Хатасуз авунин хъсан жуь­рейрикай сад жув гьужумдиз фин яз гьисабзава. Им ­дяведин шар­тIари иллаки хъсан­диз раижнавай гьакъи­къат я…

Белки, гьа и гьакъикъатдин гъавурда хъсандиз авайвиляй чун гзаф “кIанзавай” оппонентри (партнерри) чал, чи обществодал санлай тийиз­вай жуьредин гьужумар авач. Дяве туш. Амма кьиле тухузвай те­гьерар гьа дявединбур я. Алазни, алачизни чи крариз, алакъайриз, агалкьун­риз тегьне ягъун, чи игитвилин ­тарих лекеламишун, чи регьберар жез­май кьван усаларун, халкьдиз такIана­рун, жуьреба-жуьре чуьруькрик цIай кутун, сад масадал гьалдарун, тапан информация чукIурун (идаз дяведин шартIа­ра диверсия, жасусвал лугьузва), къенепата къал тваз, “вад лагьай колонна” май­дан­рал акъудиз ала­хъун ва икI мадни маса рекьер гзаф жезва.

Дипломатиядал гьалтайлани, Россиядин ве­килри эцигзавай месэлаяр кваз такьаз, абуруз ре­кьер агализ, визаяр (ихтиярар) тагуз, къа­дагъа­яр­ эцигиз, ачухдаказ гьужумар ийиз алахъзава. Ихьтин гьалар авайди эхиримжи вахтара ООН-да, Европарламентда, Еврокомиссияда, Жене­ва­, Минск, Брюссель, Гаага хьтин ва маса шегьер­ра­ эвер гузвай международный форумрин (гуьруьшмишвилерин) нетижайри ачухдиз субут­зава.­

Гзаф вахтара Небензя, С.Лавров, Антонов хьтин чи дипломатри а оппонентриз кутугай жава­бар гузва, гьахъвал хуьз жедайди субутзава. Пре­­зи­дент В.Путина гузвай жавабрикай, къиметрикай зун рахазвач. Чи тапан “дустари” адал ийиз­­вай гьужумар иллаки гзаф я. США-дин, Великобританиядин, Бельгиядин, вири Европадин уьлквейра гьалар гьикI чIур хьайитIани, аник Москвадин, кьилди къачуртIа, В.Путинан “гъил квайди” яз гьи­саб­зава. Амма субутдай делилар садрани гъиз жезвач.

Зи рикIел чи тарихдин гзаф  вакъиаяр хквезва. Советрин девирдин 70 йисакай саки 40 йис, тарихдин делилри шагьидвалзавайвал, чи вири уьмуьр ва такьатар къецепатан чапхунчийри кьил кутур лап залан ва гьакьван еке чукIурунар, магьрумвилер арадал гъайи дявейри къакъудна. 30 йис а чукIурунар арадал хкиз акъатна. Бес чаз ял ядай, асайишдикай лезет хкуддай вахтар (бахтар) кIанзавачирни?..

КIанзавай. Ганач чаз чи  душманри а мумкинвал. Ибурал саки гьамиша къенепата кардик кваз хьайи “вад лагьай колоннадин”, яни еке пуларихъ чпин руьгьер маса ганвай жасусрин къуватарни алава жезва.

“Къайи дяве” лугьудайда а къуватрин хаталувал вири терефра артухарна. “Перестройщикри” ва абуру арадал гъайи “либералрини” цIийи “демократри” генани ачухдаказ чи душманриз куьмек гайиди малум я. Россиядин сад лагьай президентди вичин сад лагьай агалкьун яз, Америкадин президентдиз, муштулух ганай: “Жанаби президент, Советрин Союз амач.Чна ви тапшуругъ тамамвилелди кьилиз акъудна. Россияда мад садрани “коммунизмдин хъен” (призрак) къехкъведач!” — лагьанай. Идакай Америкадин  лап “гьуьрметлу агьа­ли” хьанай…

Гьа саягъда “перестройкадин архитектор”  М.Горбачевакай Германиядин лап “гьуьрметлу агьали” — “сад лагьай немс” хьана…

Россия гьихьтин чкадал ават­натIа, чун вири шагьидар я. Адакай чун гзаф раханва, мад тикрарзавач.

Россия нивай хьайитIани туьтуьнилай ракъу­риз жедай кIус хьиз гьисабзавай. Дагъустандални 1999-йисан август-сентябрь варцара террористрин международный кIеретI­ри гьавиляй гьужумнай. Дагъустан чпин гъилиз гьасятда къачуз жедай кван (пишкеш) хьиз авай. Амма да­гъустан­вийри (инал россиявийри) чеб вужар ятIа, чпин къилих гьихьтинди ятIа, вири дуьньядиз чирна.

Гьавиляй лугьузвайди я: Президент В.Путина Россия ахгудунин (кIватI хъувунин) кар Дагъустандилай гатIунна. Гила Россиядин Федерация, адан Президент, экономика, оборона, амай хилер чилин шардин са паюни чешне (ибрет) къачузвайди хьанва! Гьужумарни чал гила гьавиляй гзаф ийизва.

Россиядин цIийи тарихда ам садалайни аслу туширди, са нин ятIа­ни рикIиз кIанивал гъилик ку­таз тежерди тирди сифте яз Евгений Примаков хьтин политикди, дипломатди, Гьукуматдин Председателди 1999-йисан мартдиз субутнай. Ам, госу­дарстводин векил яз, Америкадиз, дуьньядин гьалар ве­ревирд ийиз, фин лазим тир. Чи премь­­ер авай самолет Атланти­кадин винел агакьайла, Америкадин ампайри, дуьньяда садални­ алукь та­вуна, садалайни аслу тушир Югославиядин гуьзел шегьерар бомбаламишнай. Гьихьтин­ государство Европадин чилел бар­батIнай. Чпин гьерекатриз (бомбайриз), а къуз­гъун­ри “гуманитарный” (яни инсанвилин) ягъунар лагьана тIвар ганай. Ихьтин гьалара чIехи ватанперес Евгений Примакова ахьтин дявекаррин патав “меслятар” ийиз фин Россия­ патал усалвал яз гьисабнай. Феначир ам Америкадиз! Атлантикадилай элкъвена хтанай Москвадиз! Ихьтин  ви­кIегь­­вилел “Разворот над Атлантикой” тIвар акьалтна!..

Америкадин къачагъвилин гьерекатрин тереф хвейибур,  гьайиф хьи, гьа чIаван Россиядин­ кьилени авай. Б.Ельцин, Б.Березовский, С.Доренко ва масабур. Ибуру, Евгений Примакова Россиядин президентдиз гуя аксивалзава, ам премьерви­ляй акъудна, жавабдарвилиз чIугун лазим  тирдакай лагьанай…

Амма вакъиаяр масакIа эл­къвенай. Е.Прима­ков премьервиляй вич экъечIнай. Гьа са вахтунда девирдин лап зурба экономист, чIехи дипломат яз, ада Россия кризисдай  акъуддай рекьер къалурун давамарнай.

Б.Ельцина вичин пост В.Путинав вугузвайди малумарнай. Маса жасусар Россиядай катнай а чIа­вуз…

Алай вахтунда чал, чи обществодал, чи Президентдал гьужумар авун (информациядин дяве) вири рекьерай гужлу ийиз алахънава. Чпини гъилик акатзавай вири, гьа жергедай яз чи къенепата чинеба ва  эквебани кардик квай махсус центрайрин, клубрин, сектайрин, школайрин сагьибар, гьакI къецепатани (Прибалтикада, Поль­шада, Украинада, Гуржистанда, Германияда, Чехияда, Америкада, Израилда, масанра) кьил хуьзвай олигархарни тапан “патриотар”, садакьадин малар хьиз, ишлемишзава. Пул гузва — пулдихъ чеб вири маса гуз гьазур я и “садакьаяр”…

Гьайиф чIугваз тазвайди а кар я хьи, икьван къуватар тупламиш хьана, гьужумдиз къвезвайлани, чи гьакъикъи патриотрин патай гьужумдиз физвайбур акьван жезвач. Са Президент рахазва. Апха Федерациядин Советдин, Государстводин Думадин депутатри, са бязи политологри са вуч ятIа лугьузва… Им хаталу гьал, зайифвал тир­дакай эхиримжи вахтунда чи кьилин телеканалрай (“Россия-24”, “Звезда”, “Россия-1”, “Рен ТВ” ва масабур) тешкилай хейлин къалурунри, гайи ва гузвай баянри раижзава. (Абурук тележурналистрикай  В.Соловьев, М.Вышинский, Н.Михалков, И.Зейналова, Н.Аскерзаде, О.Бе­ло­ва хьтин ва масабур, хейлин политикар — М.Захарова, А.Исаев, А.Мясников, Ю.Бондаренко, Н.Платошкин ва  масабур ква).

Душманри чал гьужумзава. Лап чIуру, тапан информация чукIуру­нихъ галаз сад хьиз, чаз акси гьерекатар (памятникар чукIурун, чи дипломатар кваз такьун, рекьер агалун, санкцияр или­тIун ва икI мадни) теш­килзава. Чун секин я. Обо­ро­­­на хуьзва. Амма хъсан оборонадилай пис гьужум­ (контрнаступление) хъсан я лугьуда дяве­дин­ шар­тIара. И кар винидихъ тIварар кьунвай журналистрини, политикрини къейдзава.

Заз чизни, идеологиядин фрон­т­дани, адетдин дяведин фронтда хьиз, душмандал (гьа вичи хьиз) гьужум авуни хъсан нетижаяр­ гуда.

Кьилин гьужум акьалтзавай не­силриз чи тарихдин делилар дуьздаказ, дериндай чирунихъ, игитар вужар ятIа, хаинар гьибур ятIа, ачухдаказ къалурунихъ галаз ала­къалу я. Кьил яргъандик кутуна ксуни, япариз ван тежезвай, вилериз таквазвай амалар авуни чун хуьдач. Душмандиз вичи кардик кутазвай яракьралди, генани къуватлу авуна, жаваб гун лазим я…

Арифдар СтIал Сулеймана лагьанва:

Галукьдалди адан хата,

Вядеда яргъаз къакъата.

Куьгьне хаин — гьарамзада —

Ахьтиндахъ намус жедайд туш…

 

Ахьтин мурдар кицIин кIараб

Кьамир, — гъилер тахьуй харапI.

Сулейманан гафариз яб

ГайитIа, ваз пис жедайд туш…

Ингье икI я гьакъикъат!..

Мердали  Жалилов,

литературадин отделдин редактор