Россиядин виридалайни кьиблепата авай, къунши Азербайжан Республикадихъ галаз сергьятдал алай Мегьарамдхуьруьн район гьамиша кьетIен культура ва тарих авай маканрикай сад яз машгьур тир.
Арандин чилел экIя хьанвай адан тIвар алай вахтунда Дагъустан Республикадин районрин арада хуьруьн майишатдин агалкьунралди сейли я.
Кьибледин хъуьтуьл тIебиат, берекатлу чил, зегьметдал рикI алай инсанар — вири ибур хуьруьн майишат гегьеншдаказ виликди тухун патал къулай шартIар тешкилзавай терефар я.
Кьиле Фарид Агьмедов аваз Мегьарамдхуьруьн райондин руководстводи экономика еримлу авунин стратегиядиз талукь яз кьунвай рекьин асул хел хуьруьн майишат, кьилди къачуртIа, багъманчивал ва уьзуьмчивал виликди тухуникай ибарат я.
Ина хуьруьн майишатдин вири хилериз талукь муниципальный программаяр туькIуьрнава. Асул фикир багъманчивилин ва уьзуьмчивилин хилериз ганва. ИкI, 2016-йисан гатфарихъ районда 152 гектар цIийи багълар кутунай. Абурукай 42 гектар фад бегьердал къведай жуьрединбур я. 2017-йисан гатфарихъ лагьайтIа, цIийи багълар санлай къачурла 462 гектарда цана (286 га — фад бегьердал къведайбур). РД-дин хуьруьн майишатдин ва недай суьрсетдин министерстводин официальный делилралди, и рекьяй Мегьарамдхуьруьн районди алатай йисуз республикада сад лагьай чка кьунва.
КIвенкIвечи чкадиз район гьасилзавай емишрин кьадардал гьалтайлани лайихлу хьанва. 2017-йисуз райондин хуьруьн майишатдин зегьметчийри 43 000 тонн, яни республикада санлай хьанвай кьадардин 26 процентдиз барабар емишрин бегьер кIватIнава.
Районда гзаф бегьер гудай ва фад бегьердал къведай жуьредин сад лагьай багъ 2013-йисуз Оружба хуьруьн «Гранит К» СПК-да кутунай. 4 гектар чил кьунвай и багъ, «сифтени-сифте жува чешне къалура» лугьудай мисалдал амал авуна, райондин кьили вичи кутунай. Гзаф бегьер гудай жуьредин багъларин майданар йисалай-суз неинки «Гранит К» СПК-да, гьакIни амай маса чкайрани гзаф жез хьана. Гьа икI виле акьадай нетижайривни агакьна. КьетIен чка ина ичерин багълари кьазва. Жуьреба-жуьре гзаф сортарин хъуьтIуьн ва гатун ичерин багълар ва цIийи жуьредин багъларин сифтегьан бегьерар — ибур районди къенин юкъуз гьахълудаказ дамахзавай нетижаяр я.
Идалайни гъейри, Мегьарамдхуьруьн райондин зегьметчийри 3000 тонндилай виниз хурмадин, садрани тахьай кьадар хутарин бегьерар кIватI хъувунва.
Хуьруьн майишатдин производстводани агалкьунар ава. 2017-йисуз Мегьарамдхуьруьн районда 2000 тонн техил, 13500 тонн ципицIар, 86 000 тонн майваяр гьасилна. Муниципалитетдин мулкунал арадал гъизвай хуьруьн майишатдин продукция маса гунин, гьялунин макьсаддалди, Фарид Агьмедован тапшуругъдалди ва республикадин программадин сергьятра аваз, ина хуьруьн майишатдин муьштеривилин кооперативар тешкилнава. Алай вахтунда 3 СПОК кардик ква: «Опторгснаб», «Дары Юждага» ва «Агрологистик». Алай вахтунда райондин руководство майишатри гьасилзавай продукциядикай маса затI хкудунин, ам маса гунин, менфятлудаказ ишлемишунин месэла гьялунал машгъул я. Эхиримжи 2-3-йисан вахтунда райондин хуьруьн майишатдин производство, виликан йисарив гекъигайла, тахминан 2,7 сеферда виниз хьанвайди гьисаба кьуна, суьрсет гьялунин ва маса гунин рекьер жагъурдайла, Россиядин базарриз экъечIунин мумкинвилер фикирда кьадайвал я.
Мегьарамдхуьруьн районда йисалай-суз артух майданар кьазвай мад са хел, къав гьалдна кIевнавай, чилин (теплицаяр) майвачивал я. Эгер 2016-йисан гатфарихъ районда теплицаяр патал 6 гектар чил чара авунвайтIа, 2017-йисан эхирдалди теплицайри кьунвай майданрин кьадар санлай къачурла 9,6 гектардив агакьнава.
Алай аямдин эхиримжи технологийрикай менфят къачуна туькIуьрнавай теплицайрин зурба комплексар Хъартас-Къазмайрин хуьре ава. Теплицайра йисан кьиляй-кьилиз майваяр гьасилунал Билбилхуьруьн-Къазмайрин, Ярагъ-Къазмайрин, Бут-Къазмайрин, Мегьарамдхуьруьн, ЦIийи хуьруьн ва са жерге маса хуьрерин майишатрин зегьметчиярни машгъул я.
Филерин хуьре теплицайрин комплекс эцигун патал райондин руководстводи «Эко-Даг» ООО-дихъ галаз икьрар кутIуннава. Къунши республикадай тир инвесторди ина 40 гектар чилин майданда алай аямдин теплицайрин комплекс эцигун пландик кутунва. Карханада 600-дав агакьна кIвалахдин чкаяр жедайвал я.
Майвачивилин хел къвердавай еримлу жезвайди фикирда кьуна, умуд кутаз жеда хьи, са шумуд йисалай и хилен производстводи районда, багъманчивили хьиз, кIвенкIвечи чка кьада.
Хуьруьн майишатдин продукция гьасилунал районда 20 900 майишат машгъул я, абурукай 19 850 майишат агьалийрин куьмекчивилинбур, яни ЛПХ-яр я. Арендаторри ва КФХ-ри (къенин юкъуз абурун кьадар 684-даз барабар я) хуьруьн майишатдин 96 процент суьрсет гьасилзава.
Хуьруьн майишатдин гьар йисан нетижаяр Мегьарамдхуьруьн районда кьиле физвай республикадин «Самурдин зул» фестивалдал кьазва. Мярекатдин сергьятра аваз ина ярмаркаяр ва выставкаяр ачухзава, зегьметчийри чпин экологиядин жигьетдай михьи суьрсет — бегьер майдандиз акъудзава, агьалийриз ва мугьманриз дамахдивди теклифзава.
Гьазурайди — Ж.Саидова