И йикъара лезги халкьдин, Дагъустандин, Россиядин дамах, вири дуьньяда машгьур философиядин илимрин доктор, академик… Абдусалам Гьуьсейнова вичин уьмуьрдин 80 — гатфар кьабулна.
Лезги чили зурба бажарагъ, алакьунар авай рухваярни рушар гзаф гана. Чи халкьдин тIвар виниз хкаждай кьегьалар — алимар, муаллимар, артистар, скульпторар, ашукьар, спортсменар… майдандиз мадни акъатда. Эхь, бубайрин баркаллу крар несилри давамарда. ИкI хьана ва мадни хъжеда уьмуьрдин къанунар я. Чи юбиляр Абдусалам Гьуьсейнован уьмуьрдиз вил вегьейла, и кар мадни хъсандиз тестикь жезва. Ам зурба арифдар, алим — тарихчи, халкь патал къимет авачир хьтин ядигар “Асари Дагъустан” ктаб кхьенвай Алкьвадар Гьасан эфендидин сихилдай я. И сихилди Дагъларин уьлкведиз, вири Россиядиз жуьреба-жуьре рекьерай машгьур алимар гзаф ганва. Абурукай хейлинбуру машгьурвилин кьакьан кукIушар муьтIуьгъарнава: субмаринайрин конструктор Генрих Гьасанов, композитор Готфрид Гьасанов, востоковед Амри Шихсаидов, духтурар Селим ва Фатима Алкадарскияр, шаир Ибрагьим Гьуьсейнов…
Абдусалам Гьуьсейнов 1939-йисан 8-мартдиз Кьасумхуьруьн (гилан Сулейман-Стальский) райондин Алкьвадрал дидедиз хьана. Адан буба Абдулкерим Гьуьсейнова (1884-1979- йй.) сифтегьан классрин муаллим яз кIвалахзавай. Диде Рабият (адан ери-бине Ичинрин хуьряй тир) кIвалин-къан къуллугъда акъвазнавай вафалу кайвани тир. Хизанда 8 велед авай. Кьадар-кьисмет ахьтинди хьана хьи, абурукай 3 аял гъвечIизмаз рагьметдиз фена. Дагъларин ценерив гвай Алкьвадрин гъвечIи хуьре шартIар гзаф муракаббур тиртIани, Гьуьсейноврин (Алкадарскийрин) тухумди чирвилер къачунихъ кьетIендаказ ялзавай. Дерин чирвилер къачунин макьсаддалди А.Гьуьсейнова 1946-1956-йисара Избербашда юкьван школада кIелна. Хъсан къиметар аваз школа акьалтIарай жавандикай 1956-йисуз М.В.Ломоносован тIварунихъ галай МГУ-дин философиядин факультетдин студент хьана. Философиядин рекьяй кхьей дипломдин кIвалах ада вичин чIехи буба Алкьвадар Гьасан эфендидикай гьазурна. 1961-йисуз университет хъсан къиметралди акьалтIарна. 1964-йисуз Абдусалам Гьуьсейнова “Эдеб арадал атунин шартIар” темадай философиядин илимрин кандидатвилин, 1977-йисузни “Эдебдин яшайишдин тIебиат” темадай докторвилин диссертацияр агалкьунралди хвена. Вичин кIвалахда ада эдеб арадал атунин гипотезадиз баян гана. Чи уьлкведин философияда ада сифте яз 70-йисарин эвел кьилерай эдебдин къизилдин къайдаяр ахтармишна. И месэладай “Эдебдин къизилдин къайда” тIвар алаз кьилдин ктаб (пуд издание — 1979, 1982, 1988-йисар) чапдай акъатна. Чи ватанэгьлидин и зегьметдиз Россияда ва адалай къецепатани вини дережада аваз къимет гана. И ктаб болгар, испан, немс, словак чIалариз таржума авунва.
Илимдин рекье акьалтIай зурба кукIушар муьтIуьгъарнавай Абдусалам Абдулкеримович 1990-йисалай философиядин кафедрадин доцент, 1997-йисалай РАН-дин член-корреспондент, 2003-йисалайни и академиядин гьакъикъи член я. Жуьреба-жуьре йисара ада РАН-дин философиядин Институтдин директордин заместитель, МГУ-дин этикадин кафедрадин этикадин сектордин, яшайишдин философиядин отделдин, философиядин антропологиядин кафедрадин заведующий, философиядин кафедрадин доцент, Прагадин, Берлиндин, Новгороддин, Латвиядин ва Европадин са жерге маса университетра анриз теклифнавай профессор яз зегьмет чIугуна. 2006-йисуз Абдусалам Абдулкеримовичал мадни жавабдар везифа тапшурмишна: адакай Россиядин илимрин академиядин философиядин Институтдин директор хьана. И чIехи къуллугъдал чи ватандашди 2015-йисалди зегьмет чIугуна. Институтдин регьбер тир йисар регьятбур тушир, амма кьегьал лезги хцелай вичин хиве авай везифаяр вини дережада аваз кьилиз акъудиз, уьлкведин интеллектуальный культурада философияди кьетIен, важиблу чка кьунин ихтиярар хуьз алакьна. Алай вахтунда А.Гьуьсейнов РАН-дин философиядин Институтдин илимдин руководитель я.
Къейдна кIанда хьи, чи юбилярди общественный гзаф проектрик кьил кутунва. Кьилди къачуртIа, Абдусалам Абдулкеримович философиядин Международный институтдин (Франция, Париж), РФ-дин Федеральный Собранидин Федерациядин Советдин Председателдин патав гвай илимдинни экспертрин Советдин член, Россиядин философиядин обществодин вице-президент, Москвадинни Петербургдин философиядин клубдин ва философиядин праводай Междисциплинарный центрадин сопредседатель, “Философиядин месэлаяр”, “Философиядин журнал” журналрин редколлегиядин член, “Философия ва культура”, “Знание. Понимание. Умение» журналрин редакционный советдин председатель, “Этнический фикир”, “Общественный илимар” (ингилис чIалалди чапзавай) журналрин жавабдар редактор я. А.Гьуьсейнов лезги илимдиз, культурадиз ва образованидиз куьмек гудай “Лезги лувар” Фондунин попечительский советдин членни я.
Абдусалам Абдулкеримовичаз 1996-йисуз “Толерантность, писвал тавунин кар вилик тухуник еке пай кутунай” Махатма Гандидин медални галаз ЮНЕСКО-дин диплом гана. 2003-йисуз адакай илимдин ва техникадин хиляй РФ-дин Госпремиядин лауреат хьана. 2008-йисалай А.Гьуьсейнов Санкт-Петербургдин профсоюзрин гуманитарный университетдин (адан гьаятда баркалладин аллеяда чи ватандашдиз скульптурадин бюст эцигнава) лайихлу доктор я. 2014-йисуз Абдусалам Абдулкеримовичаз республикадин кьилин награда — “Дагъустан Республикадин вилик лайихлувилерай” орден гана.
“Лезги газетдин” редакциядин коллективди Абдусалам Абдулкеримовичаз баркаллу юбилей рикIин сидкьидай мубаракзава. Къуй адахъ мадни яргъи уьмуьр, чандин сагъвал, хизанда хушбахтвал хьурай!
Рагнеда Рамалданова
