Чаз кхьизва
“Гьуьрметлу “Лезги газетдин” редакция!
Квез кхьиниз мажбур хьанвайди Мегьарамдхуьруьн райондин Самурдин хуьруьн агьали Бабаева Шагьумагъа я. Сир туш, гьар са затIунин къимет йикъандавай-къуз хкаж жезва. КIвалахдай чка тахьайла, чун хизан хуьн патал багъ-бустанда, майишатда зегьмет чIугунал машгъул я. КIвалахна хтайла, алай пек-партал лацу ранг янавайди хьиз жезва. Векьиз, тарариз, сала цанвай вири майвайриз, набататриз лацу шагъал янава. Шагъалдал куьлуь, цицIериз ухшамиш лацу гьашаратар ала. Абуру чеб алай затIарин (пешерин, емишрин) миже хъвазва, абур кьурурзава. Советрин девирда, тамариз, багълариз, салариз самолетри — “кукурузникри” дарманар ягъиз, зиянкар гьашаратар тергзавайди тир. А крар гила амач.
Чи уьлкведин сергьятрив гвай къецепатан уьлквейра гьар жуьредин азарар майдандиз акъуддай биолабораторияр гзаф ава лугьузва. Ихьтин азар пайда хьана им кьвед лагьай йис я. Ам гьикI, гьинай атайди ятIа, завай лугьуз жедач. За са шумуд агрономдивайни хабарар кьуна. Абурувайни тайин жаваб жагъун тавурла, зун газетдиз кхьиниз мажбур хьанва. ЧIуру азардин вилик пад кьун тавуртIа, чун кIеве гьатда. Чаз квевай са чара кIанзава”.
Месэладиз талукь яз чна Мегьарамдхуьруьн райондин Тагьирхуьруьн-Къазмайрилай тир хуьруьн майишатдин илимрин кандидат, АНИРР-дин академик ва “Лезги газетдин” амадаг Теймур Гьабетулаевич Гьабибовавай баянар гун тIалабна. Ингье ада вуч лагьанатIа:
“И азар (зиянкар гьашарат) цIи чи районда, дугъриданни, гегьенш майданра чкIанва. Зиянкар гьашаратдин тIвар “Лацу цикада” я. Ам чиниз Европадин ва Кьиблепатан Америкадин уьлквейрай атанва.
Гьашаратди гузвай зиян адакай ибарат я хьи, набататдин пешер (емишар) недайла, ада алкIидай, памбагдиз ухшар са шей чара ийизва. Ада лагьайтIа, пешерин винел патар тамамдиз кьазва ва набататдивай “нефес” къачуз жезвач. Са кьадар вахт алатайла, и чкайрал, руьхъ чукIурнавай хьиз, мурс пайда жезва ва, фотосинтездиз манийвал ийиз, ада набатат кьурурзава. Са сезондин вахтунда и цицIерин 2-3 несил артмиш жезва.
Зиянкар и гьашаратдихъ галаз женг набататди (тарци) гьеле кIумпар, яни тIурар, ачухдалди, гатфарихъ “Препарат 30” дарман ягъунилай башламишна кIанда. Идалай кьулухъ вилик пад кьун патал нубатдалди “Золон”, “Волиам Флекси”, “Актара” дарманар ягъун лазим я. Зулухъай, пешер авахьайдалай кьулухъ, “Брунька” дарманни хъияна кIанда.
Къейд ийиз кIанзава хьи, и зиянкардихъ галаз женг чIугун, дугъриданни, регьят кар туш — ам фад чкIизва ва еке майданра зиянар гузва. Гьаниз килигна, виридалайни хъсан кар виликамаз, абур гьеле гзаф майданра пайда жедалди, серенжемар кьабулун я. Эгер патарив гвай чкайра зиянкар пайда хьанватIа, жуван багъдин, бустандин къайгъу виликамаз чIугуна кIанда. Самолетри дарманар ягъуникай рахайтIа, алай вахтунда гегьенш майданра тамамарзавай и кар анжах цицIерихъ (саранча) галаз женгина гьикI хьана ишлемишзава. Чи патара гьавадай тамариз, чуьллериз дарманар 80-йисаралди язавайди тир. Кьилдин ксарин майишатриз дарманар Хасавюртдай къвезвай тракторрин куьмекдалди язавай”.
Гьа са вахтунда чун Мегьарамдхуьруьн райондин “Хуьруьн майишатдин отдел” МКУ-дин директор Артур Гьажиевахъ галаз алакъалу хьана. Гъавурда гьатайвал, чкайрилай вахтунда хабар тагун ва набататар зиянкар гьашаратрикай, азаррикай хуьдай къуллугъ Дербентдиз хутахун себеб яз, цIийи жуьре зиянкардин аксина серенжемар гьелелиг кьабулнавач. Алай вахтунда муниципалитетдин хуьруьн майишатдин отдел лазим тир идарайрихъ галаз алакъада ава ва серенжемар кьабулунин къайгъуда ава.
Гьазурайди — Жасмина Саидова
