И йикъара «ЦIийи дуьнья» газет акъудиз гатIунайдалай инихъ 95 йис тамам хьана. Дикъет гайитIа, им гьакъикъатда лезгийрин милли прессадин, печатдин сувар я. ГьикI хьи, лезгийрин милли печатдин бине Ахцегьа арадал атана. Дуьз 95 йис идалай вилик, 1928-йисан 21-июлдиз Ахцегьа, сифте яз, лезги чIалал «ЦIийи дуьнья» газетдин 1-нумра акъатна. Адан тешкилатчи ва кьилин редактор чи баркаллу ватанэгьли, зурба алим ва общественный деятель рагьметлу Гьажибег Гьажибегов тир. Лезги халкьдиз чна къе ишлемишзавай алфавит туькIуьрай къагьриман алим!
Лезгийрин сифте газет Ахцегьа арадал атун дуьшуьшдин кар туш. Лезги цивилизациядин, гуьгъуьнлай Самур округдин меркез хьайи къадим Ахцегьар гьар са рекьяй гьамиша кIвенкIве, къунши халкьаризни вилаятриз чешне хьайиди гьакъикъат я. Инай Ахцегь Рагьманкъули, Абдурагьман эфенди, Мегьарам эфенди, адавай тарсар къачур Мирза Али-къази, цIийи девирда Агьед Агъаев, Азиз Алискеров, Агъаверди Аливердиев, Энвер Кисриев, Букар ТIалибов хьтин тIвар-ван авай вишералди алимар акъатна. Лезги халкьдин игитвилин эпос «Шарвили», сифте жуьмя-мискIин, халкьдин тарихдин сифте ктаб – «Ахты наме», республикадин хуьруьн чкада диндинди тушир сифте мектеб, милли театр, музеяр, колхозар, гамар храдай фабрика, ГЭС, лезгийрин сифте мухбир ва саки вири рекьерай алимарни искусстводин устадар, пагьливанар ина арадал атана. Абурал чна лайихлудаказ дамахни ийизва. Им акьалтзавай несил ватанпересвилин руьгьдаллаз тербияламишдай зурба бине я. Абурукай тамам менфят къачуналди, гьакI «ЦIийи дуьньядин» куьмекдалдини халкьдин арадай уьлкведин ва дуьньядин дережадин цIудралди бажарагълу шаирар, писателар, мухбирар, алимар, гьар жуьре рекьерай пешекарар майдандиз акъатна. Газетди къени бубайрин хъсан чешнейралди акьалтзавай несил ватанпересвилин, инсанпересвилин руьгьдаллаз тербияламишзава.
СМИ-рин къурулушдиз 4-гьукум гьавайда лугьузвач. Инсанрин фикир-къанажагъ чпиз герек патахъ элкъуьрун патал СМИ-рин такьатрин куьмекдалди дуьньяда информациядин дяве къизгъин хьанвай шартIара адан везифа (роль) мадни артух хьанва, душманрини абуруз гзаф такьатарни гьавайда серфзавач.
Гьайиф хьи, гъавурда авачиз, райондин чин, гуьзгуь тир, дидед чIал, милли тарих, культура хуьзвай хайи газет гзафбуру кваз кьвазвач. «Вири малуматарни хабарар телефондайни телевизордай чир жезвай девирда четиндиз кIелиз жезвай газетдикай вучзавайди я» лугьуз, гьатта тегьнеяр ягъиз, газет кхьиникай кьил къакъудзавайбурни ава. Электронный жуьрединбурулай тафаватлу яз, чарчин чешмедин материалар инсанри хъсандиз кьатIузвайди, абур тарихда – архивда гьамишалугъ амукьзавай гьакъикъи документар тирди аннамишзавач. Лезги чIалан газет-журналди дидед чIал, чи милливал хуьниз къуллугъзавайди кьатIузвач.
Разивилелди лугьун, кIелзавайбуру шагьидвалзавайвал, къе райондин газетдин акунар, чапзавай материалрин кьадар, тематика, ери аквадайвал хъсан хьанва. ЦIийи авторар, мухбирар пайда жезва. Нетижада жемятдин, райондин кьиле авайбурун патай газетдиз авай итиж, адан кесер къалурзавай уьлчме тиражни дурумлу я: 1450-1500 экземпляр! И агалкьун, гьелбетда, райондин руководстводин гуьзчивилик кваз редакциядин яратмишунин коллективдин алахъунрин бегьер я.
Девирдин четинвилеризни килиг тавуна, кьиле Абдул-Керим Палчаев аваз, райондин руководстводи алай вахтунда «ЦIийи дуьнья» газет хуьниз, вилик тухуниз дикъет гузва: газет кхьиз куьмекзава, редакциядин дарамат гуьнгуьниз хкизва (эцигна, кардик кутур 1967-йисалай инихъ ам бинедилай садрани ремонтнавачир), ам офисдин мебелдалди тадаракламишзава, вилик патар аваданламишзава, пара кьадар сагърай!
Амма ремонтдин кIвалахар гьеле бегьем тахьанвайвиляй, 21-июлдиз газетдин 95 йисан юбилей къейдиз хьанвач. Аллагьдик умуд кваз, ам чна цIи зулухъ (гьеле югъ тайин туш) кьиле тухуда.
Дашдемир Шерифалиев, «ЦIийи дуьнья» газетдин кьилин редактор, РД-дин культурадин лайихлу къуллугъчи
