Россиядин агьалияр гьар юкъуз, и ва я маса дерди аваз, государстводин жуьреба-жуьре органриз, идарайриз физва. Къецепатан уьлквейриз фин патал лазим паспорт къачун, автотехника авай гьал ахтамишун, яшамиш жезвай чкада прописка авун, коммунальный къуллугърай гьакъи, налогар гун, кIвал-чил маса гун-къачун патал герек документар гьазурун ва икI мад. КIвалах туькIуьрун патал бязи вахтара садра ваъ, са шумуд сеферда финиз мажбур жезва. Вири и крари са кьадар вахт, гьатта сагъламвални къакъудзавайди сир туш.
Амма 2009-йисалай Россиядин мулкунал “Электронный гьукумат” проект кардик кутунва. Адан макьсад агьалийри государстводин къуллугърикай менфят къачунин кIвалах кьезилди, асантди, идарайриз фидай вахт жезмай кьван куьруьди ва къулайди авун я. Гьар са агьалидиз дугъриданни еке къулайвал таъминарзавай и проектдин асул пай “Госкъуллугъар” порталди (www.gosuslugi.ru) — государстводин вири идарайриз рехъ ачухзавай кьилин “алатди” кьунва.
“Госкъуллугъар” порталдихъ галаз гьикI кIвалахда?
Государстводин лазим тир къуллугъдикай менфят къачун патал электронный арза, йикъалай ва я суткадин вахтунилай аслу тушиз, мус гайитIани жезва. Лазимди анжах Интернетдихъ галаз алакъалу компьютер, планшет ва я мобильный телефон я. Сифтени-сифте “Госуслуги” сайтда агьалидин “Хсуси кабинет” ачухна кIанда. И кар патал квез лазим жеда: СНИЛС (кьилдин касдин лицевой счетдин страховой нумра), электронный адрес ва я мобильный телефондин нумра. Регистрация авурдалай кьулухъ “Хсуси кабинетда” кIвалах башламишун патал лазим код гуьзлемишна кIанда. Ибур са сеферда ийизвай гьерекатар я. Идалай кьулухъ, “Госуслуги” сайтдикай менфят къачун патал анжах пароль кхьена, “Хсуси кабинетдиз” гьахьун ва герек идарадиз электронный арза ракъурайдалай кьулухъ кIвалах гьикI кьиле физватIа, гьи дережада аватIа, гьа инай гуьзлемишун бес жезва.
Налогар гьикI гуда?
Малум тирвал, гьихьтин гьукумат (государство) къачуртIани, адан гьал-агьвал, диб налогрикай ибарат я. “Электронный гьукуматдини” налогрихъ галаз алакъалу месэлайриз сифтедилай кьетIен фикир гузва ва агьалийриз вахт-вахтунда налогар гунин кIвалах кьезиларун патал са жерге къуллугъар тамамарзава. ИкI, ина жеда:
— жувал налограй бурж алани-алачни чириз;
— жуван ИНН-дин нумра чириз;
— налогрин инспекциядиз фидай вахт тайинариз, учирда акъвазиз;
— налогрин 3-НДФЛ декларация ацIуриз;
— кьилди къачур ЮЛ/ИП-диз талукь яз ЕГРЮЛ/ЕГРИП-дай Россиядин ФНС-дин ЭЦП-ди тестикьарнавай выписка къачуз.
Эхиримжи вахтара “Госкъуллугърин” сайт ачухай касдин вил сифтени-сифте “1-декабрдалди налогар це” лагьай келимада акьазва. Агъадихъ 1-декабрь кьилдин ксарин эменнидилай къачузвай налогар (алатнавай йисан) гунин эхиримжи югъ тирдакай хабар гузва. Россиядин ФНС-дин Дагъустан Республикада авай Управленидин налогоплательщикрихъ галаз кIвалахунин отделдин начальникдин заместитель Багьаудин Алиева чун гъавурда турвал, ихтилат 3 жуьре налогрикай физва: эменнидин, чилин, транспортдин. И налогар йиса садра — 1-декабрдилай геж тушиз — гун лазим я. ТахьайтIа, абур буржариз элкъвезва ва абурун аксина серенжемар (санкцияр) кардик кутазва. Кьилди къачуртIа, буржлу хьанвай ксарин делилар суддиз рекье твазва, буржлу хьанвай пулунал пеня хквезва ва икI мад.
Б.Алиева хабар гайивал, 2017-йисан 1-ноябрдин делилралди, Дагъустан Республикада кьилдин ксарин эменнидилай гузвай налограй хьанвай умуми бурж 3,2 миллиард манатдиз барабар я. Гекъигун патал, 2017-йисан 1-январдиз и бурж 4,091 миллиард манатдилай гзаф тир. И буржунин чIехи пай — 2,1 миллиард манат — транспортдин налогдал гьалтзава.
Жувал бурж алани-алачни гьар са касдивай, винидихъ лагьанвайвал, “Госкъуллугъар” сайтда “Хсуси кабинет” ачухна ахтармишиз, алаз хьайитIа, ам вахт алатдалди гуз жеда. И кар патал лазим я:
1.www.gosuslugi.ru сайт ачухун;
2.“Налоговая задолженность” къуллугъ хкягъун, электронный къайдада арза кхьин, ана ИНН-дин делилар къалурун ва “Получить услугу” кнопкадал илисун.
Порталдин мумкинвилерикай гьам кьилдин ксаривай, гьамни карханайривай, тешкилатривай, гьакIни къецепатан уьлквейрин гражданривай менфят къачуз жеда.
Налограй хьанвай буржар порталда банкарин Visa ва MasterCard картайрин, я тахьайтIа Webmoney сервисдин куьмекдалди комиссия галачиз, гьакIни, квитанция басма авуна, пул банкуна гуз жеда.
Са сергьятвал ава: порталда налогрин пулар сотовый операторрин ва “Яндекс.Деньги” приложенидин куьмекдалди гудай мумкинвал авач.
“Госкъуллугъар” порталда хьанвай эхиримжи цIийивал: гила ина государстводин пошлина 30 процентдин кьезилвал аваз гуз жеда. И кар патал лазим я:
“Госкъуллугъар” порталда арза кхьин.
Сайтда госпошлина гудай сервисдал элячIун ва нагъд пул галачиз гьахъ-гьисаб ийидай къайда хкягъун: банкарин карта, электронный кисе ва я мобильный телефон.
Пошлина 30 процентдин кьезилвал аваз гун.
“Госкъуллугъар” сайтда хсуси делилар хуьн хаталу яни?
Портал ишлемишзавайбурун хсуси делилар идентификациядин ва аутентификациядин Сад тир системада (ЕСИА) хуьзва. Государстводин информациядин федеральный и къайда агьалийривай государстводин, муниципальный ва маса информациядин къурулушра авай делилар ишлемишиз хьун патал арадал гъанва. МасакIа лагьайтIа, www.gosuslugi.ru Россиядин виридалайни кIевидаказ хуьзвай сайтрикай сад я.
Амма делилрин хатасузвал анжах и сайтдилай аслу туширди рикIелай алудна кIандач. Интернетда хатасуздаказ сейр авунин адетдин къайдаяр виридаз хьиз, и сайтдизни талукь я. Кьилди къачуртIа, ахтармиш тавунвай, вирусар яз рекье твазвай ссылкаяр, смс-ар ачухна кIандач, абура къалурнавай телефондин нумрайриз зенгер хъувуна кIандач ва икI мад. Менфятлу меслятар:
Эгер госкъуллугърин порталдилай шаклувал арадал гъизвай электронный кагъаз атанватIа, адан почтадин ящикдиз фикир це. Госкъуллугърин порталди чарар гьамиша gosuslugi.ru ва я no-reply@gosuslugi.ru адресрай ракъурзава.
Госкъуллугъдин порталдай смс-хабарар гьамиша 0919, я тахьайтIа “gosuslugi” кхьенвай нумрадай къвезва.
Эгер и ва я маса жерме, гьакъи це лугьузвай чарар атайтIа, абурун гьакъикъивал винидихъ лагьанвай къайдада www.gosuslugi.ru сайт ва “Хсуси кабинет” ачухна, ахтармиша.
Зенгер анжах официальный сайтда къалурнавай нумрайриз ая.
Эхирдайни къейд ийин, “Госкъуллугъар” сайт ишлемишунихъ галаз алакъалу и ва я маса суалар арадал атайтIа, Россиядин мулкунал пулсузди тир телефондин 8-800-100-70-10 нумрадиз зенг авуна, и суалриз жавабар порталдин пешекарривай жагъуриз жеда.
Гьазурайди — Жасмина Саидова
