Чи ватанэгьлияр — гьар сана

Чпин эсерар урус чIалал кхьизвай лезги писателар чахъ тIимил авач. Мукьвара чаз мад са цIийи тIвар малум хьана — Теяра  Агъаметовна  Велиметова.  Ам Россиядин писателрин Союздин, урус эдебиятдин международный ака­демиядин член, “Московиядин ­къизилдин къелем” премиядин сагьиб я. 

Теяра Велиметова 1959-йисан 19-мартдиз КцIар райондин Пирал хуьре багъманчидин чIехи хизанда ирид лагьай велед яз дидедиз хьана. 1976-йисуз Пиралрин юкьван мектеб куьтягьна, Волгограддин педучилищедик экечIна. Муаллимвилин кIвалахдал гзаф рикI алай жегьил хуьруьн мектебдиз кIвалахал хтана. Са кьадар вахтунда ана тарсар гайидалай кьулухъ Т.Велиметова Фрунзедин тIвар­цIихъ галай совхоздин комсомолрин тешкилатдин секре­тарвиле хкяна. Къейд ийин, адан диде-бубади вири веледриз (абур ирид ава) кьилин образование къачудай мумкинвал гана. Теяра Велиметовадини Баку шегьерда урус чIаланни литературадин педагогвилин институтда  заочнидаказ кIелна.

Алай вахтунда ам Москвадин къвалав гвай секин ва къулай Видное шегьерда яшамиш жезва. Иниз ам кьисметди къанни цIекIуьд йис идалай вилик акъудна. Гьеле 12 йи­са авай жегьил яз, Т.Велиметова Муслим Магомаеван бажарагъдал, адан манийрал гзаф ашукь хьанвай. Ихьтин майилвили Т.Велиметовадик яратмишунин гьевес кутуна. Вичин 60 йис тамам хьайила, ада М.Магомаевакай сад лагьай роман кхьена.

“Арадал атай роман чна “Московиядин къизилдин къелемдин” сагьиб, журналист ва редактор  А.Плотниковахъ галаз санал рагьметлу М.Магомаеван уьмуьрдин юлдаш, СССР-дин халкьдин артистка Тамара Синявскаядив вугана. КIелай­­­далай кьулухъ ада роман чапдай акъудун герек тирди лагьана. Идалайни башкъа, романдал тIварни гьада эцигна — “Долгая любовь моя”. За и зурба дишегьлидиз икрамзава”, — лугьузва Т.Велиметовади.

Ада машгьур музыкантдин тIвар­цIихъ галай гъвечIи музейни арадал гъанва. Ана манидардин автографар алай шикилар, пластинкаяр ва маса надир затIар хуьзва. М.Магомаеван тIварцIихъ галай международный музыкадин конкурсрин терефни хуьзва. Мукьвара урус эдебиятдин академиядин президент Б.Осипова Теяра Велиметовадив М.Магомаеван тIвар­цIихъ галай музыкадинни лите­ратурадин международный пре­миядин лауреатвилин диплом вахкана.

Къейд ийин, гьикаятчиди кхьей сад лагьай чIехи эсердиз неинки машгьур манидардин бажарагъдал кьарубуру, гьакI Россиядин писателрин Союздин Москвадин отделенидини хъсан къимет гана. Сад лагьай роман кхьиналди къелемдин устадрин арада машгьур хьайи ватанэгьли писателрин Союздин жергейризни кьабулна, гуьгъуьнлай ам Есенинан къизилдин медалдалди къейдна.

Кхьизвай ксар, адет яз, сад-кьве эсер кхьена акъваздайди туш. Яратмишунин гьевес акатай ма­къамра къелемди вичин кар да­вамарда. Т.Велиметовадини, хьанвай агалкьунрал, кхьенвай са­ ро­мандал акъваз тавуна, кьвед­ ла­­гьай­ эсердин винелни кIвалахна —  “Узники Азазеля”. И роман 2020-­йисуз Видное шегьерда чапдай акъат­на. Лугьун лазим я, гьикаятчидин ктабда чи уьмуьрда кьиле физвай гьакъикъи агьвалатрикай ихтилат физва.

Хьанвай крар бинедиз къачуна кхьенвай эсердикай авторди вичи икI лугьузва: “Катнавайбур патал чара авунвай Сириядин лагерда хьайи зи мукьва жегьил­ ­ди­шегьлидин кьисметди зак еке велвела кутуна. Дяведин лап къиз­­гъин вахтунда, Сириядиз фе­на кьве варз алатайла, адан итим кьена. Бахтунай хьиз, дишегьлидиз вичин хайи ватандиз хкведай кьисмет хьана… Идалайни гъейри, кьвед лагьай ро­ман за Россия­дин Игит Зейнудин Батманован экуь къаматдиз бахшнава”, — лугьузва Т.Велиметовади.

Кьвед лагьай романдай ам хурудал алкIурдай “Московиядин къизилдин къелем” лишандалди къейдна, урус эдебиятдин меж­дународный академиядиз кьабулна. И вакъиаяр ада вич патал вини дережадин шабагьар яз гьисаб­зава.

Къвердавай хкаж жезвай яратмишунин гьевесди, муаллимвилин гзаф йисарин тежрибади Т.Велиметовадин фикирдиз цIийи темаярни, цIийи крарни гъизва. ГъвечIи классра аялриз талукь “Элкъуьрна кьунвай алем” предметдин ктабдал алава яз, алай вахтунда ада аялар патал экологиядин тарихдикай кхьин кьетIнава.

Адахъ кьве велед ава — руш Гуьлнара ва хва Альберт. Кьве хтулни ада вичин гуьгьуьлрин лувар яз гьисабзава. Руш чIалан пешекар, таржумачи я, хва — авиаконструктор.

Чаз Теяра Агъаметовнадихъ яратмишунра мадни еке агалкьунар хьана кIанзава.

К.Ферзалиев