Инсандиз, гьар гьина хьайитIани, зегьмет чIугурдалай кьулухъ вичин бедендин къуват чкадал хкун, гужлу хъувун герек я. Суаларни къвезва: бес чна чи азад, кIвалахдик квачир вахт гьикI ва гьина акъудзава? Чна ам жуван сагъламвилиз хийирлу яз ишлемишзавани? Алакьзавани чалай азад вахт менфятлудаказ ишлемишиз?
Сир туш, чIехи паюни, иллаки шегьерэгьлийри ял ядай вахт чпин дачайра, шегьеррин паркара, театрра, клубра, спортдин майданрал, библиотекайра, чайханайра, музейра, чуьллериз, тамариз сиягьат авуналди ва икI мад, яни чпелай алакьдайвал акъудзава. Инал мадни суал къвезва: чи азад вахт, ял ягъун чпелай аслу тир ксари, тешкилатри гьикI кIвалахзава? Абурулай чун рази яни?
И макъалада заз асул гьисабдай Дербентдикай, алай вахтунда вичин агьалийрин кьадар тахминан 120 агъзурдалай алатнавай шегьердикай рахаз кIанзава… Къадим шегьерда анин агьалийри, мугьманри, туристри хийирлудаказ ял ягъун патал лазим шартIар яратмишуниз йисалай-суз, иллаки эхиримжи вахтара гзаф фикир гузва. Малум тирвал, шегьерда лезгийрин, табасаранрин, азербайжанрин, татрин театрар, аялринни-жаванрин яратмишунрин дворец, центральный ва микрорайонрин библиотекаяр, 12 музей, гьа икьван спортдин мектебар, 6 парк, “Набережная” тIвар ганвай гьуьлуьн еке кьер ава. Анра киш ва гьяд йикъара, гьакIни кIвалахдикай азад вахтара инсанар гзаф аквада. Ял язава, сагъламвал мягькемарзава. Шегьердин администрация мукьвал вахтара Низами Генжевидин тIварунихъ галай парк ва центральный стадион цIийи кьилелай туьхкIуьрунин къайгъуйрик ква.
Агьалийрин тIалабунар ва ял ягъунин жигьетдай игьтияжар фикирда кьуна, саки вири паркара азад вахтара агьалияр, иллаки яшлу ксар шахматрал, тIамайрал, нарддал, доминодал къугъун патал махсус кIвалер, гъвечIи клубар кардик кутунва. Анра акъажунар, турнирар тешкилзава.
“Набережная” кьер шегьердин агьалийрин ва мугьманрин рикI алай чкадиз элкъвенва. Анаг межлисрин дворецдал кьван гегьеншарунин проект туькIуьрнава. Анин яргъивал 12 километр жеда.
Хийирлудаказ ял ягъун, азад вахт маракьлудаказ кечирмишун патал (куьлуь-шуьлуьйрикай рахадач) шегьерда шартIар, мумкинвилер генани ава. Амма къулайвилерихъ галаз санал и важиблу карда тайин тир нукьсанар, кимивилерни авачиз туш. Бязи маса чкайра хьиз, и шегьердани клубрин, кинотеатррин кьадар тIимил хьанва. Шегьердин вини кьиле авай Жданован тIварунихъ галай чкадин колхоздин клуб агална, фадлай кьилдин ксарин ихтиярда вуганва. Виликан 6-нумрадин СМУ-дин клубни амач.
Са кьадар вахтар идалай вилик Дербент шегьердин образованидин управленидихъ жаван натуралистрин станция авайди тир. Ана тарсарикай азад ва гатун каникулрин вахтунда шегьердин мектебрин аялри ял ягъунихъ галаз санал тежрибадин участокда салан майваяр, жуьреба-жуьре цуькверин тумарни битмишарзавай. Ял ягъунихъ галаз санал зегьметни чIугуналди, аялри битмишарзавай помидорар, афнияр, келемар ва хъчар мектебрин столовойризни рекье твазвай, цуькверин тумаралди шегьердин горзеленхоз таъминарзавай. Гьайиф хьи, шегьердин станция агална, анин чил хсуси кIвалер эцигдайбуруз маса гана. ИкI, аялар ял ягъуникай ва зегьмет чIугуникай магьрумна.
Акьалтзавай несилди ял ягъуникай гаф кватайла, генани са рази тежедай гьалдал (мисалдал) мадни фикир желб ийиз кIанзава. Дербентда иллаки гъвечIи яшарин аялри гатун вахтунда ял ягъун патал мектебрин ва гьаятрин лагерарни кардик квайди тир. Гила абурни амач. Пул кьенятзава жал?!.. Ял ягъун тешкил тавурла, азад вахтара бязи аялар пIапIрус чIугунал, гьатта бейгьуш ишлемишунални машгъул жезва.
Дербент шегьерда чпихъ манидарвилин ва музыкантвилин алакьунар авай (гьам жегьил, гьам яшлу) ксарин кьадар тIимил туш. Амма абуруз чпин бажарагъ, алакьунар къалурдай мумкинвал авач. И барадай шегьердин администрациядин, культурадин управленидин работникри махсус конкурсар, ва маса мярекатар тешкилайтIа хъсан я.
Нариман Къарибов
