Россияда хуьрерин мулкар вири патарихъай виликди тухунин проектдин сад лагьай сергьятра аваз Atlas бюроди СтIал Сулейманан райондин Вини СтIалрин хуьруьн центр комплекснидаказ гьар са куьнив хъсандиз дуьзмишунин мастер-пландин месэла хъсандиз чирнава, яни туькIуьрнава. Проектдин майдан 8 га я. Адак администрациядин дараматдин вилик квай чкаяр, школадин ва аялрин бахчадин мулкар, федеральный метлеб авай ирс яз амукьдай объект – мискIиндин вилик квай майдан акатда. Идакай Atlas-дин пресс-къуллугъдин бюроди хабар гана.
И чка а кар фикирда кьуна хкянава хьи, проект уьмуьрдиз кечирмишайдалай гуьгъуьниз, герек гьам школадиз фидалди яшда авай аялри, гьам жаванрини жегьил хизанри, чIехи яшарин инсанри ва туристри уьмуьрдин ери хъсан хьанвайди гьисс ийин.
«Чна хуьруьн гьялна кIанзавай месэлаяр дериндай чирнава. Районда мулкар вилик тухунин рекьяй документрин тамам пакет теклифнава, яни чна чи уьлкведа виликдай садани тавур кIвалах авунва. Вини СтIалар мастер-план уьмуьрдиз кечирмишдай сифтегьан майдан я. Адан чешнедалди маса хуьрерин центраярни вилик тухудай рекьер къалурда, хуьрерин къурулушар туькIуьрун дибдай дегишарда», — къейдна Atlas-дин генеральный директор Александра Сытниковади.
Концепция туькIуьрайбуру школадин дараматдин къецел ва чин патар туькIуьрунин къайда теклифнава. Архитекторри райондин тIебиатдин ва культурадин кьетIенвилер къалурдай шикилар меслятзава. Туристриз ва чкадин агьалийриз тамашуниз лайихлу чкайрикай – райондин яржарикай сад тир Кьасумхуьруьн 17 вилин муьгъ, Дагъустандин гамарин нехишар, Россияда чIехибурукай сад тир шефтелрин багълар гьасятда чир жеда.
МискIиндин патарив ва кьилин майдандал стендар эцигда. Абур туькIуьрдайла, адетдин шикилрин чешнеяр ишлемишда.
Кьилин майдандиз гьахьзавай чкада арт-объект арадал къведа: кьакьанвилел саки 3 метр алай, чпин акунрай лезги шикилрин чешнейриз ухшар кIалубар (фигуры) авай .
Теклифнавай фикир кьилиз акъудун СтIал Сулейманан райондин администрацияди ва мергьяматлувилин «Умуд» фондуни вичин хивез къачунва. Проектдинни сметадин документар гьазурунин кIвалах гъиле кьунва. 2024-йисуз «Хуьрерин мулкар вири патарихъай вилик тухун» госпрограммадин сергьятра аваз тереф хуьн патал арза гун пландик кутунва.
Вини СтIалрин хуьруьн центр цIийикIа туькIуьр хъувуни, цIийивилери еридивди дуьзмишуни неинки агьалийрин игьтияжар таъминарда, гьакIни туристар патал виликамаз тайинарнавай рекьерин планар туькIуьрдай мумкинвални гуда. «Гуьрчег чкаяр, хуьруьн тамашуниз лайихлу тарихдин кьилин имарат-мискIин, музей, культурадин ва археологиядин памятникар себеб яз, мумкин я, Вини СтIалар Кьиблепатан Дагъустанда туристриз сейрдиз фидай чка яз къалурда. Ихьтин теклиф гунай, месэла гьар са патахъай дериндай ахтармишна чирунай чна мергьяматлувилин «Умуд» фондуниз ва адан кьил Имам Яралиеваз чухсагъул лугьузва», — къейдна райондин кьил Саид Темирханова.
«Чна 5 вацран къене проект дикъетдивди хъсандиз ахтармишна, хуьруьн кьетIенвилер чирна, фокус-группадин къайдада агьалийрихъ галаз рахана, инженерар, экономистар, кьилиз акъуддай крариз къимет гудай проектировщикар желбна… Инанмиш я хьи, чун куратор яз, Вини СтIалрин хуьр чкадин агьалийриз мадни артух кIан жеда», — къейдна проектрин бюродин руководитель Дарья Коваленкоди.
Къейд ийиз кIанзава хьи, Atlas бюроди СтIал Сулейманан районда хуьрерин агломерациядин сад лагьай мастер-план райондин администрациядин ва «Умуд» фондунин теклифдалди 2021-йисуз туькIуьрна. И документдик райондин кьиблепата авай къунши 5 хуьр акатзава: Кьасумхуьр, Курхуьр, Агъа СтIал, Вини СтIал ва КьуланСтIал. Ана гьар са хуьруьн мулк комплекснидаказ вилик тухун, гьа гьисабдай яз гьар са хуьр дуьзмишунин стратегияни фикирдиз къачунва. Гуьзлемишзавайвал, мастер-план уьмуьрдиз кечирмишайла 46 агъзурдав агакьна дурумлудаказ туристар атун тешкилиз жеда.
Мастер-пландин сергьятра аваз бюроди туькIуьрай Дагъустанда хуьрер дуьзмишунин стратегияди «Дом на Брестской приглашает: Ландшафт» конкурсдин гран-при къачуна.
Atlas бюро территорияр вилик тухудай хиле консалтинговый компания я. Ам 2019-йисуз тешкилна. Бюродин пешекарри санлай шегьеррин, тIебиатдин ва хуьрерин мулкар вилик тухудай 10000 гектардилай виниз стратегияр хъсандиз чирна, туькIуьрна. Регионрин ва чкадин бюджетриз желбнавай инвестицийрин кьадарди 6,5 млрд манат тешкилзава. Кьилин проектрин арада Оренбургдин тарихдин центрадин ва «Молодой Оренбург» цIийи райондин мастер-план, Россияда сад лагьайди тир хуьрерин агломерациядин (Дагъустан) мастер-план, тIебиатдин саламатдиз хуьзвай мулкар вилик тухунин стратегия (Битцеван там, Сетунь вацIун дере), Москвадин общественный чкаяр дуьзмишунин элементрин каталог ава.
Хазран Кьасумов
