РикIел хкизвайвал, рагьметлу Мегьарам халу  гзаф сабурлу, рахазвайдахъ дикъетдивди яб акалдай ­камаллу инсан тир. Гьамиша чпиз куьмекар гуз хьайи совхоздин кIвен­­­кIвечи бригадир Мегьарам Бутаев хуьруьнвийриз хъсан насигьат­чи яз чидай. Адаз гьар са къуюстан­ви зегьметдал рикI алайди хьана кIандай. ИкI хьайила, лугьудай Мегьарам халуди вичин гъилик кIва­лахзавай жегьил фялейриз, “санлай вири жемятдин гьал-агьвал хъсан жеда, сад масадал пехил же­­дач, рикIерик шавал акатда. Мес­лят, дуствал авай хуьр абад же­да, инсанарни — хушбахт”. Хайи хуьруьз баркаллудаказ къуллугъ авур Мегьарам Бутаев гьа­ми­ша­лугъ рикIел хуьн яз, къадир чидай жемятди хуьруьн са куьчедиз адан тIвар ганва.

Камаллу бубадин насигьатар, гьелбетда, эвелни-эвел адан ­ве­­­ледри кьабулзавай. ЧIехи хва Насира садра бубадивай вич гъавурда тун тIалабнай:

— Дах, вунани, бахдини лу­гьуз­ва: “Хъсанвал авуна, гьуьлуьзни гадара”. Ам гьуьлуьз вучиз гадарзавайди я, эгер хъсанвал ятIа?

— Им лезги халкьдин мисал я, чан хва. Чи халкьдин камаллувал къалурзавай мисал. Килиг, баркаван яд галачиз инсандивай яшамиш жедач. Я багъ-бустанни, магьсулрин никIерни амукьдач, чна не­фес къачузвай гьавани. Чаз чилел гьакьван герек баркаван ятар, ва­цIарни булахар хьана, югъ­ди-йифди гьакI гьуьлуьз авахьзава. Гьайиф­ чIугуна кIан­дач: яд, ракъинин нурарик бугъадиз элкъвена, уьмуьр давам хьун патал мад чиле­рал хквезва. Аллагь-Таалади уьмуьр гьакI туь­кIуьр­нава. Хъсанвални инсандин уьмуьрда, яд хьиз, чарасуз затI я. Са гъерезни авачиз жува хъсанвал ая. Вуна авур хъсанвиляй вав хъсанвал агакьдани, агакьдачни фикирмир. ГьикI хайи­тIани, “гьуьлуьз гадарайтIани”, ам вав, ви веледрив  агакьзавайди я.

Маса сеферда Мегьарам халуди вичин рухвайриз лагьанай: “Зи бубади — куь чIехи Бутай бубади лугьудай: “Инсан, кIвач галукьна, та­табар хьана, алукь тавун патал рекьел алай са къван къерехдиз акъудунни вуна ийизвай хъсанвал я. Пак ктабра лугьузвайвал, и карни Аллагь-Таалади са суваб яз кхьизва”.

Мектебдиз физ, Насира муаллимривай илимдин тарсар чирзавай, кIвале бубадивай — уьмуьрдин, камалдин тарсар. А тарсари адан гележег, кьисмет туькIуьр хьуна кьетIи роль къугъвана.

Насираз, вад йиса авай аял яз, кIелиз чир хьана. Муаллимвиле кIва­лахзавай дидеди чирна. Кхьиз чир хьайи сифте гаф “диде” тир. Школада вири тарсарай “вадар” аваз кIелзавай чIехи хва кIвалин майишатда бубадин халис куьмекчи хьана. ЦIуд кьил хизандиз хуьруьн чкада багъ-бустан, мал-къара­ авачиз четин жеда. Дарвал тахьун патал Бутаеври хъсан майишат кутунвай. Буба няналди сов­хоздин чуьлда кIвалахал жезвайла, кIва­лин майишатдин хейлин крар дидедихъ галаз аялри кьиле ту­хузвай: мал-къарадихъ, багъдихъ, салахъ гелкъвезвай, бегьерар, гьайванриз гудай векьер кIватI­завай. Чешне къа­­лурза­вайди Насир тир. Куьчедиз­ ­ам тIи­мил экъечIдай, мектебда ла­гьайтIа, ам лап хъсандиз кIел­за­вай­бурун жергеда авай. Зегьметдин къадир адаз гьа аял чIавалай чир хьанай.

Виниз тир къиметар аваз мектеб акьалтIарна, Насир, автодорожный институтдик экечIда лагьа­на, Киев шегьердиз фена. Белки, фикирнай жеди жегьилди: “Эгер ре­кьел алай са къван, кесек къерехдиз акъудун суваб кар ятIа, вучиз жуван вири уьмуьр суваб кардиз — рекьер туькIуьруниз бахш ийиз жедач кьван?” Имтигьанар хъсан къиметралди вахкуналди, Насира вичихъ дерин чирвилер авайди къалурна.

Конкурс чIехиди тир. Агалкьун хьанач. Жегьилдиз лагьанай хьи, “гьайиф, ваз са балл бес жезвач”.

“Къени мурадар кьилиз акъуддай къастунал кIеви хьухь”, лагьай  бубадин тарс рикIе авай Насира кьетIна: зун гьа и институтдик экечI­да! Ам гуьгьуьллудаказ Советрин Армиядиз фена. Чешнелу аскердиз офицерар гьазурдай училищедиз фин теклифнай, ам рази хьанач. Кьве йисалай  мад Киевдиз хтай Насир вичин рикI ацукьнавай вуздин студент хьана.

Институтда кIелзавай вири йисара Насир Бутаева вини дережадин стипендия къачузвай. Автомобилрин рекьер, магистралар, муькъвер, тоннелар эцигунин ва проектламишунин рекьяй инженервилин пешедин иеси хьайила, ам “Дагавтодор” управленидиз инженервиле кьабулна. Кьве йисалай дерин чирвилер авай бажарагълу пешекар “Росавтодордин” руководстводин теклифдалди управленидин кьилин инженервилин къуллугъдал тестикьарна. Гьа са вахтунда Насир Мегьарамовича ДГТУ-дин преподавателвилени кIвалах­зава. Ам и университетда Госкомиссиядин членни я.

Хейлин йисара кьилин инженервиле кIвалахзавай Н. Бутаеван гуьгьуьл республикада рекьерин ва абур туькIуьрунин ериди тухарзавачир. Ада институтда чирай асул пешекарвал  “автомобилрин рекьер­, муькъвер… эцигун проектламишун” тир. Гьавиляй тежрибалу пешекардиз проектрик жезвай вири нукьсанар, бязи вахтара “кьенятунин мураддалди” кьасухдай кутунвай нукь­санар ачухдиз аквазвай. Ада и кардал гьамиша наразивал ийизвай. Амма им 90-йисарин эхиримжи, цIийи асирдин сифте кьилерин девир тир. Вуна низ вуч субутардай? Насир Бутаев рекьер туькIуьр­дай, проектламишдай кьилдин фир­­ма тешкилдай фикирдал атана.­

Гьа икI 2005-йисуз Дагъустанда ООО “Экодор” фирма арадал атана. Насир Бутаев адан генеральный директор я. Сифте йисара ана 20-25 касди кIвалахзавайтIа, алай вахтунда коллектив 45 кас пешекаррикай ибарат я. Асул кIвалах ре-кьер ва маса эцигунар проектламишун я. Фирма гилан аямдин технологийрин цIийи кIвенкIвечи тадаракралди таъминарнава. Къазанжийрикай рахайтIа, абур чIехибур туш. Вучиз лагьайтIа, Н.Бутаев инанмиш тирвал, гьар са карханадиз къазанжияр гъизвайбур ана зегьмет чIуг­вазвай инсанар я. Эгер абурун патахъай къайгъударвал тавуртIа, игь­тияжар таъминардай зегьметдин гьакъи тагайтIа, ви гъиляй кIва­лахни къведайди туш. Фирмадин дуллухрин чIехи пай пешекаррин мажибар патал чара ийизва. Ина мажибарни гъвечIибур туш. “Чи ди­ректор инсандин, зегьметдин къадир авай кас я “, — разивалзава пешекарри. Ахпа тербиядин, вичин къилихрин бинеда диде-бубади гайи тарсар, гьахълувал, дуьзвал авай Насир Бутаева “девирдиз килигайвал” ваъ, михьивилелди, намус хвена кIвалахзава.

КIвалахдин еридикай рахай­тIа…  Фикир це. Москва чи уьлкведа эцигунрин хиляй виридалайни вилик фенвай, лап хъсан пешекарар авай шегьер я. Меркездай Дагъустандин фирмадиз гьамиша заказар атуни “Экодорди” гьазурзавай проектрин виниз тир еридин шагьидвал ийизвачни? Урусатдин чIехи маса шегьеррайни заказар къвезва. Анжах виниз тир ери аваз кIвалахзава “Экодордин” коллективди.

Налогрикай. Вичи гузвай налогрикай Мегьарамдхуьруьн райондиз хийир хьун патал фирма Къуюстандал хкана, гьар йисуз 20 млн. манатдив агакьна налогар гузва. Мергьяматлувилин крар кьилиз акъудзава, кIеве гьатнавай хизанриз куьмекдин гъил яргъи ийизва. Гьар йисуз мектебдиз, мискIиндиз куьмекзава, хуьр аваданламишуник пай кутазва. Республикадин “100 школа” программада иштиракун яз, фир­мади 500 агъзур манат чара авунва.

Хизандикай. Пенсиядиз экъечI­далди вилик уьмуьрдин юлдаш Лю-бовь Сергеевнади Насир Мегьарамовичахъ галаз санал кIва­лахна. Вахтсуз рагьметдиз фейи дидедин тIвар эхцигнавай руш Фа­тIи­мата мед­академия куьтягьна, духтурвиле кIвалахзава. Рустама ДГУ-дин экономикадин факультет куьтя­гьай­далай кьулухъ ДГТУ-да ма­ги­ст­ратура акьалтIарна, бубадихъ галаз санал кIвалахзава. Ольгадини “Экодорда” зегьмет чIуг­ваз­ва. Елена карчивилел машгъул я.

Насир Мегьарамович 60 йисан юбилейдиз мукьва хьанва. Чна адаз хизандин и шад сувар рикIин сидкьи­дай мубаракзава. Ам уьмуьр­дин къу­ватрив ацIанва, баркаллу крара агалкьунар мадни хъжедайдал шак алач. Къейд ийиз кIанзава хьи, и яша­рив агакьнавай итимдиз къимет гудай дуьзгуьн са уьлчме ава: уьмуьрда гьар гьихьтин гьалариз ава­тайтIани, диде-бубадин тIвар пак­диз хвена, инсан халис инсан яз амукьун. Насир Мегьарамовичалай и кар алакьзава. Ам чидай вирибуру­ лугьузва: Насир Бута­ев чарадан дер­дидикай хабар кьадай, адахъ рикI кудай, хъсанвал ийиз алахъдай ин­сан я. Ахьтин инсанри иллаки алай девирда уьмуьр гуьрчегарзава­.

Абдулафис  Исмаилов