Школадилай алава образование гудай идараяр аялриз рикI аладардай машгъулат патал туькIуьрнавайбур я лагьана, фикирдайбурни гзаф ава жеди. Анра далдамар, зуьрнеяр, манияр ягъиз, кьуьлер ийиз чирзава кьван. Гьакъикъатда лагьайтIа, алава образованидихъ акьалтзавай несил вафалуди яз тербияламишунин карда кьетIен метлеб ава. Асул гьисабдай ам аялрик яратмишунрин алакьунар кутун ва абур вилик тухун патал рекье тунва.
— Алава образованиди, — лугьузва Мегьарамдхуьруьн райондин культурадин отделдин регьбер Эседуллагь Селимова, — неинки тарсарилай кьулухъ аялрин азад вахт метлеблудаказ кечирмишун таъминарзава. Алава образованидин идарайра акьалтзавай несилдин уьмуьрдин ери хъсанарзава, аялриз кьилди-кьилди ва коллективда вирида санлай яратмишунрин кар тамамардай тежриба чирзава, абурук гражданвилин, марифатдинни ахлакьдин виниз тир ерияр кутуниз, законар чIурунин, ичкибазвилин, наркоманиядин вилик пад кьуниз куьмекзава. Кьилди къачуртIа, вичин вилик акъвазнавай месэлаяр Тагьирхуьруьн-Къазмайрин искусствойрин школадин коллективди агалкьунралди гьялзава.
И школадихъ вичел фикир желбдай кьетIен тарих ава. Ам алатай асирдин 50-йисарин эхиримжи, 60-йисарин сифте кьилера Мегьарамдхуьруьн аялрин музыкадин школадин филиал яз арадал атана. Филиалдин сад лагьай муаллимни, регьберни юкьван образованидин школада музыкадин тарсар гузвай Примали Примов хьана. Ам са шумуд алат ягъиз чидай пешекар устад тир. Примали Жамалдиновича Тагьирхуьруьн-Къазмайрин ва къунши хуьрерин вишералди аялриз музыка кIанарна, абур искусстводал ашукьарна.
Школада кIелай гзафбуру музыка, искусство чпин пеше яз хкяна, пешекарвилин вини дережайриз хкаж хьана. Россияда тIвар-ван авай Лезги театрдин актер, Дагъустандин халкьдин артист, РФ-дин лайихлу артист, уьлкведин ва республикадин гзаф премийрин лауреат Абдул Гьабибов школадин дамах я. Ада ина 1964-1968-йисара кIелна.
— А йисар руьгь гьуьндуьрдив агакьай хьтин, бахтлу, рикIелай тефидайбур хьана, — рикIел хкизва сегьнедин устадди. — Музыкадин, искусстводин гьейранардай гуьзелвилин алемда сифте камар къачуз заз гьа и школада чир хьайиди я — Тагьирхуьруьн-Къазмайрин искусствойрин школада.
Къейд авун чарасуз я: филиалдикай чIехи школа, искусствойрин халис макан авурди ана кIелай ва ахпа Астрахандин консерватория агалкьунралди акьалтIарай Шихзада (Низами) Мамедов я. КIелунрилай гуьгъуьниз ада Дагъустандин манийринни кьуьлерин госансамблда, музучилищединни педуниверситетдин преподавателвиле кIвалахна. Амма вичин уьмуьрдин макьсад Шихзададиз акьалтзавай несилдин яратмишдай алакьунар лап гьа аял чIавалай вилик тухунин карда акуна.
Гьа икI, меркезда хъсан кIвалахал алай, консерваториядин образование ва и рекьяй чIехи гележег авай жегьил пешекар аялриз музыкадин тарсар гуз хайи хуьруьз хтана, Мегьарамдхуьруьн искусствойрин школадин (Тагьирхуьруьн-Къазмайрин филиалда) муаллимвиле кIвалахал акъвазна. Кьве йисалай филиал кьилдин искусствойрин школадиз элкъуьрдай вири бинеяр арадал атана. Эвелни-эвел иниз къвезвай аялрин агалкьунрал ва ахпа кьадардал гьалтайла.
Шихзада Мамедован ученикар неинки райондин вири конкурсра (иллаки фортепианодай) гъалиб жезвай, гьакIни республикадин конкурсрани тафаватлу тахьана амукьзавачир. Филиалдикай школа хьайила, адан директор Ш.Мамедова республикада сад лагьайди яз ина аялрин оркестр тешкилна. Тагьирхуьруьн-Къазмайрин аялрин оркестрди, милли авазар хьиз, классикадин музыкадин эсерарни тамамарзавай. Оркестрдин концертар Дагъустандин телевиденидайни къалурнай. Школадиз милли композиторар, тIвар-ван авай музыкантар, художникар мугьман жезвай.
Шихзада Мамедова кутур адетар, кIвалахдин къайдаяр адан хва, гьа и школада кIелай, гуьгъуьнлай музучилище, искусствойрин институт акьалтIарай адан хва Тимурагъади рикI гваз хейлин йисара, 2007-йисалай инихъ давамарзава. Шихзада Тимурагъаевич чавай къакъатна, амма адан карди, къазанмишунри акьалтзавай несилдин бажарагълубуруз мердвилелди къуллугъзава.
Къейд авун лазим къвезва, Мегьарамдхуьруьн районда алава образованидин ихьтин дережадин (предпрофессиональный) школа авайди гьа и сад я. Кьиблепатан Дагъустандани абур тIимил ава. Ина чирвилер, вердишвилер кIуьд йисав агакьна къачузвай классарни (пешеярни) ава. Месела, фортепианодин класс. И класс акьалтIарай гзафбуру гуьгъуьнлай музучилищейра, культурадин институтра агалкьунралди кIелунар давамарзава, клубдин идарайра кIвалахзава.
Алай вахтундани школадихъ тарифлу нетижаяр жезва. Гьам районда, гьам республикада аялрин яратмишунрин вири конкурсра и школада кIелзавайбуру призар къазанмишзава.
Галаз-галаз эхиримжи 3 йисуз аялрин яратмишунрин коллективди “Очаг мой Дагестан” конкурсда райондин дережада — сад лагьай, республикада пуд лагьай чкаяр кьуна. Шикилар чIугунай республикадин “Весенние фантазии” конкурсда ученицаяр тир Зейнаб Мамедова кьвед лагьай чкадиз, Тамила Жабраилова пианистрин конкурсда пуд лагьай чкадиз лайихлу хьана.
Билбилхуьруьн-Къазмайрал ачухнавай, пешекар Тават Абдуразакьовади тухузвай классда 40 аялдиз кьуьлер ийиз чирзава. Кьуьлер авунай школьникрин республикадин фестивалра Мегьарамдхуьруьн райондин патай иштиракзавайбур Т. Абдуразакьовадин ученикар я. Гьар сеферда абурукай фестивалдин лауреатар жезва. Алатай йисуз школайрин арада кьиле фейи “Халкьдин кьуьл” республикадин конкурсда Тагьирхуьруьн-Къазмайрин школадин кьуьлердайбуру гъалибвал къазанмишна.
Тават Абумуслимовнадин гафаралди, ина аялриз кьуьлер ийиз чир хьунихъ галаз сад хьиз, абурун къилихар, чеб тухузвай тегьер хъсан патахъ дегиш жезва, чпин къуватрихъ, алакьунрихъ инанмишвал арадал къвезва. Виликдай кичIе-регъуьвал квай абур акваз-акваз шад ва викIегь, абурун сагъламвал мягькем жезва.
— Школадин муаллимрин гафарай ашкара жезвайвал, — лугьузва Т.Абдуразакьовади, — виликдай зайиф тир ученикрикай, “танцариз” физ башламишайла, “хорошистарни” “активистар” хьана. Белки, гьавиляй, аялар хъсанвилихъ дегиш жезвайвиляй я жеди, къунши хуьрерайни диде-бубайри чпин балаяр кьуьлердайбурун классдиз Билбилхуьрел гъиз-хутахзавайди.
Искусствойрин школадиз физвай аялриз гьакIни менфятлу зегьмет чIугунин эвелимжи тежриба чирзава, абурук пешекарвилин эвелимжи вердишвилер кутазва. Месела, муаллимар тир Сариханум Эмирбеговади аялриз гамар храз, Аслан Балабегова кIарасдикай затIар расиз, Заира Балабеговади парталар цваз чирзава.
Къе Тагьирхуьруьн-Къазмайрин аялрин искусствойрин школада 35 муаллимди кIвалахзава. Абур вири талукь тир образование ва тежриба авай пешекарар я. КIуьд хуьряй тир 761 аялди бакара къведай крарин, пешейрин вердишвилер къачузва.
— Чи школада кьилин фикир аялрихъ авай яратмишунрин алакьунар дуьздал акъудуниз ва вилик тухуниз гузва, — суьгьбетзава школадин директор Тимурагъа Мамедова. — Акьул-камалдин, ахлакьдинни марифатдин, руьгьдин ва пешекарвилин жигьетдай школьникрин игьтияжар таъминарзава. Им гележегдин пеше хкягъиз, уьмуьрдин макьсад тайинариз, обществода вичин чка кьаз ва адаз хийир гъиз куьмек гузва лагьай чIални я. Гьа икI, чи коллективди акьалтзавай несил тербияламишунин карда активнидаказ иштиракзава.
Школади гьар йисуз тухузвай гьахъ-гьисабдин серенжемди (гьахъ-гьисабдин концертди) шагьидвалзава хьи, Тагьирхуьруьн-Къазмайрин искусствойрин школадин коллективди вичин вилик эцигнавай месэлаяр агалкьунралди гьялзава. Алай йисуз гьахъ-гьисабдин концерт Хутун-Къазмайрин умуми образованидин школада гана. Адан девлетлу программади, аялрин яратмишунрин выставкади искусствойрин школада кIелзавайбур гьакъикъатдани бажарагълубур тирди субутна.
Абдулафис Исмаилов
