин ихтиярар авайбур яз гьисс­дай шартIар тешкилун чи гьукумдин вири органрин хиве ава. ГьакI хьайила, чи садвилин бинеяр зурзуризни жедач.

Нариман Ибрагьимов