Редакциядин яшайишдин отделдин корреспондент яз, зун шегьердин  гзаф идарайра жезва. Нубатдин сеферда зун Махачкъала шегьердин А.Къадиеван тIварунихъ галай  куьчеда, 21-нумрадин кIвалера авай ЦВСНП-диз (центр временного содердания несовершеннолетних правонарушителей) фена. Ракьун ракIарал  эвердай кнопка ала, дараматдал элкъуьрна кьакьан пару янава. Анин гьаятдиз гьахьун регьят туш.

Кнопкадал тIуб илисайла, полициядин махсус парталар алай са жегьилди зун атунин метлебдин кIан-пун чирна, 2-3 касдиз зенгер авуна. Ахпа, сумка ах­тар­мишайдалай гуьгъуьниз, зун гьаятдиз ахъайна.

Ана авай сиришта акурла, зун тажуб хьана амукьна. Январдин варз тиртIани, чил къацу махпур хьиз авай, тарар, кул-кусар цана туькIуьрнавай. Гатфариз тарари, кул-кусри цуьк акъудайла, яраб анаг гьикьван гуьрчегдиз аквадатIа лугьуз, фикиррик квайла, дежурныйди зун начальникдин кабинетдиз рекье туна.

Столдихъ кьил рехи хьанвай, хъсан къаш-къамат авай, са кIусни дамах гвачир, чина мергьяматлувилинни берекатдин нур авай полициядин подполковник ацукьнавай. Ам центрадин начальник Ражаб  Устабаевич  Ражабов  тир. Ада зун гзаф хушвилелди кьабулна, чна суьгьбетарна.

• Ражаб Устабаевич, и идарадин тарихдикай, адан везифайрикай куьрелди лагьанайтIа кIанзавай…

— Дагъустанда яш тахьанвай аялрин приемник-распределитель сифте яз Буй­­накск шегьерда кардик кутунай.  Гуьгъуьнлай ам Махачкъаладиз хканай. 70-йисара рекьелай алатнавай, диде-бубадин гуьзчивиликай хкатнавай, вокзалрикни подвалра йифер-йикъар акъудзавай аялрин къайгъу республикадин агьа­лияр яшайишдин рекьяй хуьдай ида­ра­ди ийизвай. 1981-йисуз и чун авай дараматда, РД-дин МВД-дин приемник-распределитель яз, винидихъ тIвар кьунвай­ кьисметдин аялар кьабулдай идара ачух­на.

• Аялрин кьисмет гьикI гьялзавай?

— Закондин бинедаллаз хкай гьар са аялдивай адан ери-бине гьинай ятIа хабар кьазвай, документар гваз хьайитIа, абурукай менфят къачузвай. Жуьреба-жуьре серенжемралди чна абурун диде-бубаяр ва я къаюмвалзавай ксар жагъур­на, чпин руш, гада ина авайдакай хабар гузвай. Ахпа абур чпин талукь ксари хутахзавай. Диде-бубайриз къведай мум­кинвал авачир дуьшуьшра чи ра­бот­никри абур хутахна чпин багърийрив ва я къаюмвалзавайбурув вахкузвай. Гьа икI, 1996-йисалди давам хьана.

1996-йисуз Федеральный закондин бинедаллаз и дараматда ЦВИНП (центр временной изоляции несовершеннолетних правонарушителей), 1999-йисуз ЦВСНП кардик кутуна.

• Виликан къуллугъдинни гилан центрадин арада гьихьтин тафават ава?

— Тафават авачиз  туш. Месела, виликрай  иниз куьчейрай, подвалрай, вокзалрикай рекьелай алат­навайбур хкизвай­тIа, гила и кар анжах суддин къарардин бинедаллаз ийизва.

• Абур са гьихьтин ятIани тахсиркарвилер авунвайбур жезва ман?

— Гьелбетда. Эхиримжи вахтара иниз хкизвайбур къайдаяр чIурзавай, чIуру кра­рал машгъул хьанвайбур я. Абур центрада 30 суткада  кьазва.  И вахтунда­ абурулай къарагъарнавай уголовный ва гражданский делояр талукь къуллугъчийри (силисчийри, дознователри, яш тахьанвайбурун крариз килигдай инспекторри) тухузва. Вири ахтармишна, тахсирдин дережа  тайинарна, лазим тир серенжемар кьабулзава. Ахтармишунри къалурзавайвал, центрадиз хкизвай , чIуру крарал машгъул хьанвайбур асул гьисабдай  диде-буба авачир ва я абурукай сад авай хизанра тербияламиш жезвай аялар я.

• Центрада йиса тахминан шумуд аял кьван жезва?

— 280-дав агакьна.

• Иниз хкизвай аялар вири чкадинбур яни?

— Ваъ. Иниз Москвадай, Тюмендай, Ростовдай, Краснодардай, Ставрополдай, Астрахандай ва масанрайни, кIва­лерай катна, Дагъустандиз акъатнавай, чIуру крарал машгъул хьанвайбурни хкизва.

• Центрадихъ аялар 30 суткада хуьдай мумкинвал авани?

— Гьелбетда. Иниз сифте хкизвай аялар патал кьилди кIвал чара авунва. Сагъламвилин гьал духтурди ахтармишайдалай гуьгъуьниз, михьивилер авуна, абур яшайишдин къулай шартIар авай маса кIвализ акъудзава. Азарлубур­ патал чна сагъардай серенжемар кьабулзава. Аялриз са жуьрединни дарвал авач. Чун госбюджетдал ала. Абуруз йи­къа вад сеферда тIуьн, сезондиз килигай дегишлух пек-партал гузва. Школада кIелзавай аялар программадай кьулухъ галамукь тавун патал Махач­къа­ладин 36-нумрадин школадин муаллимри абуруз тарсар гузва. Центрада авай аялрихъ галаз психологри, тербиячийри, педагогри кIвалахзава.

• Центрада шумуд кас работникар ава?

— Ина вири 23 кас ава (13-кас аттестоватайбур, цIудни — гражданскияр), абур вири тежрибалу педагогар ва тербиячияр я.  Аялар  дуьз рекье тун патал абуру еке зегьмет чIугвазва. Ина фадлай кIва­лахзавай, режимдин рекьяй кьилин дежурный, вичин ери-бине Мегьарамдхуьруьн райондай  тир Садуллаев Фадикан, психолог Кутаева Наидадин, аялриз дад­лу хуьрекар гьазурзавай, вичин ери-бине Кьасумхуьрелай тир Меликова Майинадин, завхоз Тагьирова Сакинатан кIвалах тариф авуниз лайихлу я.

Зун центрадиз фейи вахтунда ана са акьван гзаф аялар авачир. Малум хьайи­вал,  абур  и йикъа­ра тайин серенжемар кьабулна, чпин лазим тир чкайрив вахканвай.

Суьгьбет куьтягь хьайидалай гуьгъуьниз Ражаб Устабаевичахъ галаз чун аялар къаткиз-къарагъзавай кIвализ, тарсар, утренникар тухузвай классриз, столовойдиз килигна. Ина аялриз лап къулай шартIар яратмишнавайди аквазвай. Кьилинди, виринра михьи — лацу тир. Ина авай къайда-низам акурла, зи рикIяй хиял фена: баркалла чи гьукуматдиз, яш­лу хьана, чпивай чпихъ гелкъвез техжезмайбурун, кIвале килигдай кас авачирбурун, дидейри гадарнавайбурун, диде-бубадин къаюмвиликай хкатна, чIуру рекье гьатнавайбурун иесивалзава, абуруз, дугъриданни, бубавилин къайгъударвал ийизва.

Чи гележегдин несил, вири аялар диде-бубадин чими гьиссерик, тавазивилерик сагъламбур яз чIехи жез хьа­най­тIа, гьикьван хъсан тир!

Надият Велиева