Кьудкъад йис идалай вилик, 1942-йисан ноябрдиз Советрин Армиядин кьушунри, халкьдин къатарикай арадал гъанвай дестейри (ополченцияр) Сталинград кьун ва ахпа Кавказдихъ, Кубандихъ еримиш хьун патал Гитлера рекье тунвай чапхунчи, инсафсуз армийрал ахьтин гьужум тешкилнай хьи, телеф хьайибур квачиз, агъзурралди фрицар, фашистар чпин генераларни галаз есирда гьатнай. Ихьтин ва я  Гитлера, я адан амадагри ва маса уьлквейри гуьзет тавур Гъалибвал къазанмишун, душмандиз халисан гьунар, зур къалурун патал Верховный Ставкади, Яру Армияди ва советрин халкьари герек къуватарни, такьатарни, суьрсетни, яракьарни жагъурна, командиррилай гатIун­на, аскеррал къведалди — вирида тежер хьтин кьегьалвал, жуьрэтлувал, Ватандихъ авай кIанивал, еке телефвилер арадал къвезвай къизгъин женгера гьейранвалдай хьтин игитвилер къалурна.

РагъакIидай патан уьлквейрин кьиле авайбуру чпиз фашизмдикай азад жедай мумкинвал гайи советрин генералриз, аскерриз хкажнавай тимталар чукIуруниз, хъиткьинарунриз рехъ гузвай алай вахтунда Ватандин ЧIехи, Дуьньядин кьвед лагьай дявейрин женгерни, нетижаярни рикIел хкун важиблу я.

1941-1942-йисара фашистри Со­ветрин Союздин гзаф мулкар, шегьерар, хуьрер гъилик авунвай. Амма абур виликдай Гитлера тайинарнавай мурадрив агакьнавачир. Яру Армиядин частари, полкари душмандиз рикIелай тефидай ягъу­нар кьазвай. 1942-йисан июлдилай 18-ноябрдалди Сталинград хуьзвай фронтрин чи кьушунри душмандин 700 агъзур аскер телефна, агъзур танк, 2 агъзурдалай виниз яракьар, минометар, 1400 самолет барбатI­на. 19-ноябрдиз Сталинграддин фронтдин вири сергьятда авай советрин кьушунри душмандал гьужумна. И вахтунда Гитлера фикирнавай хьи, са пай къайдадикай хкатнавай советрин кьушунрихъ гьужумдай къуватар, такьатар амач. Амма Гитлер ягъалмиш хьана. Советрин командованиди, душмандин гьужумризни жаваб гуз, алава къуватар ва техника кIватIнавай. Не­тижада душмандин винел са миллиондив агакьна аскерар, офицерар,партизанар, ополченцияр фена. И гьужумда чи армийри 13,5 агъзур яракь ва минометар, агъзурдалай виниз зениткаяр, 900 танк, агъзурдалай виниз самолетар, артиллериядин яракьар ишлемишна.

23-ноябрдиз Кьиблединни Рагъ­акIидай патан фронтдин танкарин 4 лагьай ва Сталинграддин фронтдин механизированный 4-корпусрин частар Советский тIвар алай хуьруьн патарив сад-садал туьш хьана ва абуру душмандин кIере­тIар гьалкъада туна. Абурун ара­да 6-армиядин кар алай къуватар, немсерин танкарин 4-армиядин са пай, санлай къачурла, 330 агъзур кас авай. Фашистрин командованиди есирда гьатнавай чпин кьушунар къутармишун патал алахъу­нар авуна. Немсерин армийрикай генерал-фельдмаршал Манштейн кьиле аваз цIийи объединение тешкилна. Абуруз куьмек яз Франциядай, Германиядай кьушунар хкана. Декабрдин вири йикъара душманди гьалкъада тунвай армияр азад авун патал чпелай алакьдай вири авуна, амма душмандилай Гитлеран истемишун кьилиз акъудиз алакьнач. Советрин кьушунри фашистрин кьушунрин Кьиблепатан группа тергна. Адан амукьаяр, 6-армиядин командующий Ф.Паулюс кьиле аваз, есирда гьатна. Ахпа Кеферпатан группадин амукьайрини чеб есирвиле вугана.

Гьужумдин женгера немсерин кьве, румынрин кьве, Италиядин са армия барбатIна. Санлай къачурла, фашистрин кьушунрикай 800 агъзур кас телеф хьана. Дуьньядин тарихда гьакьван кьадарда армияр гьалкъада гьатна ва къирмишай женгер мад малум туш.

Сталинград патал чIугур женгер ва чи аскеррин гъалибвилер къе Украинада кьиле тухуниз мажбур хьанвай военный махсус серенжемда иштиракзавай кьегьалриз халис чешне я. Бубайрин баркаллу крариз ва весийриз вафалу рухвайрихъни тарифдай лайихлу крар ава. Абурукай саки гьар юкъуз РФ-дин оборонадин министерстводин пресс-къуллугъди хабар гузва.

Залп гудай реактивный къурулушдин батареядин жергедин аскер Гьамзат Гьуьсейнова женгинин машинар акъвазнавай чкайрал вахт-вахтунда женгинин суьрсет ага­кьарунин тапшуругъ тамамарзавай. РСЗО-дин батарея ихьтин мум­­­­кинвиликай магьрум авунин мураддалди миллетбазри суьрсет агакьарзавай колоннадал гьу­жумна. Гьамзат Гьуьсейнова гъиле-гъил­­ аваз женгинин комплектар авай вичин автомашин душмандин гуьллеяр агакь тийизвай чкадиз гьална ва, гуьллейрин хар акъвазнамазди, суьрсет чи батареядив агакьарна. Вахтунда женгинин комплектар агакьай чи РСЗО-ди душмандин сенгерар барбатIна.

Младший сержант, отделенидин командир Роман Шагьпазова вичин гъилик квай аскерарни галаз Россия­дин кьушунрин тактикадин кIвалах тухузвай батальонди ишле­мишза­вай яракьар авай складар хуьнин тапшуругъ кьилиз акъудзавай. Къаравулар алайтIани, младший сержант йифен са вахтунда чпи хуьзвай мулкунал цIар элкъуь­риз фена. На лугьуди, адаз хаталу­вал авайда­кай хабар хьана, душ­ман­дин диверсантринни разведчикрин са десте складриз мукьва жезвай. Миллетбазрив лишанчивилин яракь ва гранатометар гвай. Алакъадикай менфят къачуналди, Шагьпазова гъи­ле-гъил аваз душмандин дестедикай чIехи командирдиз хабарна ва ахпа, душмандиз гуьлле гуналди, гранометчик тергна. ТахьайтIа, ада склад хъиткьинардай. Диверсантар гзаф авай­тIани, Шагьпазовани адан ас­кер­ри кьетIивилелди абуруз ­басрух гана. Младший сержантдин жуь­рэт­лу­вал, викIегьвал, тешкиллувал, му­­­къаятвал себеб яз, адан дестедилай диверсантринни разведчикрин гьужумдиз, тайин куьмек агакьдалди, жаваб гуз ва миллетбазар къирмишиз алакьна.

Ротадин командир, старший лей­тенант Рустам Баширова вичин подразделение галаз Россиядин кьушунрин тактикадин батальондин сенгерар мадни мягькемарунин тапшуругъ кьилиз акъудзавай. Душмандикай чи аскерар саламатдай чкаяр туькIуьрзавай. Худда кIва­­лах­дик квай вахтунда старший лейтенантдиз яргъай хьиз миллетбазрин са десте пайда хьанвайдакай хабарна. Кардай кьил акъудайдалай гуьгъуьниз Баширова вичин аскерриз душман гуьзлемишунин ва тирвал гьазур хьунин буйругъ га­­на. Кьве терефдини сада-садаз ли­шанчи­вилин яракьрай гуьлле гана. Рустаман тешкиллувилин серенжемри, дуьз ва менфятлу буйругъри аскерриз диверсантрин дес­те къайдадикай хкуддай ва кьулухъ катар хъийидай мумкинвал га­на. Абуру гьакI 13 миллетбазни къир­­мишна ва чпикай садни хкатдайвал авунач. Гьа са вахтунда душ­­ман­диз виликди къведай ва ахпа мадни­ гьужумдиз фидай къулай чка кьа­дай мумкинвал ганач. Душмандин месэла гьялайдалай гуьгъуьниз старший лейтенантди вичин инженерар-аскерарни галаз сенгерар мягь­кемар хъувунин кIва­лах давамарна. Абуру эцигай инженервилин имаратри душмандиз ва адан техни­кадиз виликди къвез манийвална.

Ефрейтор Султан Жамалдинова Россиядин мотострелокрин дес­тедик кваз са хуьр Украинадин мил­летбазрикай азадзавай женгина иштиракзавай. БМП-да аваз физ­вай Султаназ яракьлу боевикрин са десте акуна. Абуру чи частар­ виликди физвай пад кьунвай. Боевикриз хабар жедалди, Жамалдинова, лишандик кутаз, нацистар алай-алай чка яна ва 15 миллетбаз тергна. Амай нацистри чеб есирвиле ву­гана. Ефрейтор Султан Жамалдинован жуьрэтлу, кьетIи гье­ре­­катри Россиядин мотострелокриз миллетбазрин оборонадай хъалхъам акъуддай, абур кьулухъди га­дар­дай­ ва хуьр азаддай мумкинвал гана.

Хийир Эмиров