(Эвел — 2021-йисан 45-52, 2022-йисан 1-5-нумрайра)
Фалчи (фахрачи, килигдайди) ва адан кар
…Имам Бухарийдин сагьигь гьадисар авай ктабда ихьтин гьадис гьатнава (мана): Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) уьмуьрдин юлдашди, вири муъминрин диде Айиша асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) лугьузва (мана): “Инсанри Пайгъамбардивай (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) фалчийрикай хабар кьуна. Ада лагьана (мана): “Абур са шейни туш (абур дуьз кардал алач)”. Абуру (асгьабри) лагьана: “Я расулаЛлагь! Дугъриданни, абур (фалчияр) са шейиникай (кардикай) рахазва ва ам гьахъдиз жезва”. Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) ихьтин жаваб хгана (мана): “Ам жинерри чуьнуьхзавай гьахъдикай тир са келима я. Ахпа абуру адакай чпин “юлдашдин” (фалчидин) япал гъургъурзава — верчери къакъраяр ядай хьиз ва абуру адак (а гафуник) вишелайни артух тапарар какадарзава (кутазва)”.
ГьакIни имам Бухарийди Абу Гьурайра асгьабдилай (Аллагь рази хьурай вичелай) агакьнавай ихьтин гьадисдикай хабар гузва. Дугъриданни, Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лагьанва (мана): “Аллагь-Таалади са кар къаза-кьадар авурла (кьетIайла), цавара малаикри чпин лувар экIязава (луваралди язава) — муьтIуьгъ хьун яз Адан гафуниз. На лугьуди, ам цIалцIам рагал алай зунжур я ва абурун рикIеравай кичI (къурхувал) алудайла, абуру лугьузва (мана): “Вуч лагьана куь Раббиди?” Абуру (малаикри) лугьуда: “(Ада лагьана) Гьахъ (гаф) ва Ам Виридалай Винеди, ЧIехиди я!” (34-сура, 23-аят). И гафарин ван (яб акализ гафар чуьнуьхдай) жинерриз къведа. (Яб акализ гафар чуьнуьхдай) жинер садбур муькуьбурун винел алай хьиз я. Суфьяна (гьадис агакьарзавай касди) вичин капалди ишара авуна. Гуьгъуьнлай ада кап элкъуьрна ва вичин тупIар сад-садавай къакъудна. Жинеррикай садаз са келимадин ван хьайила, ада ам вичелай агъада авайдал агакьарзава, атIада — вичелай агъада авайдал… Та абуру агакьарзавай келима суьгьуьрчидин ва я фалчидин мецел къведалди. Мумкин я жиндив, вичиз ван хьайи келима ада (агъадавайдал) вегьедалди, шигьаб (комета) агакьун. Жинди вичиз ван хьайи келима вичив шигьаб агакьдалди (агъадавайдал) вегьинни мумкин я ва (фалчиди) адак тапарар кутада (виш таб). Ахпа (инсанри) лугьуда: “Бес ада чаз лагьаначирни, флан юкъуз икI жеда, маса юкъуз акI жеда…”. Гьа икI, бязи инсанар фалчидиз цавай ван хьайи келимадихъ инанмиш жезва”.
Фалчийрин гьакъиндай къанун
Фалчи — кафир я, ам шейтIандин “терефдар” я ва шейтIанди адаз фалчиди вичиз “терефдарвал” авурдалай (муьтIуьгъ хьайидалай) кьулухъ инандирмишда. Аллагь-Таалади лугьузва (6-сура, 121-аят, мана): “Ва гьакъикъатда, шейтIанри чпин терефдарриз, дугъриданни, инандирмишзава (гьар жуьре чIуру фикирар)”.
Мадни, фалчиди вич Раббидихъ галаз Адан сифетра (ерийра) ухшарзава, вучиз лагьайтIа гъайбдикай чирвал хьун анжах Раббидин сифетрикай я — Аллагьди Вичелай гъейри садни квачиз са Вичиз хас (талукь) авунвай.
Фалчидин патав фена хабар кьур касдин гьакъиндай къанун
Фалчидин патав гьакI фин (кар авачиз, са шейни хабар кьун тавуна) ам чIехи гунагь я ва ни а кар авуртIа, адан капI яхцIур юкъуз кьабулдач. Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) гьадисда лагьанва (мана): “Вуж фалчидин патав атайтIа ва адавай са шей хабар кьуртIа, дугъриданни, адан капI яхцIур йифиз кьабул жедач” (Муслим).
Эгер ам ада лугьузвай кардихъ инанмиш хьайитIа, адакай кафир жезва. Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лагьанва (мана): “Вуж фалчидин ва я суьгьуьрчидин патав атайтIа ва ада лугьузвай гафарин чIалахъ (инанмиш) хьайитIа, дугъриданни, ада Мугьаммадаз (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) (авудна) ракъурнавай шейинин гьакъиндай (яни Къуръандин) кафирвалнава” (Сагьигь аль-Жамиъу ас-Сагъир).
Фалчийрин чIуру кар винел акъудун ва абур беябурун (абуруз имтигьан авун)
Вири жуьре фалчийри чпин карда жинерривай (абуру жинер ишлемишзава) куьмек къачузва. Вучиз лагьайтIа, Аллагь-Таалади гьар са инсандиз жинеррикай абурун “кьветхерар” (“двойник”, ухшарди) халкьнава. (Месела: инсандиз ахварай вичин рагьметдиз фенвай чIехи буба акурла, гьакъикъатда адаз аквазвайди чIехи бубадин “двойник” я — жинерикай…). Гьар инсандин (жинерикай тир) кьветхвердиз вичин иесидикай (инсандикай) адаз чизвай вири крар чизва ва а кьветхверди инсандиз акси ва гунагь крарни ийизва.
Винидихъ чна къейд авурвал, фалчиди вичин карда жинеривай куьмек тIалабзава. Жинери, чпин нубатда, кьветхверривай куьмек тIалабзава ва кьветхверри чпин иесидин (инсандин) гьакъиндай хаинвалзава, жинерив адакай малуматар агакьарзава. Нетижада жинери чпив агакьнавай малуматар фалчийрал агакьарзава ва абуру, инсанар алдатмишиз, чпин гунагь крар ийизва. Гьавиляй фалчийривай и гьакъи-къат чин тийизвай инсанар регьятдиз алдатмиш жезва.
Фалчийри, чеб тапархъанар яз, чпиз гележегдин, чинебан крар чизвайди тестикьарзава ва чпин патав са авам кас атайла (сифте сефер яз) абуру адаз лугьузва: вун флан хуьряй я, ви флан кьадар яш (йисар) я, ви флан чка тIазва (азар къалурзава), вахъ ихьтин дерди аваз вун атанва (и вахтунда абуру гъиле Къуръан ва я ктаб кьазва — инсанрин вилериз руг ягъун патал). Ихьтин гафар ван хьайи авам касди вичикди фикирзава: и фалдчидиз зун сифте сефер акунва, амма адаз закай вири чизва, ятIа ам дуьз, гьахъ кас я. Нетижада ам фалчидин чIалахъ жезва. Фендигар фалчиди лагьайтIа, гьахъ са гафуник виш таб какадарна вичин гунагь кар ийизва, алдатмишзава — авам касди гузвай тIимил гьакъида (кепекра) вил туна.
Гила чна вири фалчияр тапархъанар тирди субутда. Чна абуруз имтигьан (ахтармишун) ийида. Абуру чпиз гуя гележег чизва, чинебан крарикай, сирерикай хабар ава лугьузва. Гьакъикъатда, ибур таб гафар я, абуруз вири малуматар жинерри, шейтIанри гузва!
(КьатI ама)
Ямин Мегьамедов,
диндин рекьяй алим
