29-январдиз Дагъустандин Кьил Владимир Васильева республикадин государстводин властдин органрин руководителрихъ галаз совещание тухвана. Идан гьакъиндай “Лезги газетдиз” РД-дин Кьилин ва Гьукуматдин Администрациядин пресс-къуллугъди хабар гана.
Совещанидал 2018-йисуз РД-дин республиканский бюджет кьилиз акъудунин нетижайрин гьакъиндай малумат РД-дин Гьукуматдин Председателдин Сад лагьай заместитель Гьажимегьамед Гьуьсейнова гана. Ада къейд авурвал, 2018-йисуз Дагъустанда республикадин бюджетдиз налогар ва налогар тушир пулар атунин барадай гьалар хъсанвилихъ дегиш хьана. ИкI, къазанжийрал вегьезвай налогар 13,1 процентдин (+ 554,6 миллион манат), НДФЛ-33,7 процентдин, (+2,9 миллиард манат), ичкидал вегьезвай кирсеба налогар — 15 процентдин (+222,4 миллион манат), транспортдин налог — 22,4 процентдин (+173,9 миллион манат), организацийрин эменнидал вегьезвай налог — 9,7 процентдин, ГСМ-дал вегьезвай кирсеба налог 9,7 процентдин артух хьана. Налогрин барадай агакьай доходрин къурулушда виридалайни чIехи чка НДФЛ-ди кьазва — 44,7 процент (2017-йисуз — 41 процент), къазанжийрал вегьезвай налогди — 13,1 процент, кирсеба налогри — 21 процент, организацийрин эменнидал вегьезвай налогди — 10 процент.
Сад лагьай вице-премьерди кьилдин муниципальный тешкилатра ва шегьердин округра налогрин ва налогар тушир пулар гьикьван кьадарра атанатIа, гьадан патахъайни суьгьбетна. Республикада къазанмишнавай юкьван дережадилай виниз тир дережада аваз налогар кIватI хъувун артух хьун таъминарай муниципалитетрин тIварар кьуна. И барадай сад лагьай чкадал Чарода район ала. Ина налогар кIватI хъувун 34,1 процентдин артух хьун таъминарна. Адан гуьгъуьнал ала: Къарабудахкент район — 29,4 процент, Рутул район — 28,7 процент, Хасавюрт район — 25,2 процент. Хъсан нетижаяр къазанмишнавайбурун арада Къаякент, Докъузпара, Новолак, Кьурагь, Мегьарамдхуьруьн, Хив, Къизилюрт, Лак районар ва Каспийск шегьер ава. Идахъ галаз сад хьиз, 5 муниципальный тешкилатди налогар кIватI хъувунин еришар агъузбур хьуниз рехъ гана. Абурук акатзава: Гумбет район — 5 процент, Къизилюрт шегьер — 4,7 процент, Кьиблепатан Сухокумск — 3 процент, Избербаш — 0,3 процент, Бежтадин участок — 2017-йисан дережада аваз.
Гьукуматдин Председателдин Сад лагьай заместителдин рахунриз баянар гуналди, Владимир Васильева кIватIзавай налогрин пуларин кьадар артухарунин еришрал гьалтайла усал нетижаяр къазанмишай муниципалитетрин фикир и кардал желбна: “Вуж чирвилер къачун патал рекье тун лазим ятIа, ша чна рекье тван, вуж маса кIвалахал ракъурун герек ятIа, ша чна ракъурин, низ кIвалах ийиз кIанзавачтIа, гьа кас чна вичин хиве жавабдарвал гьатзавайдан гьакъиндай тагькимарин. КIвалах ийиз алакь тийизвай касди къуй чирвилер къачурай. Чирвилер къачуз тежезвай касди кIвалахдилай элячIунин гьакъиндай, энгел тавуна, арза кхьирай. Къе чахъ зайифдаказ кIвалахзавайбур масадбуралди эвездай мумкинвал авазва”.
Совещанидал гъвечIи курортра “алачухрин архитектурадиз” талукь проект кьилиз акъудун пландик кутунвайдакайни ихтилат кватна. Къейд авурвал, Дагъустанда гатун вахтунда виш агъзурралди туристар къвезвай чкаяр ава, амма анра гьакъикъатда яшайишдин къулай шартIар авач. Фикир ихьтинди я: еке харжияр тавуна, алачухрин модульный къурулушар туькIуьрин ва гъилевай йисан гатуз анра кIвалахдин чкаяр тешкилин. “Хъсан нетижаяр арадал къвез хьайитIа, чна и кIвалах давамарда. Чна и проект гьеле гъиле кьунва”, — лагьана Владимир Васильева.
Совещанидал мадни къейд авурвал, хуьруьн майишатдин хилез, кьилди къачуртIа, прунз ва малдин як гьасилун патал са акьван чIехибур тушир такьатар чара авуналди, виш миллион манатралди къазанжияр къачуз жеда. И проектдикай республикадин Гьукуматдин Председателдин заместитель — Дагъустандин хуьруьн майишатдин ва недай суьрсетдин министр Абдулмуслим Абдулмуслимов са кьадар гегьеншдаказ рахана.
Вилик финихъ галаз алакъалу проектар кьилиз акъудунин барадай республикадин информатизациядин, алакъадин ва массовый коммуникацийрин министерстводи къугъвазвай ролдикай и ведомстводин руководитель Сергей Снегирева суьгьбетна. Кьилди къачуртIа, ада чпин идаради исполнительный органрин ва муниципальный тешкилатрин кIвалах технический жигьетдай таъминарунин серенжемар кьабулзавайдакай лагьана.
Ада кьетIендаказ къейд авурвал, ведомствойрин арада санай-саниз документар рекье тунин электронный къайда кардик кутунва. Эгер 2017-йисуз 27 агъзурдалай виниз государстводин ва муниципальный къуллугъар авунатIа, 2018-йисуз авур къуллугърин кьадар 1,2 миллиондилай алатна. И делилдал гьалтайла, Дагъустанди СКФО-да сад лагьай чка кьазва, санлай Россияда ам кIвенкIве авай 20 региондин жергедик акатзава. Идалай гъейри, министрди ГЛОНАСС/GPS-дин бинедаллаз навигациядин система агалкьунралди ишлемишзавайди къейдна.
Владимир Васильеван фикирдалди, школьникар учебникралди таъминарунин барадай арадал атанвай гьалариз талукь месэла кар алайди я. Идахъ галаз алакъалу яз, ада РД-дин вице-премьер — образованидин ва илимдин министр Уммупазиль Омаровадал и месэладай баянар гун тапшурмишна.
Региондин руководителдин суалдиз жаваб яз, Уммупазиль Омаровади ихьтин малумат гана: “РД-дин образованидин ва илимдин министерстводи Дагъустандин вири школьникар учебникралди виш процентдин кьадарда аваз таъминарунин барадай пландал бинелу кIвалах тухузва. Сифте яз чна учебный пособияр государстводи маса къачунин кIвалах муниципальный тешкилатдин кьили райондин администрациядин образованидин управленидин начальникдихъ галаз санал тестикьарнавай кьадарра аваз кьиле тухвана. Гьа и вахтунда чалай федеральный центрадин куьмекдалди тайинарнавай дережадилай — 18 215 ктабдин виниз экъечIиз алакьна”, — лагьана РД-дин Гьукуматдин Председателдин заместителди.
И рахунриз баян гуналди, Дагъустандин Кьили ихьтин агалкьун къазанмишиз хьун республикадиз ийизвай ихтибар артух хьунихъ галаз алакъалу авуна. “Чаз ихтибар ийизва. Чаз алава яз пулдин такьатар чара авуна. ГьикI лагьайтIа, чна а такьатар тамамвилелди кардик кутадайдахъ, чебни тайинарнавай рекьериз серфдайдахъ инанмиш я”, — къейдна Владимир Васильева.
«Лезги газет»
