Макъаладин кьил кIе­лай­вал­ди, бязибуру гьа­раюнни мумкин я: “ГьикI? Вуч?.. Академикар-угърияр?.. Чебни гьина?.. Президентдин патав гвай, ви­че государство патал чIе­хи къуллугъчияр-чиновникар гьазурзавай илимдин идарада?..”

Амма ихьтин хабар телеэкрандилай (“Россия-24”. 2020-йисан 29-декабрдин  пакама) акурла, зайни тажубвилин гьарай акъатна: “А дере­жада, ахьтин идарада?.. Госкъуллугъчияр гьазурзавай академияда угърияр? Государстводин такьатар (еке пулар) чпин хсуси нефсериз харж­завайбур?.. Идални бес тахьана, чпи тарс, тербия, тежриба гузвай­бурувай муьфте пулар, къиметлу за­тIар истемишун?.. Ибуру гележегдин чиновникриз вуч аламатар чирзава?.. Государстводиз ва адан мулку­нал алай халкьдиз ихьтин “пешекарри” гьикI къуллугъда? Вуч хийир­ гуда?..”

Зи хиялар мадни яргъариз фе­на. Ихьтин вузда ахьтин керематар кьиле физвайла, агъа дережадин вузра илимдикайни тежрибадикай вуч аматIа?.. Низ яб гуда? Низ ихти­барда?.. РикIел, гила тамам 20 йисуз, чи республикада педагогвилин кадрияр гьазурзавай кьилин вузрикай сана, анаг къакъудун патал,  гагь са, гагь  маса дестеди (гьелбет­да­, кьилин чиновникри) къурмишза­вай “женгер” къвезва. Шумуд рек­тор ина дегиш хьана? Бязибур гьатта уголовный жавабдарвилизни чIу­гуна… Шумуд факультет гагь ахъа­йиз, гагь ахгална?.. Студентрин стипендияр шумудра квахьна?..

Вуз акьалтIарай жегьилрив дипломар вахкун тийиз, гьикьван рикIериз тIал акъудна?.. Ихьтин тIал и цIарарин автордихъни галукьна и вуздай… Вуч дегиш хьана?..

Валлагь, тум-кьил жезвач суалрин. Жавабарни жагъизвач.

Телеканалдай къалурай хабардин гуь­гъуь­наллаз, ФСБ-дин къуллугъчийри а чIехи академиядин къаришмадай кьил акъудна, тахсирдай шак физвайбур чпин везифайривай  къакъуднавайдакайни лагьана…

Чи республикада давам жезвай къайдасузвилерикайни чи руководство тIимил рахазвач. Ван къвезва­тIа?.. Тажуб жезвайди а кар я хьи, гуя чи обществода, кьилин къуллугърал хкаждайла, вири дережайра “бажарагълубур” хкягъиз, еке конкурсар, килигунар, маса мярекатар тешкилзавайдини раижзава. Чун ра­хазвай академиядиз, чирвилер хкажиз, рекье твазвайбурни, ана кIва­лахзавайбурни гьакьван му­кьуф­дивди хкязавайди тушни? Гьихьтин комиссийрай абур акъат­заватIа?

Ихьтин крар акурла, завайни са фельетон кхьин хьана:

“Чна бажарагълубур жагъур­зава!”

Ганва тама малумат.

Са парабур жезва гьатта аламат.

“Тамун крар мадни вилик фин патал,

Агакьнавай дережаяр хуьн патал,

Герек я чаз девир хъсан чидайбур!..”

Икьван важиблу кар кьилиз акъуд­дай комиссия кIандачни?

Жанавур вич тирвиляй кьил рехиди,

Гьам хьурнава хкягъунин чIехиди.

— Нихъ хва ава? Нихъ руш ава тIвар кьадай?

Вилаятдин ихтибардин кар кьадай?..

Рехъ тагана гьилле-филле шулугъдиз,

Вафалувал къалурдайбур къуллугъдиз!..

Килиг садра, гьикьван хъсан ерияр хьун истемишзаватIа вилаятдин крар ихтибарзавай кандидатривай! Ни шак  гъида ихьтин истемишунрин дуьзвилел?

Вири крарин кIан-пун “ахтармишайдалай” кьулухъ хкягъунин комиссиядиз чIехи къуллугъчияр тер­бияламишдай курсариз ракъурдай кьве “кандидат” жагъана: сад — жанавурдин хва, садни севрен хва!

Эсер за 12 йис идалай вилик кхьейди я. Амма ада къенин чи академийра авай гьал къалурзавайди хьиз я. Вири крар коррупциядини еке пулари гьялзавай чкада, яраб, чи меслятрихъни теклифрихъ къуват жедатIа? Тежедайди чи гьар са камунал гьиссзава. Гьайиф!..

За кьатIузвайвал, коррупция, пулдихъ къуллугъар маса гун асиррай атанвай азар я. ТуширтIа, вичин­ вахтунда урусрин классик, басняйрин устад Иван Крыловахъ “Ба­лугъ­рин кьуьл”, “Щука” хьтин ва ма­са кесерлу эсерар-насятар жедачир.

Судуйрилай, агъайрилай

Ийизвай кьван арзайрилай

Нарази яз, Аслан эхир

Чириз фена, вуч ятIа сир…

Рекье Асландал, балугъар кьаз, чраз, незвай са лежбер (браконьер — исятда лугьузвайвал) гьалтна. ЦIун къене ягълавда кармаш жезвай балугърин къудгунар акурла, Асланди хабар кьазва:

— Вун вуж я? Куьз я и межлис?

Хъел атанвай адаз лап михьиз.

— ЧIехи пачагь! — Лежберди тадиз

Лугьуда, — Вун я Сад и чилел, заз чиз.

Зун — староста чи элдин вацIун,

Ибур — векилар. Къведайди чиз вун.

КIватI хьанва инал, ийизва кьуьлер,

Артухариз кIанз гьа ва шадвилер…

Инал вуч алава хъийида? Аслан рази яз элячIна фена балугъриз инадзавайдалай…

Маса басняда вуч аватIа?

Щука балугъдилай ганвай суддиз арза,

Адан гъиляй къубуда вири хьанва бизар.

Тахсирар мадни пара кутазвай адак,

Наха, леле тирдал ам гьич гъизвачир шак…

Кьуна Щука, гъана суддин ви­лик.­ Судьяяр­ вужар я? Кьве Лам, кьве Ябу, кьвед-пуд Кьун кьуьзуь. Прокурор СикI абурал тир лап рази.

“Гила мад Щукадин дуван же­да!” фикирзавай бязибуру. Амма халкь секин тушир. Халкьдин сиве­ра къекъвезвай гафар: “Щукадихъ, СикI тухариз балугърив, амай туш ахвар…”

Ихьтин алакъайра авай Щукадиз нивай дуван кьаз жедай? Судди къарар акъудна:

“Вири ягьсузриз жедайвал кIичIе,

Кьурурна кIанда Щука са  кьакьан тарце!”

Гьа геренда прокурор СикIре вичин теклиф гана:

“Я гьуьрметлубур! Завай хьа­найтIа, дуван кьадай икI: Кьурурдачир Щука,

Гудай акI жаза, Техжедайвал са угърашдивайни арза, Батми­шар­дай, тухвана, ам дерин ва­цIа!..­”

Эхь, къубудикай хкудна, тарашчи Щука дерин вацIуз вегьена!..(?) Ни лугьуда, им чи къенин девирдиз­ хас гьадиса туш. 300-400 йис идалай вилик гьикI тиртIа, чи чиновникри, вилик-кьилик квай маса къатарини чеб гилани гьа “азабра” гьиссзава. “Четин, залан” везифаяр кьилиз акъудуниз килигна, чиновникризни судуйриз, депутатризни, чIе­хи  центрайрин гьакимризни, академикризни гьи­кьван къулайвилерни, галайвилерни тешкилнава! ЯтIани бязи “факъиррин” нефсер ацIузвач.

Балугърин юкьва Щукайри хьиз гьиссзава чеб! (?)

Вучда? Белки чи кьисмет гьахьтинди я. Эхна кIанда. Анжах ягълавриз ават тавурай… Ингье гьихьтин веревирдери чал гьу­жумза­ва­тIа…

Гележег хъсан жедач гьикI лугьуда?

Белки, кьилерни кIвачер  чпин чкайрал хквен!  “Коронавирус” лугьудай тIугъвалдихъ галаз женг чIуг­­ваз хьана хьи!..

Мердали  Жалилов,

литературадин отделдин редактор