Къе чи макъаладин игит жегьил алим, биологиядин илимрин кандидат, до­цент, «Федеральный ахтармишунрин­ центр «Ви­­­рироссиядин  набататрин  ге­не­­тика­дин­ ресурсрин Н.И.Вавилован тIварцIихъ­ галай институт» ФГБНУ-дин Волгоград ше­­гьерда авай филиалдин тежрибадин станциядин директор, чи ватанэгьли ­Мегьамедгьуьсейн Мегьамедгьанифович Агъа­ханов я.         

Ам 1994-йисуз Мегьарамдхуьруьн райондин Ярагъ-Къазмайрал дидедиз­ хьана.  Хайи хуьре юкьван школа акьал­тIарай 2011-йисуз ам К.Темирязован тIвар­цихъ галай Россиядин  аграрный ака­демиядин  багъманчивилинни ландшафтдин архитектурадин факультетдик экечIна. Ина кIелзавай йисара М. Агъаханов, тежриба къачун патал, Европадин са шумуд уьлкведизни  фена. Емишчивилин, ципицIчивилин ва чехирчивилин пешедай  кьилин образование къачур ам 2017-йисуз  «Федеральный  ахтармишунрин центр «Вирироссиядин набататрин генетикадин ресурсрин Н.И.Вавилован тIварцихъ галай институт» ФГБНУ-дин аспирантурадик экечIна ва набататрин  генетикадинни селекциядин месэлайрал машгъул хьана.

Зегьметдин рехъ ада Н.Вавилован­ тIвар­­цIихъ галай Вирироссиядин инсти­тут­дилай гатIунна. 2018-2020-йисара — ла­­­борант-ахтармишунардайди ва илимдин гъвечIи къуллугъчи, 2021-йиса­лай­ ВИР-дин генетикадин технологийрин ­ цен­­трада, 2022­-2023-йисара Милли­ ре­къемрин генбанкдин лабораторияда­ илимдин къуллугъчивиле кIвалахна.  2023-­­йисан июн­дилай ада Волгоград шегьерда авай ВИР-дин филиалдин тежрибадин станцияда директордин везифаяр тамамарзава.

2019-йисуз ВИР-дин аспирант Мегьамедгьуьсейн Агъаханова жегьил алимрин хъсан проектар хкязавай конкурс­диз ракъурай проектдин тереф Россиядин фундаментальный ахтармишунрин фондунин советди хвена. Адаз кьве йисан къене кьилиз акъуддай грант гана. И проект ада биологиядин илимрин доктор Ю.В. Ухатовадин регьбервилик кваз кьилиз акъудна.

2020-йисуз ада Россиядин фундаментальный ахтармишунрин фондуни (РФФИ) ва студентрин, аспирантрин ва жегьил алимрин илимдинни проектрин кIвалахдик къуьн кутазвай «Национальное интеллектуальное развитие» (НИР) фондуни  малумарай ва жегьил алимри тамамарзавай виридалайни хъсан проектар хкягъунин конкурсда («Эврика! Идея») иштиракзава.

И конкурсдиз ракъурнавай адан «Создание картирующих популяций и генетических карт для поиска генов хо­зяй­ственно-ценных признаков у винограда» проект грантдиз лайихлу хьана.

РФФИ-дин грантдин бинедаллаз кьве йисуз аспирантди тамамарзавай ахтармишун илимрин кандидатвилин дережа къачун патал диссертация кхьинин бине хьана.

Аспирантурада кIелзавай йисара ада асул дибдин кIелунрилай гъейри, жегьил алимрин международный  Санкт-Пе­тербургда авай школада, Алтайда,  гьакI­ни  Леон, Тулуза шегьерра  чирвилер артухарна, тежриба хкажна.

2022-йисуз ада диссертация кхьена акьалтIарна. Вавилован тIварцIихъ галай Вирироссиядин набататрин генетикадин ресурсрин институтдин диссертацияр хуьдай Советди,  вирида сад хьиз сесер гуналди,  М. М. Агъахановаз «Хуьруьн майи­шатдин набататрин селекция ва тумчивал» месэладай биологиядин илимрин кандидат лагьай алимвилин дережадин тIвар гана.

Адан ахтармишунрин кIвалахриз талукь цIипуд макъала ВАК-дин сиягьдик акатзавай, рецензияр гузвай международный журналра чапнава, гьакIни пуд макъала илимрин журналра пайда хьана, международный цIуд конференциядал кIелнава.

М. Агъаханова Кеферпатан Кавказда сифте яз ВИР-да авай гзаф жуьре чешнейрин ципицIрин коллекция биологиядиз талукь лишанралди ахтармишна, чирна. ИкI, еке дережадин инфекция квай грибдин тIалриз дурумлувал къалурзавай ципицIрин чешне — V. RotundifoIia жуьредин векил «Dixie» сорт ачухна. Геном секвенироватнавай и чешнедин нетижаяр США-дин биотехнологический инфор­мацийрин милли центрадин базада чапнава. Им чи ватанэгьлидин зурба агалкьун я.

Биологиядин илимрин кандидат, институтдин илимдинни тешкиллувилин ре­кьяй директордин заместитель Юлия Ухатовади чи ватанэгьлидин илимдин кIвалахдикай икI кхьенва: «М. Агъаханов гьар са кар чириз кIандай, везифа бегьемардай, жавабдарвал гьиссзавай жегьил ахтармишдайди я. Гьам лабо­раториядин, гьам чуьлдин шартIара ­теж­рибаяр тухуз кIвалахдайла, кье­тIен­вал къалурдай, вичин илимдин хиляй хкя­навай предметдин ахтармишунар ­ви­лик тухуз  рикIивай гьевеслу жедай. Ам  алай  аямдин  биологиядинни хуь­руьн майишатдин илимрин вилик акъваз­навай ­месэлаяр эцигиз ва гьялиз гьазур хьана чкадиз атанвай бажарагълу алим я».

Ада образованидин «Сириус» центрадин, гьакIни хейлин кьадар маса проект­ра, образованидин программайра, конкурсра  иштиракна. Ам РФ-дин образованидин министерстводи тухвай «Создание и развитие биоресурсных коллекций и центров» ва дуьньядин дережадин илимрин центради (НЦМУ) набататриз талукьарна тухвай илимдин «Гележегдин агротехнологияр» конкурсрин иштиракчи хьана.

Алай йисуз ада Россиядин илимдин фондунин Президентдин программа акьалтIарзавай алимрин илимдин проект­дик къуьн кутуна.

Мегьамедгьуьсейн Мегьамедгьани­фович эвленмиш хьанва. Адан уьмуьр­дин юлдаш Аидади Н.Пирогован тIвар­цIихъ галай РНИМУ-да кIелна, духтур отоларинголог я. Абуру са аялдиз тербия гузва.

Къагьриман Ибрагьимов