ЧIулав кIвале чIулав кац жагъурун четин я, лугьузва халкьдин мисалда. Амма вучда? Бязи келлегуьзар гьа чIулав чкада чIулав затIар жагъуриз алахъда. Гагь-гагь абур ана авачирди чиз хьайитIани.
И мисал зи рикIел атунин себебар садни кьвед туш. Эхиримжи вахтунда Америкадин (Лацу кIвалин) ампаярни, абурухъ галаз зил кьуна, Европадин гъилибанарни, гагь кьилди-кьилди, гзаф вахтара санал кIватI жез, хордалди дуьньядиз хаталу азарарни, чапхунчиярни, акьалтIай келлегуьз вагьшиярни, ивидихъ къанихбурни, зайифбурун душманарни ина, Россияда, ава лугьуз, а кар гьатта тестикьариз алахъзава.
Амма рикIел гъизвач, вич арадал атай йикъалай инихъ гьа чапхунринни тарашунрин рекьералди вич варлу ийиз алахънавай уьлкве Америка я. Чкадин агьалийрикай ана гьикьван аматIа, заз чидач. Америка арадал гъайибурун кьиле хьайиди бинедилай Великобритания (Англия) я. Дуьньядал жасусрин (шпионрин) вири тешкилатар арадал гъайибурни, гилани а крарин кьилевайбур британвияр (англичанар) я. Британви жасусрин кам тахьай чка, Европадани Америкада хьиз, Азиядани, Африкадани, Австриядани, масанрани амайди хьиз туш. Бакудин нафтни, Каспийдин къиметлу балугъарни, Дагъустандин гамарни, къиметлу маса затIарни виш йисара тарашайбур англичанар тушни?..
Алай аямдал хквен. Россиядин са пай яз, агъзур йисара санал хьайи Украина чавай къакъудун патал, ам яракьралдини, пуларалдини таъминариз, маса затIар, иллаки Европадин “азадвилер” хиве кьаз, кардин кьиле акъвазайбур, гилани а кар давамарзавайбур америкавиярни англичанар тушни? Киевдинни Тифлисдин майданри руьгьламишна? Гилани руьгьламишзава… Югославия, Ирак, Ливия, маса уьлквеяр — тикрариз тежер культурадин ивирар рукваривди ни ругна?.. “Северный поток” турбаяр ни хъиткьинарна? Нел вегьез алахънава?.. ООН-дани а месэла гьялиз тазвач. Ни?.. “Са украинви амай кьван” яракь гуда, герек хьайитIа, “ядерный яракьдилайни элкъведач” лугьузвайбур вужар я?..
Украинада урус халкь, украинвияр чебни цIийи нацистрикай — бандерачийрикай хуьн паталди махсус серенжем тухунив эгечIайла, и “цивилизаторри” “чIулав кацер” чинай, Россиядай жагъурзава. Гуя чпи бандерачияр руьгьламишун патал са яракьни вугузвайди туш. ВугузватIа, абур Россиядикай Украина “хуьн” паталди я лугьузва. Хуьдайбуру “сад амай кьван” лугьудайди я жал? Адетдин яракьрални рази тушиз, гила урандалди къуватлу авунвай яракьар (бомбаяр), гьакьван яргъаз ядай тупар, йигин самолетар Украинадиз ракъурун патал “еврокомиссарарни”, “европарламентерарни”, “къуватлу 20 уьлкведин” кьилерни санал кIватI жезва. Кьабулзава кьилиз ягъай вагьши планар, ракъурзава инсанар инсафсузвилелди къирмишдай яракьар. Ибур “чIулав кацер” — вагьшияр туш жал?
Запорожьедин атомный электростанция тупарай ягъиз, ам хъиткьинариз алахънава. Тахсирлубур Россиядин кьушунар я лугьузва. Россиядин аскерри дяведин завалдикай хуьн патал Запорожьедин, Херсондин, Харьковдин, маса областрин аялар хатасуз чкайриз акъудзава. Америкавийрини европавийри им геноцид я лугьузва.
2014-йисалай инихъ украинви фашистри ягъиз кьейи кьван, гилани, бомбаламишиз, барбатIзавай шегьеррин кIвалерани мектебра, больницайра, базаррал, автостанцийрал рекьизвай кьван аяларни яшлубур такун — им геноцид туш жал? Фашистар махсус пичера агъзурралди инсанар (аялар) куз вердишбур я. Америкадин виликан госсекретарь Мадлен Олбрайт лугьудай вагьши кафтIарди, 2003-йисуз Иракда 1,5 миллион аял Америкадин кассетный бомбайрик кана, телеф хьана лагьайла, кIусни регъуьвал авачиз, “гьакI хьун лазим тир” жаваб ганай. Им геноцид туш ман? ЧIулав кац а чIавуз Саддам Хусейн тир жал?
Великобританиядин, Франциядин, Германиядин, Бельгиядин гилан кьилер чпи гузвай яракьар гуя “гуманитарный”, яни гьакьван инсанвал квай къенибур, чпин гьерекатар “женнетдин малаикринбур” я лугьузва. Жанабияр! А “къени” яракьар куьне куь чилел вучиз хъиткьинарзавач? Гьайиф къвезвач эхир квез чара чилерал я яракьрин, я рекьизвай кьван инсанрин…
Куьне Югославия гьихьтин чиркин яракьрай яна? Малаикар яни куьн? А чилерал онкологиядин (ракдин) азарар чкIанва. Неинки инсанар гилани къирмиш жезва, гьакI чилерал недай суьрсетарни битмишариз жезвач. БитмишарайтIани, абуру инсанар агъуламишзава, радиация чкIизва… Куьне са къатда Украинадай сифте нубатда фу-техил тарашзава. Гьатта чиле цадай тум тазвач. Идални бес тахьана, гьа чилин къуватлу, миянлу къат машинралдини, вагонралдини куь чилерал дашмишзава. Гитлерчийрини чеб гьа икI тухарайди тир чпин вахтунда.
Квез гьихьтин гегъигун жагъурда? Куьн гьакIан “чIулав кацер” ваъ, тух тежедай “чIулав кицIер, чакъалар”, “чIулав пилияр — аждагьанар” я. ЧIулав кIвални — къанун-къайдадиз, гъейратдиз, инсанвилиз гзаф яргъа чка, Россия ваъ, Европани Америка я. Советрин Союзди квекай хуьн патал “ракьун перде” гьавайда гъилик кутурди тушир. Чи хаинриз — либералриз а кар акваз кIан хьанач. Маса гана гъейрат…
Китайдин метеошар (гьава ахтармишзавай) са гьикI ятIа Америкадин цавал акъатайла, Китай чапхунчи я лугьудайбур Европадани, масанрани пара хьана. Шумуд йисар я Америкадин лап къуватлу дяведин самолетарни, гимиярни Китайдин саки “руфуна” гьахьна. Тайвань остров Китайдивай къакъудун, ам антикитайдиз элкъуьрун патал са куьнилайни элкъвезвач. Европавияр, гьамиша хьиз, гилани и кар такваз, буьркьуь я.
США-дин разведкадин беспилотникри Крымдин кьилел лув гуда — Европада и кар аквадач. Амма чи истребителар чи цав хуьн патал экъечIайвалди, гьич са гуьлле кьванни ачух тавунмаз, беспилотник ЧIулав гьуьле батмиш хьана. И кар такур садни амукьдач. Пара мецери Россия тахсирлу я лагьана. Америкадин беспилотникдин-жасусдин Крымда вуч квахьнавай?.. Им “чIулав кац” тахьана, малаик яни?…
“Гила чахъ Европадани Америкада душманар амач” лагьай хаиндиз къе чун гьи йикъал гьа “дустари” (обамайри, байденри, шольцри, макронри, боррелри, сунакри, урсулайри ва масабуру) гъанватIа акунач. Аквадач. Гьайиф!..
Ибур чаз, чи къвезмай несилризни нетижа хкудун патал вижевай тарсар я. Жуван Ватандал ашукь садани адакай са нин ятIа кацерни кьифер, цицIер патал “чIулав кIвал” ийидач. Президент В.Путина и кар гзаф гуьруьшрал, гьакI вичин нубатдин Чарчени лап хъсандиз раижнава…
Мердали Жалилов,
литературадин ва культурадин отделдин редактор
