Маина Абдулмуталибовадин — 80 йис

Инсанар ва кьисметар жуьреба-жуьре я. Бубайрин мисалда лугьузвайвал, кьисметдихъай катиз жедач, ада вун вичиз кIани рекьяй тухуда. Ингье агъастIалви баркаллу дишегьли, алай вахтунда Кьасумхуьрел яшамиш жезвай РФ-дин соц­обеспеченидин лайихлу къуллугъчи, Россиядин журналистрин союздин член, «Куьредин ярар» культурадин центрадин гьуьрметлу член, гьевескар композитор Абдулмуталибова Маина Саидовна уьмуьрдин 80 йисан рехъ фенва, райондин ва республикадин общественный уьмуьрда активвилелди иштирак авуналди, чи шаиррин эсерриз гуьзел музыка кхьиналди, ада и рехъ давамарзава.

Маина Абдулмуталибова 1945-йисан­ 5-февралдиз чи халкьдиз Дагъустандин халкьдин пуд шаир, чIе­хи дережайрин гьакимарни алимар, кьегьал рухваярни баркаллу рушар гайи Агъа СтIалрин хуьре СССР-дин журналистрин союздин член, «Знак Почета» ордендин сагьиб Саид Алиметович ва Меристан Эмирбеговна Алиметоврин чIехи ва гьуьрметлу хизанда дидедиз хьана.

«Баркаван чил — Куьре магьал, Берекатрин кIватI я зурба. Ви гьар велед я са кьакьан, Уьзягъ ийир Ватан — буба», — кхьенай шаир Чепер Касбубади Агъа СтIалрин хуьруьз, анин агьалийриз бахшнавай «Арифдаррин муг СтIалар» шиирда.  Шаксуз, Маина Саидовна Абдулмуталибова хайи ватан уьзягъ авур веледрикай сад, я.

1963-йисуз Дагъустандин медицина­дин училище акьал­тIарай руша вичин зегьметдин рехъ Шихидхуьруьн ФАП-да кIва­ла­хунилай башламишна. Са йисалай ам  Кьасумхуьруьн райондин центральный больницадин аялар хадай отделенида акушерка яз кIвалахдив эгечIна. Жавабдар и везифаяр М. Абдулмуталибовади 1978-йисалди намуслудаказ кьилиз акъудна.

Вичиз тIебиатди яратмишунардай, искусстводин ва культурадин терефрихъай пай ганвай Маина Саидовнади райондин  кьиле авай ксарин теклифдалди 1978-йисалай 1980-йисалди райис­полкомдин культурадин отделдин­ заведую­щийвиле, 1980-йисалай та вич пенсиядиз экъечIай 2007-йисалди райондин агьалийриз яшайишдин рекьяй къуллугъдай управленидин (УСЗН) начальниквиле кIва­лахна. Инал «кIвалахна» гафунин далдадихъ Маи­на Саидовнадин гзаф йисарин намуслу зегьмет, дерин чирвилер, югъ-йиф талгьана, авур чалишмишвилер, вилик тухвай­ кIвалахар, агалкьунар, агьалийрин патай къазанмишай гьуьр­мет гала. Ада регьбервал гузвай йисара гьам культурадин отдел, гьам УСЗН республикада вилик жергейра хьана.

1977-йисалай партиядин член тир М. Аб­­­­­дулмуталибовади райондин ва республи­­ка­дин общественный уьмуьрдани активви­лелди иштиракна, баркаллу гзаф кра­рик­ кьил кутуна, инсанриз хъсанвилер авуна, районда ва адалай къецени гьуьрмет ва кIа­нивал къазанмишна. Ам районда ва рес­пуб­ликада композитор язни чида. Шиирриз гьаваяр туькIуьрунин бажарагъни Маина Саидовнадиз Сад Аллагьди гана. Вичини гьакI фикирзава. «Лениназ» тIвар алаз кхьей ва вичи тамамарай мани гваз майдандиз экъечIайла, рушан 15 йисни хьанвачир. Гуьгъуьналлаз шаир Забит Ризванован чIалариз кхьей «Ша лагь на ярдиз» манини халкьди лап хушдаказ кьабулна. Ида Маина Саидовнадик шадвал кутуна, и рекье ада мадни камар къачуз башламишна.

1960-йисуз республикадин художественный самодеятельностдин коллективрин конкурсда тамамарай «Ша лагь на ярдиз» мани пешекар композитор Сейфуллагь Керимоваз гзаф бегенмиш хьанай. Гьава теснифай Маина Саидовнадиз нотаяр чин тийизвайди раиж хьайила, Сейфуллагь Керимов тажуб хьанай, ада и манидиз нотаяр вичин гъилелди кхьенай. Гуьгъуьнлай Дагъустандин лайихлу артист Гьайдар Абдулаева тамамарай и мани къенин юкъузни Дагъустандин радиодин ва телевиденидин манийрин фондуна ама. Сейфуллагь Керимова нотаяр кхьей чар лагьайтIа, гьевескар композитордин архивда ава.

Пешекар композитордин дережа, алакьунар, устадвал ва бажарагъ авай гьевес­кардикай рахадайла, зи рикIел, Маина Саи­довнадин яратмишунриз бахшна, са шумуд йис идалай вилик, Дербент шегьерда, Лезгийрин СтIал Сулейманан тIварунихъ галай музыкадинни драмадин театрдин дараматда, тухвай мярекатдал машгьур композитор­ Ширвани Чалаева лагьай гафар хквезва: «Маина Абдулмуталибовадин манияр лезги халкьдин эменнидиз элкъведа. Вичин ала­кьунриз килигайла, ам гьевескар ваъ, пешекар композитор я. Адан манийрай инсанрин уьмуьр аквазва, абура шадвални, пашманвални, умудни, рикIин мурадни — вири­ ава, абурук халкьдин руьгь ква, абур маналубур, яб гузвайбурун рикI ацукьдайбур я».

Маина Абдулмуталибовадин композиторвилин алакьунриз пешекар композиторар тир Мегьамед Гьуьсейнова, Асеф Мегьмана, Насир Шагьмурадова ва масабуру­ еке ва ла­йихлу къимет ганва. Санлай къачурла, М. Абдулмуталибова 130-далай ­ви­низ­­­ манийрин автор я. «Дидедиз», «Чи уьмуьр»­, «Муьгьуьббатдин есир»­, «Садвал», «Рычал», «Шез­ва­ зун», «Лезгистан», «Ве­теранар», «Фа­на дуьнья», «Лезги­ руш», «Рай­ондикай мани», «Ди­де­диз», «Бубадин веси» ва гзаф маса манийри компози­тордиз халкьдин арада машгьурвал гъана.

Гаф кватай чкадал лугьун: машгьур манидар Эрзиман Османова тамамарзавай «Райондикай мани» (гафар — Лейла Османовадин) СтIал Сулейманан райондин гимндиз элкъвенва.

Маина Саидовнадихъ гьакIни Ахцегь (мани Таира Муспагьовади тамамарзава) ва Хив районриз бахшнавай маниярни ава.

Республикада тIвар-ван авай артистар тир Тарлан Мамедова, Суьлгьуьят Гьажиевади, Роза Максумовади, Жамиля Заловади, Фаризат Зейналовади, Омар Меликова, Ярагьмед Ярагьмедова, Селимат Гьажиевади, Кевсер Фейзулаевади, Таира Муспагьовади, Тофик Мегьамедова ва масабуру, «Штул», «Мирес», «Рычал», «Девран» ва маса ансамблри абур тамамарзава.

М. Абдулмуталибовади неинки лезги, гьакIни маса халкьарин шаиррин эсерризни музыка кхьизва. Ихьтинбурукай яз, чавай, СтIал Сулейманаз бахшна, Юсуп Хаппалаева кхьенвай «Тобою, отчизна» (мани Шакир Магьарамова тамамарзава), Дагъустандин халкьдин шаир Аминат Абдулманаповадин «Перзият», Бести Нифтиевадин «Самур — река любви, река печали» (ДДТ-дин «Куьре» ансамблди тамамарзава), Билал Адилован «Не оставлю тебя» (Шакир Магьарамова тамамарзава) ва маса манийрин тIварар кьаз жеда.

Халкьдин рикI алай манийрин автор-композитор хьиз, Маина Саидовна «Зи ри­кIин авазар», «Авазрикай храй уьмуьр», «Милли культурадин са бязи месэлаяр» ктаб­рин авторни я. Абурни кIелзавайбуру хушвилелди кьабулна, автордин кхьинин чIа­лан михьивилиз еке къимет гана.

Маина Саидовна вуж ятIа, адаз халкьдин арада гьихьтин гьуьрмет аватIа, машгьур журналист ва писатель Гьажи Илья­со­ва, материалар кIватIна, туькIуьрнавай «Ши­­и­ратдин Меккадай тир композитор» ктаб кIелайла, мадни ачухдиз малум жезва. Эпиграф яз, ктабдин сифте кьиляй халкьдин­ жумарт хва, РД-дин Халкьдин Соб­ранидин депутат Имам Яралиева лагьай гафар гъанва: «Маина Саидовнади ви­чин рикIяй къвезвай милли авазралди — манийралди агъзурралди инсанрин рикIер есирда кьунва, абур халисан халкьдин манийриз элкъвенва. Им адан бажарагъдин зурбавал я».

Ктабда, М. Абдулмуталибовадикай кхье­на, респуб­ликадин ва федеральный газетризни журналриз акъатай макъалаяр, адаз бахшна, 70-далай виниз шаирри, маса пешейрин сагьибри кхьенвай шиирар, шаржар, тебрикар, хейлин шабагьринни документрин, гьакIни маса шикилар ганва.

Маина Саидовнадин яргъал йисарин на­муслу зегьмет­ Дагъустан Республикадин­ культурадин, зегьметдин ва яша­йиш вилик тухунин милли политикадин министерствойрин, СтIал Сулейманан райондин администрациядин, Вирисоюздин «Знание» обществодин гьуьрметдин грамотаяр, дипломар, «Зегьметдин ветеран», «ЧIехи Октябрдин ре­волюциядин 90 йис», «Россиядин госидарайрин работникрин профсоюздин 90 йис» медалар гуналди къейднава.

М. Абдулмуталибова са шумудра райондин ва Кьасумхуьруьн советрин депутатвиле хкяна.

— Яшар — Аллагьдилай, кьуьзуьвал жувалай аслу я, — лугьузва Маина Саидовнади. — Заз кьуьзуьвиликай фикирдай вахт авач. Хизандин, райондин, обществодин, яратмишунрин жигьетдай къайгъуяр гзаф я. Кьилиз акъудиз фикирдик квай кIвалахарни ама.

Чи фикирдалди, уьмуьрдал кьарувили, тIебиатди са шумуд патахъай ганвай бажарагъди, къайгъуйри Маина Саидовнадиз руьгьдин таъминвал, пакадин йикъахъ инанмишвални гузва.

Яргъал йисара медицинадин, культурадин, агьалийриз яшайишдин рекьяй къуллугъ авунин хилера намуслудаказ зегьмет чIугур пешекар, гьевескар композитор хьиз, Маина Абдулмуталибова кьетIен хатI авай журналист, «Лезги газет» ва «Куьредин хабарар» газетрин активный мухбирни я. Имни дуьшуьшдин кар туш.

— Зи рагьметлу буба, Дагъустандин культурадин лайихлу работник, СССР-дин журналистрин союздин член Саид Алиметович Алиметова 47 йисуз райондин газетда жуьреба-жуьре къуллугърал, идакай 25 йисуз редактор яз кIвалахна, — лугьузва Маина Саидовнади. — Гьа йисара рикIиз чими хьайи газет за исятдани мукьуфдивди кIелзава, мукьвал-мукьвал макъалаярни кхьизва.

И гафар ван хьайила, рикIел шаир Рамазан Каитован келимаяр къвезва: «Вичин дидед, бубад къадир авайди, Лугьуда хьи, я девлетар галайди».

Маина Абдулмуталибовади газетрин чинрилай важиблу месэлаяр къарагъарзава, виридаз ватанпересвал, инсанвал, бубайрин хъсан крарни адетар, дидед чIал хуьниз, гьуьрметлу хьуниз эвер гузва. Месела, 2024-йисуз «Куьредин хабарар» газетдин чинриз Маина Саидовнадин «Аял наркоманиядикай гьикI хуьда?», «Аялрин тербиядиз — кьилин фикир», «ЧIалан михьивал хуьн чи гьар садан буржи я» ва маса макъалаяр акъатна. Абуру иллаки жегьилриз еке таъсир авуна.

М. Абдулмуталибовади тарихдиз екез гьуьрметзава, ам чирун рикIелай ракъур тавун чи виридан буржи яз гьисабзава. Ада кIвале райондин газетар хуьзва. Абурай тарихдин важиблу материалар, гун хъувун патал, ада чи редакциядиз мукьвал-мукьвал агакьарзава. Чна, редакциядин работникри, абурукай менфят къачузва. Абуруз газет кIелзавайбуру еке итиж ийизва.

Маина Саидовна  чIехи ва гьуьрметлу хизандин кьил, Ватандиз ва жемятдиз вафалу веледрин диде, ферли ва низамлу хтулринни птулрин чIехи дидени я.

Макъаладиз кьил гудайла, зи рикIел Низами Генжевидин «Лугьун жуваз: къадир жечни кьисметдин, Къужахдава вун бахтунин, гьуьрметдин» келимаяр хтана.

Баркаллу юбилей мубарак авуналди, чаз лугьуз кIанзава: гьуьрметлу Маина Саидовна, уьмуьрда фейи рекьер хьиз, куьне атIун хъийидай мензиларни бегьерлубур, баркалла алайбур, веледрикай, хтулрикайни птулрикай рикI динж жедайбур хьурай!

Хазран Кьасумов