Араб чIалан Международный йикъахъ галаз алакъалу яз 18-декабрдиз Ахцегьрин машгьур музейда “Аллагьди хкягъай чIал” лишандик кваз махсус выставка ачухна. Девлетлу экспозицияда ХVII-IХХ лагьай асиррин гъилин хатIарин Къуръанар, чкадин алимри араб чIа­лал кхьенвай илимдин кIвала­хар, къадим шикиларни документар, мусурман диндихъ ва адет­рихъ­ галаз алакъалу лишанлу шей­эр ва итижлу маса экспонатар авай.

Выставка, адан иштиракчияр тебрикуналди, музейдин директор, РД-дин культура­дин лайихлу работник Низами Дагъларова ачухна. Ах­па ада кIватI хьанвайбуруз выставкадин бязи экспонатрикай суьгьбетна.

“Чи музейда араб чIа­лан кьвед-пуд вишев агакьна надир куьгьне ктабар ва документар ава. Абурукай бязибур ингье куь вилик гъанва­. Къе квез абур гъиле кьадай, килигдай, чIал чидай ксарин куьмекдалди квекай ятIа чирдай хъсан мумкинвал ава. И материалри чеб ахтармишун гуьзетзава…”, — лагьана ада ва гаф райадминистрациядин кьилин заместитель Вадим Агъасиеваз гана.

— Дуьньяда 250-далай гзаф уьл­квеяр, 2000 миллет ва 7000-да­лай гзаф чIалар ава. Аллагьди пак Къуръандинди яз хкянавай араб чIал ва кхьинар лап къадимлубурукай сад я. Алай вахтунда и чIа­лал 400 миллион кас рахазва. 240 миллиондилай гзаф инсанриз дидедин хайиди тир и чIал 22 уьлкведа же­мятди чпин гьукуматдинди яз гьисабзава. Араб чIа­лан, культурадин таъсир (месела, вири дуьньяда ишлемишзавай гьисабар арабринбур я) инсаниятдиз зурбади я, гьавиляй 1973-йисан 18-декабрдиз ООН-дин Генеральный Ассамблеяди ам официальнидаказ ООН-дин 6-чIал яз кьабулна. 2012-йисалай и югъ араб чIалан суваринди яз къейдзава, —  лагьана ада.

Араб чIалан илимдал, каллиг­ра­фиядал машгъул, вичин кIвале араб­ чIалан гъилин хатIарин ­девлетлу ктабхана кIватIнавай, жегьил­риз араб чIалан ва мусурман диндин­ тарсар гузвай муаллим Ширинбег-гьажи Мирзоева инсанрин садвал, илимлувал, тер­биялувал ва диндал мягькемвал арадал гъунин карда араб чIа­лан ­важиблувиликай гегьеншдиз суьгьбетна. Куьгь­не кIвалера араб чIа­лан чпиз фикир тагузвай­ бу­­бай­рин ктабар, чарар-цIарар, абурай кьил акъудун патал, вичив вугун, я музейдиз хкун тава­къу авуна.

—  Дагъвияр, лезгияр патал араб чIалахъ та­рихдин иллаки еке метлеб ава. Гьеле VII асирдин эхирдилай эгечIна араб чIалан­ куь­­мек­­­далди чи чилел арабрин культура, адетар, ислам дин, гьар жуьре или­­мар атана. Чка­­дин халкьарин чIалак ва культурадик какахьуналди, къе чи кьетIен культура арадал атанва…, — лагьана ада. Ахпа кIватI хьан­вай­буруз, кьилди къа­чуртIа, пак Къуръан­ ара­­­­дал атуникай, яни Аллагь-Таалади кьилди-кьилди сураяр Мегьа­мед Пайгъамбардиз  ра­къу­ру­никай, пайгъамбар рагьметдиз фейидалай кьулухъ сад лагьай­ халиф Абу Бак­ран, пайгъамбардин кхьинардай хсуси къуллугъчи Зейду ибн Сабитудин ва алимрин­ (чеб вири Аллагьдин рагьметдик кваз хьуй) Советдин куьмекдалди, пайи-паяр хьана, къванерал, кIа­раб­рал, хамарал алай Къуръ­­андин аятар санал кIватI хъувуна, Къуръандин сифте ктаб арадал атуникай ва ам халифатдиз раиж авуникай итижлу суьгьбетна.

Музейда выставка са вацра давам жеда.

Дашдемир Шерифалиев