Алай йисан апрелдиз цIийивилерин тереф хуьдай Фондунин дирекциядин заседанидал (Фондунин конкурсрин комиссиядин теклифарни фикирда кьуналди) “УМНИК” программадай такьатар чара авун патал проектрин сиягьар тайинарна. Илимдинни инновацийрин конкурсда (ам “Московский молодежный старт — 2020” лишандик кваз тешкилнавай) РУДН-дин, Сеченован университетдин, Менделееван тIварунихъ галай РХТУ-дин, онкологиядай Блохинан тIварунихъ галай НМИЦ-дин ва медицинадин рекьяй маса вузрин студентрихъ, гьакIни аспирантрихъ ва жегьил алимрихъ галаз санал Дагъустандин госмедуниверситетдин (ДГМУ) студентрини иштиракнавай. ИкI, винидихъ тIвар кьунвай конкурсда иштиракун патал алатай йисан кьвед лагьай паюна 28 студентди арзаяр ганвай. Конкурсдин финал Москвада кьиле фин лазим тир, амма тIугъвалдихъ галаз алакъалу яз ам арада мензил аваз, (яни дистанционно), кьиле тухвана.
Вичик медицинадин ва здравоохраненидин хиле зегьмет чIугвазвай 20-далай виниз ксар — государстводин ва бизнес-къурулушрин, илимдин институтрин, инновацийрин рекьяй карханайрихъ ва проектрихъ галаз кIвалахзавай фондарин векилар квай экспертрин жюридин къарардалди Дагъустандай рекье тунвай 6 проект финалдиз акъатна. Абурун жергедай яз ДГМУ-дин лечебный факультетда кIелзавай анжах кьве студент Грантриз лайихлу хьана.
Шад жедай кар мадни ам я хьи, абурукай сад алай вахтунда Дагъустандин медуниверситетдин 3-курсуна кIелзавай чи тават Къухмазова Зарина Мамеевна тир. Адан проект (“Разработка фукционализированных фильтров для ИВЛ аппаратов и других воздухоочистительных устройств с высокой антибактериальной активностью”) 500 агъзур манатдин Грантдиз лайихлу хьана. Къейд авун лазим я хьи, Заринади конкурсра, олимпиадайра идалай виликни иштиракна. Вуздин сергьятра аваз (гигиенадай, анатомиядай, гистологиядай) кьиле фейи са шумуда гъалибвилерни къазанмишна.
З.Къухмазова 2001-йисуз Ахцегьа дидедиз хьана. 2018-йисуз хуьре 1-нумрадин юкьван школа къизилдин медалдалди акьалтIарай ам ДГМУ-диз гьахьна. Малум хьайивал, 2-курсунилай Зарина вузда кардик квай студентрин илимдин (нормальный физиологиядай) кружокдиз (руководитель — Наида Абдулаева) физва. Ана студентар илимдин рекьяй макъа-лаяр кхьинал, гьакIни проектрал машгъул жезва. Заринадин макъалаяр гьар йисуз кьиле физвай конференцийрин сергьятра аваз акъудзавай журналра гьатнава.
— ИВЛ-дин фильтрайриз талукь тема хкягъун дуьшуьшдин кар туш. 2019-йисуз вири дуьньяда, уьлкведа, чи республикадани пайда хьайи коронавирусдин тIугъвалди (гьайиф хьи, ам гилани давам жезва) инсаниятдик къалабулух кутурди сир туш. ИВЛ-дин аппаратрихъ авай важиблувални екеди тир эхир. Чун кружокда абурун фильтраяр ахтармишунал машгъул хьана. И проектда иштиракзавай инженердин куьмекдалди чалай нано-плёнка арадал гъиз алакьна. И проект кьилиз акъудун патал чаз пулдин такьатар лазим тир. Абур чахъ авачир, Грант патал конкурсда иштиракунин фикирни гьа и арада кьилиз атана, — суьгьбетзава Заринади.
З.Къухмазовадин проектдин тIварцIяй аквазвайвал, ам ИВЛ-ра ва гьава михьи ийидай маса тадаракра ишлемишзавай фильтрайриз талукьди я. Генани гегьеншдиз лагьайтIа, абур ишлемишзавай вахт саки кьве сеферда яргъи авуниз ва, кьилиндини, абурун ери хъсанаруниз талукьди я. Проектдин авторди къейдзавайвал, цIийи жуьредин фильтрайра бактерийрикай хуьн патал ишлемишдай махсус нано-пленкади микробрикай саки 99,9 процентдин михьзава. Грантдиз талукь яз, чаз мадни чир хьайивал, кьве йисан вахтунда кутIунзавай икьрардин бинедаллаз, адан такьатар пайи-паяр яз агакьда. Къуй чи гуьзел таватдихъ мадни еке агалкьунар хьурай!
Рагнеда Рамалданова
