15-февраль — “афгъанвийрин” югъ
(РикIел хкунар)
— Буба, пака чаз жуьрэтлувилиз бахшнавай тарс жезва. Муаллимдиз вун “афганец” тирди чизва. Ада вавай чи тарсуниз атун тIалабзава.
— Къведа, хтул. За муаллимдивай ви тарсарни хабар кьада.
— Буба, ада ваз аскервилин альбомни гъваш лугьузвай.
— Заз альбом авайди адаз гьинай чир хьана?
— За лагьана…
Хтулдиз разивал гана, альбом къачуна, зун столдихъ ацукьна.
… ЯхцIур йисан вилик шинелдин парча акьалжна туькIуьрнавай жилдинин акунар са зеррени дегиш хьанвач. За ам мукьуфдивди ачухна. Альбомдин сифте чина, армиядиз фидайла, 42 йисан вилик, Фатима ваха багъишай яйлух ава. Къатуна тур гелер чир жезмайтIани, адан пипIер цIранвай. Зи рикIел ам багъишай вахт хтана, са кьадар вахтунда хиялри тухвана. Армияда, иллаки Афгъанистанда авайла, дарих хьайи вахтара, жибиндай акъудна адахъай ни чIугвадай. Заз кIвалин ни къведай. КIвализ хъфена хтай хьиз, рикI секин жедай.
Кьвед лагьай чина, СССР-дин оборонадин министр, маршал Д.Ф.Устинован аскервилиз эвер ганвай приказ ва адан шикил ава. Абурун патав заз военкоматдай хтай повестка гва. Гуьгъуьнлай къвезвай шикилрай заз таниш жегьилар килигзава. Къад йиса авай жуван суьрет акурла, жув къени гьакI амай хьиз жезва. Шикилрай аквазвай чIехи паярихъ галаз фадлай алакъаяр амач. Садбур гьеле Афгъанистанда телеф хьана. Садбур аскервиляй хтайдалай кьулухъ рагьметдиз фена. Са бязибурухъ галаз алакъаяр СССР чкIайла квахьна. Са шумуд касдихъ галаз алакъаяр амазма. Армиядин дуствал виридалай мягькемди тирди малум я. Дяведин цIа лигим хьайи дуствилин гьиссер, гьелбетда, гекъигиз жедач…
Ингье зи взводдин командир, жегьил офицер Меркулован шикил. Ам чан аламайди хьиз, сивел хъвер алаз килигзава. Хъсан командир тир. Операция куьтягь хьана хквезвай рекье душманрин снайперди ягъай гуьлле галукьна телеф хьана…
Ингье азербайжанви Мамедов Азизан шикил. Чун Ургун провинциядиз операциядиз фидалди вилик няниз, кьуршахар кьуна, зарафат-ихтилат авуна, къакъатайбур тир. Пакадин юкъуз кьилихъ галукьай душмандин гуьлледи мефтIер чукIурна. Кесибдихъ къутармиш жедай са чарани амукьнач. Ада зи гъилерал чан ганай…
Мад са шикилдай, сивел хъвер алаз, БТР-дин винел ацукьнавай аскер Исаханов Вячеслав килигзава. Ам телеф хьайи чIавуз, Кабулдай Ташкентдиз хъфизвай самолетдаваз аскеррин мейитар авай цинкдин мад 27 ящик (“Груз 200”) хутахун зал тапшурмишнай…
Ингье зи 22 йис хьайи юкъуз фейи операцияда, галай юлдаш Фадеев душманди язавай декьикьада, игитвална, гуьлледин хура акъвазна, вичин чан гайи къазах, Беришбаев Калмурзадин шикил… 1991-йисуз, Афгъанистанда къуллугъ авур юлдашарни галаз, Форт-Шевченко шегьерда авай адан сурал фейи вахт зи рикIел хтана. Ам ирид аял авай кесиб хизанда чIехи хва тир. Хцин дерт эхиз тахьана, са тIимил вахтундилай адан дидени рагьметдиз фенай…
Афгъанистандай сагъ-саламатдиз хтай гьар садахъ вичин, четин-регьят рехъ хьана. Дустарни гьарнихъ къакъатна. Бахтуни гана, зун, Эфенди ва Закир, аскервиляй Дагъустандиз хтайдалай кьулухъни, хийир-шийирдин кIвалахрик иштирак ийиз, мукьвал-мукьвал дуьшуьш жез, гьамишанда сих алакъайра амукьна. Закира вичин сифте хциз зи тIвар гана. Чи дуствал лап стхавилиз элкъвена. Мустафа Первомайск хуьре яшамиш жезвайтIани, заз ам 28 йисалай Коломенскдай жагъана. Алай вахтунда хтана вичин хайи хуьре яшамиш жезва. Мегьамед заз 30 йисалай Буйнакскдай жагъана. Махачкъалада яшамиш жезвай Баширов Насрулладин гел гилани жагъизвач…
Альбом ахъайна шад хьанвай къайдада хъуьрезвай, шикилрай заз таниш чинар мад килигзава. Гьелбетда, шикилрай аквазвай гьар са касдихъ вичин тарих ава. Гьайиф хьи, са бязибурун тарих и альбомдавай шикилралди куьтягь жезва…
Альбом агалайдалай кьулухъни зун са кьадар вахтунда хиялри тухвана. Ахварай аватайди хьиз, алай вахтуниз хтана. Зун генани фикирлу хьана. ГьикI жедач кьван, Афгъанистандин четинвилериз санал дурум ганвайбур, фан кьас, пIапIрус сад хьиз пай авурбур, душманрихъ галаз дяве тухудайла юлдаш паталди чан эцигзавайбур алай девирди сад-садавай къакъуднавайла… “Боевое братство”, “Союз ветеранов Афганистана”, “Инвалиды войны” — кьилди-кьилди тешкилатар арадал атанва. Бязи вахтара чеб чпихъ галаз къалмакъалрани гьатзава. Ихьтин крар акваз, рикI хана, саникни экечI тийизвайбурни тIимил туш. Гьайиф!!!
“Афганец” лагьайла, заз зи тIвар кьур хьиз жезва. «Афганецрикай» рахадайла заз зи тухумдикай, жуван багъри ксарикай рахазвай хьиз жезва. Заз абур са хизан хьиз, арада гьуьрмет аваз, сада-садаз куьмек гана, четинвилерай санал экъечIна кIанзава. Ватандин ЧIехи дяведин ветеранар 75 йисуз са тешкилат яз амукьна. Бес им чешне тушни?
15-февралдиз Афгъандай чи кьушунар экъечIна 32 йис жезва. Фикир авурла, виридалай жегьил “афганецдин” яш 52 йисалай алатнава. ЧIехи паярин метIерал хтулар атанва. Чаз, “афганецриз” жегьил несилдиз тербиядин тарс гун патал школайриз, институтриз, университетриз эверзавай вахтар тIимил туш. И карди чак руьгь кутазва…
За Афгъанистанда къуллугънавайбуруз, вири итимриз, аскервилихъ галаз алакъада авай дишегьлийризни 15 ва 23 лагьай февралдин суварар мубаракзава! Виридахъ сагъламвал, бахт-берекат, дуствал ва яргъи уьмуьрар хьурай! Дуьньядани — ислягьвал…
Сардар Абил
