Машгьур шейх, дагъвийрин руьгьдин буба Ярагъ Мегьамедан Вини Ярагъдал алай мискIин (ана гьакIни медресани кардик квай) цIийикIа туьхкIуьр хъувунин игьтияж авайдакай ихтилатар ийиз гзаф йисар тир. Амма и месэла алай чкадилай сакIани юзазвачир.
Са шумуд варз идалай вилик заз «Инстаграм»-дай Дагъустандин Госсекретарь Хизри Абакаров са десте пешекарарни галаз (абурун арада тарихчияр, эцигунардайбур, инженерар ва мсб. авай) Вини Ярагъдал хъфенвайдакай хабар хьана. Гьа чIавуз Хизри Абакарова къейд авурвал, сенатор Сулейман Керимова Вини Ярагъдал алай мискIин ва Дагъустандин мулкарал алай шейхдихъ галаз алакъалу тарихдин маса имаратарни цIийикIа туьхкIуьр хъувун патал пулдин такьатар ахъайда (а чIавуз лентиниз къачур видео Х.Абакарован Инстаграмда авай аккаунтда ава). Са кьадар вахт арадай фейила, интернетдин майданриз цIийикIа туьхкIуьр хъувурдалай кьулухъ мискIиндин акунар гьихьтинбур жедатIа къалурзавай макетдин шикиларни пайда хьана. Амма Вини Ярагъдал кIвалахрив эгечIнавайдакай са малуматни авачир.
Са шумуд йикъан вилик за «Фейсбук»-да, «Телеграмм»-да Ярагъ Мегьамедан мискIин михьиз чукIурнавадакай, тарихдин имарат чилихъ галаз саднавайдакай хабар гузвай макъалаяр кIелна. Макъалайрихъ эцигунар кьиле физвай чкадилай янавай сад-кьве шикилни галай. Жуван халкьдихъ, тарихдихъ, хайи чилихъ рикI кузвай гьар са лезгидик хьиз, закни и макъалайри къурху кутуна. Зун чкадал фена авай гьаларихъ галаз мукьувай таниш жедай фикирдал атана…
Са шумуд югъ идалай вилик зун Агъа СтIалрин имам ТIалиб Бейбалаевахъ галаз Ярагъдал рекье гьатна. Чкадал чун Ярагърин хуьруьн имам, Ярагъ Мегьамедан птулрикай тир Агьмад Мегьамедова кьабулна. Адан гафарай малум хьайивал, Вини Ярагъдал мискIин цIийикIа туьхкIуьр хъувунив гьеле аниз Хизри Абакаров къведалди эгечIнавай. Ярагъидин невейрин, са десте ярагъвийрин, хайи чилихъ рикI кузвай кьегьал ватанпересрин куьмекдалди Вини Ярагъдал хъфизвай рехъни къайдадиз хканай.
— МискIин цIийикIа туьхкIуьр хъувунин кIвалахрив эгечIдалди вилик чна иниз пешекарриз (тарихчийриз, археологриз, инженерриз, устIарриз) теклифнай, — лугьузва Агьмад Мегьамедова. — МискIин алай чкадиз, ам авай гьалдиз къимет гайидалай кьулухъ чун кIвалахдив эгечIна. Чун вужар я? Ярагъ Мегьамедан невеяр, зи миресар, хуьруьнвияр, рикIе мискIиндал чан хкунин къаст авай стхаяр. Чи виридан мурад сад тир: жезмай кьван мискIиндин цлар хуьн. Амма, гьайиф хьи, гзаф йисара марфаринни ракъарин кIаник хьанвай дараматдин цлар акьалтIай пис гьалда авай. Бязи цлар гъил-кIвач галукьнамазди чкIизвай (и кар видеодайни аквазва). Сифте нубатда чун мискIиндин дараматдин къерехар тирвал, къандахдилай гатIунна, мукъаятдаказ михьиз эгечIна. Къандахда авай къванерин арада авай луз (кьар) накьвадиз элкъвенва. Маса гафаралди лагьайтIа, къванер арада абур мягькемардай са затIни авачиз сад-садан винел ала. Ихьтин къандахдал цлар хкаж тежедайди фикирда кьуна, чун цIийи къандах арадал гъиз гатIунна.
Лагьана кIанда, мискIиндин са цал хуьз алакьнава (шикилдайни аквазва). КIвалахар кьиле тухузвай чIавуз и цлан виликай чаз деринвилел — 1,5 метр алай, диаметр тахминан метрдиз барабар тир кьве фур жагъана. Са фурай хъенчIин къапарни гьатна. Чахъ галаз алакъада авай археологри гьисабзавайвал, и фурар виликдай недай-хъвадай суьрсет хуьзвай чкаяр хьун мумкин я.
Къейд ийиз кIанзава, цлар чна мискIиндин чкIанвай дараматдикай хкуднавай къванерикай эхцигдайвал я. Чун гьакIни дараматдин эвелдай авай кIалуб хуьзни алахъзава.
Эцигна мус акьалтIардатIа гьелелиг лугьуз жедач. Зулалди цлар эцигна акьалтIарун патал вири къуватар желбда, — алава хъувуна Агьмад Мегьамедова.
Якъин хьайивал, интернетдин майданриз акъатнавай макъалайра къейдзавай бязи делилар гьакъикъатда авай гьаларихъ галаз кьазвач. Вини Ярагъдал мискIиндин цлар чилихъ галаз сад ийида лагьана садани аниз бульдозерар, тракторар гъанвач. Гьар са къван къайгъударвилелди, мукъаятвилелди михьиз, гъилелди хкуднава. Макъалайра кхьизвайвал, вири цлар чкIанвач, са цал, шукур Аллагьдиз, хуьз алакьнава.
Вучиз ятIани, Вини Ярагъдал алай мискIин – тарихдин метлеб авай имарат – Дагъустандин тарихдинни медениятдин ирсинин объектрин сиягьдик кутунвач. Эгер ам гьа сиягьда авайтIа, белки мискIин къе ихьтин гьалдиз къведачир жеди. Авайвал лагьайтIа, гьа сиягьда авай бязи дараматар талукь идарайри са фикирни тагуз, чкIана куьтягь жезва. Алай йисан январдин вацра за Кьурагь райондин Кьуьчхуьррин хуьре авай мискIиндикай кхьенай. Гьам мисал яз гъиз жеда.
Шейх Ярагъ Мегьамед вири халкьдин дамах я. Адан мискIин арадал хкунни чи умуми везифа, буржи я. Ша чна вирида Вини Ярагъдал арадал хкизвай мискIиндик чи пайни кутан! Авай теклифарни, меслятарни и кIвалахар гъиле кьунвай стхайрал агакьарин!
https://www.instagram.com/p/CSKFs9wMRmA/
Мегьамед Ибрагьимов, «Лезги газетдин» кьилин редактор
