И йикъара зун Бакуда хъуьлуьдви Дадаш Мегьамедовахъ галаз таниш хьана. Чун, шегьердин са гуьзел чкадал ацукьна, дем къачунвай чай хъваз-хъваз, суьгьбетдив гатIунна. Дадаш 1939-йисан 1-декабрдиз Рутул райондин Хъуьлуьдрин хуьруьн малдар Имамаян хизанда (Базайрин тухум) дидедиз хьана. Мишекъат кьуьд тиртIани, хуьруьн гуьнейра аялрин шад ванерин сесер дагълари тикрарзавай. Кимелни, къуьнерихъ бубайрин кавалар вегьена, дагъвийри чпин куьлуь суьбетарзавай. Бейхабар абурун арадиз зирек бицIек гьахьна, Имамаяз гада хьана лагьана, муштулух гана, катна, гъелеррал хъфена. Жегьил бубади, вичин такабурлувал инсанриз къалур тавуна, яваш-яваш а бицIекан гуьгъуьналлаз камар къачуна. Адан вилерикай гила вичин хцин къамат карагна, амни, и бицIек хьиз, гуьнейрай авахьдай йикъак умуд кутуна, ада кIвалихъ еримишна.
Дагъларин аялар фад акьалтда. ГъвечIи Дадашни, амай аялар хьиз, тик гуьнейрай дагълариз физ, Самур вацIук чуьхуьнагар ийиз, хуьруьн пелерал кIелер, данаяр гваз физ, къугъваз-хъуьрез, кIубандиз акьалтна.Имамай, инкъилаб башламишдалди, Бакудин куьгьне мяденра кIвалахзавай кас тир. Амма, гьукуматдин гьалар акурла, ам хуьруьз хтанай. Ина кIвал — югъ кутуна, вири хьиз, яшамиш жез хьана. Кьилин везифа зегьмет чIугуна, хизан хуьн тир. Дяведин йисара ада зегьметдин фронтда окопар атIуз хьана.
Дадашан гуьгъуьнаваз Имамаяз мадни гадаяр хьана — Кабил, Мустафа, Аскер. Адан уьмуьрдин юлдаш Зурията аялриз неинки хъсан тербия гана, абурув гьакIни чIехи кIелунарни ийиз туна. Аскерни Кабил муаллимар хьана. Дадаша вичиз маса пеше хкягъун патал ирид лагьай класс хуьре куьтягьна, ахпа, Рутулиз физ, кIелун давамарна. Ам Ростовда финансрин институтдик экечIна ва ам хъсан чирвилер къачуналди акьалтIарна. Сифте тежрибадин варцар ада Къизляр шегьердин финансовый отделдин идарада ревизорвиле башламишна. Са куьруь вахтунилай Дадаш Махачкъаладиз инспектор-финансиствиле рекье туна. Са шумуд йисуз финансрин министерствода кIвалахайдалай кьулухъ Мегьамедов Дадаш кьисметди Бакудиз финансрин министерстводин ревизорвилиз акъудна. Им 1967-йис тир. Гьа чIавалай ам бакуви хьана, анжах рикI — дагъвидинди яз. Ревизор, буйдиз кьакьан, чина гьамиша мергьяматлувилин хъвер авай, вилери вичел желбдай жегьилдихъ хуьрени вил алай рушар авайтIани, адан вили-вили вилерин ишигъдал Бакудин рушарни ашукь жезвайтIани, ада вичин рикIи чIугур татарка Эльмира хкяна. Абурун муьгьуьббатдикай риваятар гзаф хьана. Абурухъ пуд руш ава: Сабина, Наиля, Лала. Сабинани Наиля духтурар я, Наилядихъ Сирияда вичин хсуси гуьзелвилин салон — поликлиника ава. Лала экономист я. Рушарихъ чпин хизанар, кIвалер хьанва. Хтулри Дадашан рикI шадарзава. Кайвани уьмуьрдивай къакъатна пара йисар я, Дадаша адахъ къени яс чIугвазва. Вири мягьтел хьайи кар ам я хьи, Дадаш Мегьамедов Бакудин финансрин министерствода пенсидиз фидалди важиблу отделдин ревизор тир. Садрани адан кIвалахдиз са зерре кьванни туьмбуьгь авур вахт хьаначир. ЦIемуьжуьд йисуз ада министр Бахшалиев Бахшалидин гъилик кIвалахнай. Ам Дадашалай пара рази тир. Гьелбетда, бязи районрай ревизия авуна хтайла, адан гуьгъуьналлаз алава ахтармишунар ийиз маса ксар рекье тур вахтарни хьана. Амма Дадашан кьил гьамиша вине ва тик тир. Адахъ са шумуд жуьре грамотаяр, хъсан келимайрин чарар, медалар ва орденар ава. Жегьил вахтара ада Бакуда марксизм-ленинизмдин школани акьалтIарна. Адан лекцияр а чIавуз шегьерда еке къимет гузвайбур тир. Общественный крарал рикI алай инсандихъ пара танишарни жеда. Чи лезгийри адал а вахтунда дамахзавай. Садаз ам буба хьиз, масадаз стха-арха хьиз тир, гьавиляй адан патав гзафбур фидай. Лезгийризни ада гзаф куьмекар гана. Баку шегьерда адан бубадизни яшамиш жез кIан хьайиди тир. Анай ам вил галамаз хтанай. Бубадин мурад гуьгъуьнлай Дадаша кьилиз акъудна. Адазни вич яшамиш жевай Баку пара кIанда — адан сифте муьгьуьббатдин шегьер. Ина хизан кутуна, аялар вири патарихъай хъсан тербия гана вердишарна. Гьеле бубадин кIвале амаз, СССР-дин шегьерриз сиягьатдиз тухуз, абурун руьгьер шадарна. КIелиз туна, динжарна. Къе ада вичин аялрал, хтулрал шадвалзава. Адан чIехи хтул Тимура нафтIадин компанияда кIвалахзава.
Бакуда 50 кIвалив агакьна хъуьлуьдвияр яшамиш жезва. Абурун арада мукьвабурни ава — Дадаш абурун далудихъ дагъ хьиз я. Адан насигьатар важиблу я, адан инсанпересвал виридаз багьа я. Гьар вахт хьайила, Дадаш вичин хайи хуьруьз хквезва, вири аквазва. ТIебиатдал пара рикI алай касди, хуьруьн ерийриз тамашиз, сейрда. Адахъ ина пара дустар, миресар ава. Абурун тухум хуьре екеди я. Гьар садаз чан-рикI авун адан адет я. Ара-бир адан рикIел бицIи береда композитор Мегьамед Гьуьсейнова вич гатайвал хкведа. Ам адан еке дуст я. Вичин дустарикай мадни тIварар кьазва Имамеддин Агъабалаеван, Гьашим Асланован. Рутулрин арадани адахъ гзаф ярар-дустар ава. Бакудавай азербайжан дустарни, ял ягъиз ара-бир хуьруьз хкведа. Дуствал пара вине кьадай Дадашахъ дустар виринра ава.
Чна суьгьбет авур са геренда адан къилихдин кьилин ерияр хкатна чир жезвай: инсандин къадир хьун,адан гъавурда акьун, яб акална, са дуьз меслят къалурун. Дадашан уьмуьрдикай зи яр-дуст журналист Латафат Оружевадини кхьенва. Адан уьмуьрдикай еке ктаб кхьейтIани жеда. И кар ада вичи къазанмишнава. Дирибаш инсан гьамиша сивел мили хъвер алаз аквада. Мили хъвер адан вилерани ава. Са гъвечIи суьгьбетда ацIай къамат, гьелбетда, ачухиз жедач. Имамаевич вичикай мадни гзаф гегьеншдиз кхьиниз лайихлу я. Белки, адал гележегда гьахьтин ксарни дуьшуьш жен. Сагърай чеб — къанажагълу ватанпересар, гьина аватIани.
Бикеханум Алибегова
