ТIугъвал акатайбурун сагъламвал мягькемарун патал духтурдин меслятар

Чна вуч лагьайтlани, тlугъвал дуьньяда мягькемдиз къекъвезма. Адакди азарлу хьайи­­бурувайни инанмишвилелди чун сагълам хъхьанва лугьуз жезвач. Азарди жигеррилай гъейри, инсандин маса органризни еке зарар гузва. Ковиддикди азарлу хьайибуру чпин сагъламвал мягькемарун герек я. Чун и йикъара Белиж поселокдин больницадин ­садакай масадак акатдай азарар сагъар хъийиз­вай (провизорный) отделенидин терапевт  Селимова  Маина  Гьуьсейновнадихъ  галаз гуьруьшмиш хьана ва сагъламвал тамамдиз мягькемар хъувун патал гьихьтин серенжемрал амал авуна кlанзаватlа лу­гьун, чи газетдин кlелчийрин патай атанвай са шумуд суалдиз жаваб гун тlалабна.

Куьруь таржумагьал:

Маина Гьуьсейновна Селимова 1981-йисуз Белиж поселокда дидедиз хьана. 1998 -йисуз ина умуми образованидин 2-нумрадин мектеб акьалтlарна. 1998-2004-йисара Да­гъустандин госмедакадемияда кlел­на. 2005-2012-йисара Дербентдин ЦРБ-дин диализдин отделенида духтур-нефрологвиле кlвалахна. 2013-йисалай къенин йикъалди ада терапевт яз Белиж посёлокдин участокдин больницада кlвалах­зава. 2019-2021-йисара Белиждин поликлиникада ва больницада ачухай провизорный отделенида тlугъвалдихъ галаз женг тухуз, галатун тийижиз гьакъисагъвилелди зегьмет чlугваз­ва. Яргъал йисара агьалийрин сагъламвал хуьник вичин лайихлу пайни кутунай  ва виниз тир дережадин пешекарвиляй М.Селимова са шумуд шабагьдин сагьиб я.

• Маина Гьуьсейновна, коронавирусди инсандин гьи органариз ва къурулушриз виридалайни еке зарар ва азият гузва?

— COVID-19 акатайбурувай малум, гьакI­ни чи ахтармишунрайни тестикь жезвайвал, ада неинки нефесдинни жигеррин, гьакIни ­бедендин амай вири органризни зиян гузва. Кьилди къачуртIа, азарлуйри гзафни-гзаф ши­­каятзавайбурук акатзава:

— жигерриз зиян гун, абурун кlвалах къай­­дадикай хкатун, абура дегишвилер хьун:

— санлай вири бедендин бушвал, за­йиф­вал;

— жукIумрин тонус къайдадикай хкат­на­вайди гьиссун;

— психикадиз чIуру таъсирун; 

— рикlинни дамаррин къурулуш бар­батIун …

Аквазвайвал, коронавирусди инсандин бедендин вири органрин ва къурулушрин кIвалах къайдадикай хкудзава. Гьаниз килигна адан нетижайрихъ галаз бегьемвилелди женг тухун лазим къвезва.

• Коронавирус акатай виридаз реабилитация герек яни?

— Эхь, гьам кьезил, гьамни юкьван ва четин жуьрединбур яз ам акатнавай виридаз реабилитация лазим я. Юкьван ва четин жуьреда азарлу ксариз, яни стIалжемди тади ганвайбуруз, лап яргъал вахтуналди реабилитация герек жезва. Идахъ галаз алакъалу яз,  чна стlалжем­дик­ди азарлу хьанвайбуруз руфун кlаникна ярх хьун меслятзава.

• Реабилитациядик гьихьтин серенжемар акатзава ва духтурри виридалайни гзаф гьихьтин къайдайрикай менфят къачузва?

— Ам вад паюникай ибарат я: дарманралди сагъарун, стационарда эвелан медицинадин реабилитация, амбулаторияда сагъарун, кlвалин ва гуьгъуьнай тикрар хъийизвай меди­цинадин реабилитация. Яргъалвилиз килигайла, реабилитациядин вахт гьар жуьре я. Тlал эвелдилай эхирдалди кьиле физвай гьал­­ди­лай ва инсандин органризни къурулушриз ганвай зияндилай аслу я. Гьар са ин­сандин бедендин къуватар гьар жуьрединбур я. Гьави­ляй­ ишлемишзавай къайдаярни жуьреба-жуьрединбур (иник  дарманар гала­чиз сагъарун, нагрузка гун, нефесдин ор­ган­рин гимнастика ва масабурни акатзава, гьелбетда, низ гьи къайда меслятдатlа, духтурди тайинарда).

• Маина Гьуьсейновна, витаминар ва иммунитет хкаждай дарманар вири азарлуйри хъун лазим яни?

— Витаминар, азарлудан гьалдиз килигна­, духтурди тайинарда. Эгер ам гзаф вахтунда самоизоляцияда хьайи­тlа, адаз витамин D кьит жеда. Лагьана кlан­да, виридалай­ни­ хъсанди — ери аваз кlва­ле гьазурнавай тlуьн я. Азарлуди патал кlвалин тlуьнихъ еке метлеб ава. Хуьрекдик квай витаминарни чанди регьятдиз къачуда.

Коронавирусдихъ вуч аламатар аватlа, гилани эхирдалди ахтармишиз хьанвайди туш. Иммунитет хкаждай дарманарни вири­даз­ хъун меслятзавач, гьикI хьи, чна вини­дихъ лагьанвайвал, им азарлудан гьалдилай аслу я

• Психикадин жигьетдай реабилитациядин лазимвал авазвани?

— Эгер начагъдаз ахьтин лазимвал аватlа, адаз психотерапиядин сеансар тешкилда, антидепресантар ва рикlик квай къалабулух секинардай дарманар хъун меслятда. Психика­дин гьалди инсандин бедендин сагъламвилел гьалтайла еке роль къугъвазвайди чир хьана кIанда. ДатIана гуьгьуьлар чIурузвайла (депрессия), рикIик къалабулух квайла… — ин­сан ихьтин гьалари начагъарда. Ам гьикl азарлу хьайитlани, ахьтин касдин азар яргъалдини фида, геж сагъни хъжеда. Сагъ хъхьунихъ­ агъунвай кас фад сагъни хъжеда.

• Маина Гьуьсейновна, алай вахтунда тlугъвалди мад кьил хкажзавайди малум жезва. Куьне чаз гьихьтин меслятар гуда?

— Чна тIугъвал зайиф хьуник умуд кутун­вай­. Амма гьикьван чна вуч лагьайтlани, лап екез жигерриз зиян гузвай стlалжемни ама ва гьайифдивди лугьун, кьвед лагьай сеферда COVID-дикди четин жуьреда азарлу жезвайбурни гзаф гьалтзава. Мисал яз, сад ла­гьай­ се­­­ферда и азар акатай бязи инсанрилай  ам бедендиз са артух еке зарар тагана алатзавай дуьшуьшарни авай. Кьвед лагьай сеферда ви­рус акатайла, тlал лап четиндаз элкъвезва, яни азарди еке азаб гузва. Гьавиляй тlугъвалди агъавалзавай вахтунда (начагъ хьуниз ва тахьуниз килиг тавуна) маскаяр алукlунихъ еке ва­жиблувал ава. Ида гьакъи­къатдани куь сагъламвал хуьниз куьмекда. Мадни мукьвал-мукь­вал запундал гъилер чуьхуьх! Эгер азар акатунин сад лагьай лишанар — бедендал ифин акьалтун, ни ва дад квахьун гьисс авуртlа, кlва­ляй экъечlмир, духтурриз хабар це, жу­­ван къваларив гвайбурукни залан азар кутамир!

Къагьриман Ибрагьимов