И макъалада чна дуьньядин гьар жуьредин уьлквейрай тир алимри муракаб аппаратрин куьмекдалди чи йикъара винел акъуднавай илимдин месэлайрикай Къуръанда 1500 йис идалай вилик (а алимарни, абуру менфят къачузвай аппаратарни ерли авачир девирра) хабар ганвайди тестикьарзавай делилар гъун давамарзава.
Вахтунин са кьадар дережа (относительность).
Аллагьди Къуръанда лагьанва (22-сура, 47-аят, мана):
«Ва абуру вак (эй Пайгъамбар) азабдин патахъай тади кутазва, — амма Аллагьди Вичин «хиве кьунвай кар» гьич чIурдач (азаб, гьелбетда, къведа). Ва гьакъикъатда югъ (азабдин югъ Ахиратда) ви Раббидин патав агъзур йис хьиз я куьне ийизвай гьисабдалди!».
Мадни — (32-сура, 5-аят, мана):
«Ада идара ийизва (алемрин) (вири) крар цавай — чилел, ахпа (а крар) Адан патав хкаж жеда а юкъуз вичин яргъивал агъзур йис тир, куьне ийизвай гьисабуналди».
Аллагьди гьакIни лагьанва (70-сура, 4-аят, мана):
«Виниз хкаж жеда Адан патав малаикар ва Руьгь (Жабраил) — вичин яргъивал яхцIурни цIуд агъзур йис тир Юкъуз».
Марфадин кьадар.
Аллагьди Къуръанда лагьанва (43-сура, 11-аят, мана):
«Ва (са Ам я) Вичи кьадардалди (уьлчмедалди) цавай яд авуднавайди — (ва) чан гъана Чна адалди чансуз уьлкведал (кьенвай чилерал). — Гьа икI куьнни ахкъудда (куь сурарай — чан хкана)!».
Марф арадал атун.
Аллагьди Къуръанда лагьанва (30-сура, 48-аят, мана):
«Са Аллагь я гарар ракъурзавайди ва абуру (гьавадик гьерекат кутаз) цифер арадал гъизва. Ада абур (цифер) Вичиз кIан хьайивал цава экIязава ва ийизва (Ада) абур (цифер гьакIни) чIукар-чIукар яз ва ваз адан (цифедин) арайрай марф (марфадин стIалар) акъатзавайди аквазва. Ва Ада ам (марф) Вичин лукIарикай Вичиз кIан хьайибурув агакьарайла, абуру шадвалзава».
Аллагьди мадни лагьана (24-аят, 43-сура, мана):
«Бес ваз акуначни гьакъикъатда Аллагьди цифер гьалзавайди, ахпа абурун паяр кукIурзавайди (гилигзавайди), ахпа абур кIватIал яз ийизвайди ва ваз аквазва — адан арайрай марф акъатзавайди? Ва Ада цавай ана авай дагълар (хьтин циферай) хар авудзавайди. Ада ам (завал яз) къурзава Вичиз кIан хьайидал ва Вичиз кIан хьайидалай ам алудзава?! Ва адан (циферин) цIайлапандин цIарцIар вилерин экв тухуз гьазур (мукьвал) я!».
Гьуьлерин арада манийвилер (преграды).
Аллагьди Къуръанда лагьанва (55-сура, 19-аят, мана):
«(Ада) кьве гьуьл (абурун арада ятар чара ийидай, инихъ-анихъ фин акъвазардай затIни авачиз) ахъа авунва — абур кьведни гуьруьшмиш жезва (сад-садак кикIанва)».
Аллагьди мадни лагьана (24-аят, 43-сура, мана):
«Абурун (кьведан) арада барзах (хьтинди, яни «перде», «манийвал») ава, сада-садан «сергьятар чIурзавач» (гьар са яд вичин гьалда амукьзава: уькIуьди — уькIуьди яз ва хъвазвай михьиди — михьиди яз — сад-садал гьалтзаватIани (сад-садак какахьзаватIани))».
Кьилин мефт.
Аллагьди Къуръанда лагьанва (96-сура, 15-аят, мана):
«Аксина! Эгер ада (Абу-Жагьла а гунагь кар) акъвазар тавуртIа, Чна (дугъриданни) вегьена кьада (адан) кьилин мег алай чкадилай (ва гадарда ам Жегьеннемдиз)».
Аллагьди мадни лагьана (96-сура, 16-аят, мана):
«Тапархъан, гунагькар тир «кьилин мег алай чкадилай» (адан «кьилин вилик пад» — гьанай акъатзавай гьал я — таб гаф ва гунагь кар)».
Хамунин рецептордин аппарат.
Аллагьди Къуръанда лагьанва (4-сура, 56-аят, мана):
«Гьакъикъатда, Чи аятрихъ (делилрихъ) кафирвал авурбур — (гележегда) Чна абурув къати ЦIа кунин (кана кармаш хьунин) азаб чIугваз тада. Гьар сеферда абурун хамар лап кана чрайла, Чна абур маса хамаралди дегишарда, абуру азаб дадмишун (давам хьун) патал. Гьакъикъатда, Аллагь — къудратлуди, камаллуди я!».
Эмбриондин еримлувал (эмбриональное развитие).
Аллагьди Къуръанда лагьанва (86-сура, 5, 6-аятар, мана):
«Ва къуй килиграй (чан хкун инкарзавай) инсан вич куькай халкьнаватIа (чир жедайвал адаз — мад сефер чан хкун регьят тирди сифте халкь авунилай)! (5)
Ам халкьнава «къуватдалди (зарбдиз) экъичзавай цикай» (маядин стIалдикай) (6)».
Аллагьди мадни лагьанва (23-сура, 12,13,14-аятар, мана):
«Ва, дугъриданни, Чна инсан халкьнава къаришугъдикай — чепедикай тир (12).
Ахпа Чна ам стIал яз «амукьдай мягькем чкада» (дидедин руфуна) эцигна (13).
Ахпа Чна а стIалдикай ивидин лахта халкьна, (ахпа) Чна а ивидин лахтадикай якIун кIус халкьна, (ахпа) а якIун кIусуникай Чна кIарабар халкьна ва ахпа Чна кIарабрал як акьалжна (гьалдна). Ахпа Чна адаз маса гьал (руьгь туна, чан гъана) арадал гъана. Бес, лап берекатлу я Алллагь — яратмишдайбурун виридалайни хъсанди (гьар са шей лап хъсандиз, тамамдиз халкьдайди) (14)!».
Космосдиз фин.
Аллагьди Къуръанда лагьанва (15-сура, 14,15-аятар, мана):
«Ва эгер Чна абуруз (а кафирриз) цавун (са) варар ахъайнайтIани ва абур аниз хкаж жез хьанайтIани, давамвилелди (цаварин зурбавал, анравай ажеб крар акваз)» (14).
«Абуру, дугъриданни, лугьудай: «(Кар анжах ам я хьи) чи акунар (вилер пердедалди) кIевнава, туш, чун — суьгьуьрдик акатнавай ксар я!» (15).
Къейд ийин хьи, Къуръан керамат я. Ана авайбур инсанди лагьанвай, кхьенвай гафар туш! Къуръанда алатай ва къвезмай девирриз хас келимаяр ава ва и делилди ам Аллагьдин патай тирди тестикьарзава. Чи йикъара илим вилик финикди икьван чIавалди сир яз амай бязи гьерекатар, вакъиаяр, тарихдин чинар винел акъатзава. Илимдин ахтармишунрин нетижада якъин жезвай гьаларикай са шумуд виш йис идалай вилик Къуръанда хабар ганвай…
Ямин Мегьамедов, диндин алим
(КьатI ама)
