(Эвел — 2021-йисан 45-52, 2022-йисан 1-3-нумрайра)

Кьвед лагьай чIехи гунагь: суьгьуьр авун

…Суьгьуьрдиз гьакъикъатвал авани, тахьайтIа гьакъикъатвал авачир хиялар яни тайинарунин жигьетдай алимрин арада­ фикиррин садвал авач. Амма суьгьуьрдин жуьрейриз килигайтIа, абурун арада хиялар тирбурни ава, гьакъикъат тирбурни.

Гьакъикъат авай (суьгьуьрдин) жуьре. Чи Пайгъамбардиз (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) хьайи кар и жуьредикай я.

Лагьана кIанда, суьгьуьрдиз гьакъикъатвал авайди тестикьарзавай алимар кьве чкадал пай хьанва: суьгьуьрдихъ таъсир ава лугьузвайбур ва и кар инкарзавайбур.

1.Суьгьуьрдихъ асулдай таъсир авач лу­гьузвайбур ихьтин делилдал бинеламиш жезва: Къуръандин (2-сура, 102-аят, ма­на): “…Адалди (суьгьуьрдалди) абурувай (суьгьуьрчийривай) садазни зарар гуз же­дайди туш — Аллагьдин ихтияр авачиз…”.

2.Суьгьуьрдихъ таъсир ава лугьузвайбурухъни делилар ава.

Низ суьгьуьрдин ва суьгьуьрчийрин жи­гьетдай авай къанунрин гьакъиндай чирвилер къачуз кIанзаватIа, къуй ам Аллагь- Тааладин келимадин (2-сура, 102-аят) таф­сирриз (баянриз) килиграй, (мана): “Абур (Аллагьдин Ктаб кьулухъ вегьей ягьудар) шейтIанри (шейтIанар жинеррикай тирбурни ава, инсанрикай тирбурни. Месела: фендигар хахамар, фалчияр) Сулейманан пачагьлугъдин девирдикай (ва себебдикай) кIелзавай таб гафариз (шей­тIанри туькIуьриз суьгьуьрчийриз ахъай­завай гьакъикъатдив кьан тийизвай гафариз. Сулейман пайгъамбар кьейидалай кьулухъ шейтIанри адакай тапарар ­туь­кIуьрна: гуя адаз а зурба пачагьлугъ ада лугьузвай суьгьуьрдин келимайриз килигна хьайиди тир ва чпиз (шейтIанриз) а суьгьуьрдин бязи келимаяр чир хьанва. Ни абур чирайтIа ва кьиле тухвайтIа, гуя гьадазни ахьтин зурба пачагьлугъ жеда… )  табий хьана. Сулеймана кафирвалнач  (ада суьгьуьр чирнач ва и кардал машгъулни хьанач — вучиз лагьайтIа ам куфр я), амма шейтIанри кафирвал авунва — абуру инсанриз суьгьуьр чирзава. (ГьакIни ягьудар)  кьве малаикдиз — “Гьарутазни” “Марутаз” Бабилда (Бабил- Иракда са чкадин тIвар я)  авуднавай шейиниз (суьгьуьрдиз — Аллагьдин патай имтигьан яз авуднавай) табий хьанва. Абуру, та икI лугьудалди (кьведани): “Гьакъикъат­да чун анжах фитне я — кафирвал ийимир вуна (суьгьуьр чириз)!”, гьич садазни суьгьуьр чирзавачир.  (Инсанри) а кьведавай са кас ва адан уьмуьрдин юлдаш  (гъуьл­ни паб) чара ийидай кар чирзавай (суь­гьуьр) чирзавай. Абурувай  (суьгьуьрчийривай)  садазни зарар гуз жедайди туш — Ал­лагьдин ихтияр авачиз. Абуру (суь­гьуьрчийри) чпиз зарар гузвай ва менфят тагузвай кар чирзава. Гьакъикъатда, абуруз ни ам  (гьахъ, иман гана) “къачунатIа” (яни, ни суьгьуьр хкянатIа) ва адаз Эхиратда (хийирдин) пай авачирди чизвай. (Гьакъикъатда), вичихъ чпи чеб маса ганвай а шей (суьгьуьр, куфр) — лап писди я. Эгер абуруз и кар чиз хьанайтIа…”.

Суьгьуьр ийизвай ксарин гьакъиндай шариатда и къанун къалурнава.

Са десте алимри лугьузвайвал, суь­гьуьр­ авун куфрдин кар я. Винидихъ къалурнавай аят: “…Сулеймана кафирвалнач (ада суьгьуьр чирнач ва и кардал маш­гъул­ни хьанач — вучиз лагьайтIа ам куфр я)…” и кардиз талукь делил я.

И аятни “…Амма шейтIанри кафирвал авунва — абуру инсанриз суьгьуьр чирзава…” ихтилат физвай месэладиз талукь делил яз гьисабиз жеда.

Ина шейтIанри куфрдин кар ва абуру инсанриз суьгьуьр чирун гьадахъ галаз ала­къалу авунвайди къалурнава. И карди, дугъриданни, суьгьуьр куфр тирди тес­тикьарзава.

Мисал яз мад са аят гъин (мана): “…Абу­ру, та икI лугьудалди (кьведани): “Гьакъикъатда чун анжах фитне я — кафирвал ийимир вуна (суьгьуьр чириз)!”, гьич садазни суьгьуьр чирзавачир”.

Ямин Мегьамедов,

диндин рекьяй алим