Садвилин къуватдив гекъигдай маса затI фикирдиз къвезвач. ГьикI лагьайтIа, сад хьайи халкьдин хура акъваздай къуват авач. И кар чаз тарихдин лап кар алай делилрай, вакъиайрай аквазва.
Федор Мстиславский кьиле авай ирид боярдикай ибарат гьукуматди Урусат Польшадиз маса гайила, Польшадин пачагьдин хва Владислав Урусатдин пачагь яз гьисаба кьунин икьрар кутIунайла ва Москвада адан дустари, гъилибанри агъавализ акурла, бояррини абурун тереф хуьдайла, Урусат хуьн патал 1611-йисуз Нижний Новгороддин земский кавха Кузьма Минина ва князь, бажарагълу военачальник Дмитрий Пожарскийди къагьриман рухваяр, зегьметчи халкьар къарагъарнай. Урусатдин сад хьайи князри ва халкьди полякар Москвадай чукурнай ва уьлкве ягъийрикай азаднай. Гьавиляй 4-ноябрь Садвилин югъ хьизни къейдзава.
1941-1945-йисара Советрин Союздин вири халкьари фронт патал зегьмет чIугурла, абур душмандихъ галаз женг чIугваз къарагъайла ва вири сад хьайила, фашистрин Германия дарбадагънай, чи жуьрэтлу аскерри Рейхстагдин кьилел Яру пайдахар хкажнай.
1999-йисуз яракьламиш хьанвай бандитрин тешкилатри Дагъустандал вегьейла ва санлай Кеферпатан Кавказ Россиядикай хкудиз кIан хьайила, чи халкьарин садвили и чIуру мурадар кьилиз акъудунин вилик пад кьунай.
Къенепатан хаинрикай, чпин агентрикай менфят къачуна, чи уьлкведин садвал пайгардикай хкудиз, агьалийрин, миллетрин дестеяр сад-садал гьалдариз, гьукумдиз акси бунтар арадал гъиз кIанзавай алахъунар абуру Москвада, Санкт-Петербургда ва чIехи маса шегьерра тешкилнай. Гилани абур, гьар са мумкинвиликай менфят къачуз, чи агьалияр гьукумдин органриз акси акъвазариз алахъзава. Абурун чIалаз физвай бязибур чи республикадани авачиз туш. Идан гьакъиндай эхиримжи варцара Махачкъалада тешкилиз кIан хьайи митингрини шагьидвалзава.
Гьелбетда, чи фикирар, къастар, крар сад тир кьван гагьда душманрилай са затIни алакьдач. США кьиле аваз РагъакIидай пата, НАТО-ди, Украина сиве вугана, Россиядихъ галаз тухузвай дяведи мад сеферда абурун мурдар мурадар ачухарна. Виш йисар я абур Россия чпин гъилик ийидай, чи уьлкведин девлетрин иесивалдай рекьерихъ къекъвез. Ишлемиш тавур са кьуьруьк, амални авач. Ачухдиз США-дилай, Великобританиядилай, Германиядилай Россиядин Федерациядихъ галаз бягьсиниз экъечIиз жезвач. Абуру чпин алчах крар чинеба кьиле тухузва. Жуьреба-жуьре къадагъаяр малумаруналди, Россиядин векилханаяр агалуналди, газдин линияр хъиткьинаруналди, Украинадин демократия хуьзва лугьуналди.
Къе вири дуьньядиз США-дин сиясатдин алчах къатар ачух хьанва. Адахъ инанмишвалзавайбур къвердавай тIимил жезва. Къе душманрал ва хаинрал гъалиб хьун патал Россиядин халкьариз фу, гьава, яд хьиз, садвални лап герек я. Социальный сетра чи уьлкведиз, адан регьберриз, чи халкьариз акси яз тухузвай таблигъатдин хура акъваздай аскерар хьун лазим я чун.
РагъакIидай пата Украинадихъ галаз чаз малумарнавай дяведи уьлкведин виш миллетдилай виниз халкьар мадни тупламишнава. Вири регионри махсус серенжем патал зегьмет чIугвазва.
Лугьун герек я хьи, экономикадин, культурадин, яшайишдин рекьяй авай алакъайрин дережа мадни бегьерлуди авун патал Россиядин 32 регионда РД-дин векилханаяр кардик ква. Абуру регионрихъ галаз авай алакъаяр гегьеншбур, мягькембур, терефар патал менфятлубур авунин карда лайихлу чка кьазва. Республикадин гьукуматди векилханайрин вилик хейлин везифаярни эцигнава: Дагъустандиз жезмай кьван гзаф инвестицияр гъун, туристар къведайвал авун, гуманитарный алакъаяр гегьеншарун, армиядин жергейра къуллугъзавай дагъустанвийрихъ галаз кIвалах тухун, регионрихъ галаз санал культурадин, спортдин мярекатар тешкилун.
РД-дин милли сиясатдин ва диндин крарин рекьяй министр Энрик Муслимова лугьузвайвал, эхиримжи кьве йисуз ам Свердловскдин, Москвадин, Новгороддин, Костромадин областриз, Коми, Татарстан, Кеферпатан Осетия республикайриз, Ставрополдин, Краснодардин крайриз, Санкт-Петербург шегьердиз фена. Анра авай чи векилриз бязи месэлаяр гьялиз куьмек гана. Лугьун лазим я хьи, векилханайрин куьмекдалди Дагъустандин халкьарин хайи чIалар, диндин бинеяр, тарих чирун патал махсус центраяр кардик кутунва. Санкт-Петербургда “Дагъустандин культурадинни савадлувилин центр”, Москвада “Дагъустан”, Ставрополда М.Гусаеван тIварунихъ галай центраяр, Ярославлда жемиятдинни культурадин “Дагъустан” тешкилат, Ивановодин областда Дагъустандин культурадин “Ватан” центр. Куьрелди, гьа ихьтин тешкилатар Свердловскда, Тверда, Кеферпатан Осетия — Аланияда, Волгоградда, Крымда, Новгородда, Хакасияда, Костромада, Владимирдин областда ва масанрани кардик ква. Ида регионрихъ галаз авай алакъаяр мягькемарзава, хейлин крар вилик тухуз куьмек гузва.
Инал Хабаровскдин крайдин векилханадин регьбер Бейдуллагь Исаева Дагъустандихъ галаз авай дуствилин, амадагвилин алакъаяр гегьеншарун патал еке зегьмет чIугвазвайдакай лугьун бес я. ИкI, Хабаровскда Дагъустандин пагьливанрин иштираквални аваз азаддиз кьуршахар кьунай Россиядин Игит Нурмегьамед Гьажимегьамедован призар патал турнир кьиле тухвана. 2017-йисуз Хабаровскдин крайдин делегация чи республикадиз мугьман хьана. Хабаровск шегьердин са райондин ва Дербент райондин арада дуствилин, амадагвилин алакъайрин гьакъиндай икьрар кутIунна.
Инал Президент В.Путинан гафар рикIел хкун кутугнава: “Чи руьгьдин, инсанвилин ва вилик финин алакъаяр виш йисара арадал атана, умуми имтигьанра, четинвилера лигим хьана ва агалкьунрихъ, гъалибвилерихъ фена. Чи мукьвавал, дуствал несилрилай несилрал агакьарзава. Абур Россияда яшамиш жезвай миллионралди инсанрин, хизанрин рикIера ава ва ивидин сад тир гъалари чун сад ийизва. Санал алайла, чун мадни къуватлу, бахтлу ва гъалиб жеда”.
Хийир Эмиров
