“Гьуьрметлу стхаяр ва вахар! Килиг садра гьихьтин кIвалахар ийизватIа чи судьяйри!

Кьурагь райондин КIирийрин хуьряй  тир  зи буба Абдуллаев Абдуллагь Исмаилович 2008-йисан 12-ноябрдиз рагьметдиз фейидалай кьулухъ законда къалурнавай къайдада, яни нотариусдин куьмекдалди за адан кIваче авай эменни зи кIвачихъ яна ва талукь тир документар къачуна.

Зи бубадиз 2005-йисуз  ЕГРП регистрация авунвай 3500 кв.м. чилин кIус авай. Жувакай ирссагьиб хьайила, за  чилин участокдин ЕГРП-ни, къанундал бинеламиш яз, цIийи хъувуна. И чиликай заз авайди кIвал алай 1000 кв.метр я. 2500 кв.м. чил  хуьруьн администрациядивай заз къалуриз хьанач. Заз лагьана, гуя хуьруьн администрациядин къарардин бинедаллаз, хуьруьн агьалийривай КIамахъ участокда­ 13 га  чилер вахчурди я, гуя гьаник зи чил­ни ква (3200 кв.м), зи бу­­бадин 2500 кв.метрни. ИкI хьайила, зун суддиз арза кхьиниз мажбур хьана.

Зи арзадиз Сулейман-Стальский райондин 2-суддин судья А.Ф.Довлетханова къарар акъудна. Кьве арзадихъ за чилин участокар бубадин ва зи кIвачихъ янавай ЕГРП-дай пуд  выписка, нотариусди тестикьарнавай ирссагьибдиз талукь шагьа­датнама  ва хуьруьн администрациядин майишатдин ктабдай выписка акалнавай. ЯтIани, судья А.Ф.Довлетханова, и вири документрин тIва­рар кьаз, абур авай чIал къалуриз, вичин  къа­рарда чил чаз закондалди ганвайди туш лагьанва. Закондиз акси яз акъуднавай хуьруьн администрациядин къарар судьяди авайвал туна. Судьяди къарарда  Чилин кодекскдин 60-статьядин кьвед лагьай паюнин 4-пунктуна эменни хсусиятдиз къачун патал авай бинеяр  къалурнава. Амма вичи закондиз акси яз чIурнавай зи чилин месэлаяр чкадал хканач! Законда къалурнавайвал нотариусди тестикьарнавай шагьадатнамадиз  судьяди къимет ганач. Бес нотариусди авай документар ахтармиш тавуна ирсиниз талукь шагьадатнама ганвани? За суддал агакьар тавунвай документ авайтIа, судьяди вучиз абур хкун тIалабнач я завай, я администрациядивай? Бес тушир документар терефриз  гъваш лугьун — им законди судьядиз ганвай ихтияр я.

Зи бубани зун КIиридай я. Хуьруьн агьалийриз виридаз чилин участокар сад хьтин документар аваз пайнавайди я. 1999-йисуз администрациядин къарардалди чил вахчунваз хьайила, 2005-йисуз ЕГРП регистрация  гьикI авуна ва кадастрдин нумра гьикI гана? Чил вахчурла, вучиз администрациядин ма­йишатдин ктабда чил вахчуна лугьудай кхьинар авач? Администрациядин къарарда чилер вахчунвай инсанрин я тIварар, я фамилияр авач. Им гьикI лагьай чIал я? Вирибурун чи­­лер турла, зини зи бубадин чилер вахчунани? Де им гьихьтин закон хьурай? Судьядин пеше бес чIурнавай законар авайвал дуьз хъувун тушни? Чи законра кхьенва, инсандивай чил тек са суддин къарардалди  вахчуз жеда. АкI ятIа, хуьруьн администрациядиз чил вахчудай ихтияр авайди туш. Бес вучиз судди къалурнавай къарар авачирдай кьазва?”

Кьурагь райондин КIирийрин хуьруьн агьа­ли Абдуллаев Закир Абдуллаевича къарагъарнавай месэладай кьил акъудун патал чун адан ихтибарзавай векилдихъ галаз  гуьруьшмиш  хьана. Арада хьайи суьгьбетдай ва ада вилик гъайи субутардай документрай, гьа жергедай яз РФ-дин государстводин регистрациядин, кадастрдин ва картографиядин къуллугъдин Дагъустан Республикада авай управленидин сад тир реестрдай (Росреестр) къачунвай делилрай малум хьайивал, дугъриданни, 2005-йисан сентябрдин вацра Абдуллаев Абдуллагь Исмаиловичан (бубадин) кIвачихъ 3500 кв.метр чил галайди ва адаз кадастрдин нумра ганвайди къейднава.  Гьа и вахтунда тахминан са гьафтедилай (10.08.2005) Абдуллаев Закир Абдуллаевичани (хци) 3200 кв.м. чил хсусиятда  регистрация авунва.

Дуьздаказ гъавурда гьатун патал рикIел хкин, 2016-йисан 15-июлдилай “О государственной регистрации прав на недвижимое имущество и сделок с ним” федеральный закондик кухтунвай дегишвилер къуватда гьатнай ва анлай  инихъ  юзун тийизвай эменнидин иесивилин ихтиярар государстводи регистрация авунвайди анжах ЕГРП-дай къачунвай выпискадалди субутариз жезва. Ма­сакIа лагьайтIа, и ва я маса кас чилин иеси тирди тестикьарзавай анжах са документ ЕГРП-дай къачунвай выписка я. Ихьтин, яни абурухъ 3500 кв.м. (35 сотка) ва 3200 кв.м. (32 сотка) чилер авайди тестикьарзавай  выпискаяр Абдуллаеврихъ кьведни ава. Абуруз­  вичин вахтунда и чилер гайивилин гьа­къин­дай шагьидвалзавай кхьинарни, векилди тестикьарзавайвал, хуьруьн майишатдин ктабда авазва.  Идалайни гъейри, буба рагьметдиз фейила  хци адан эменни нотариусдин куьмекдалди вичин кIвачихъни янава. Килигайла, са суални арадал татун лазим тир ме­сэла я: бубадизни хциз хуьруьн мулкарикай хсуси куьмекдин майишат (ЛПХ) арадал гъунин  тайинвал аваз гьардаз кьве участок ганва ва абур кIвачихъ янава.  Буба рагьметдиз фейила, адан ирссагьиб хва хьанва. Амма  гьалар, малум жезвайвал, масадбур я.

Къадир Исмаиловича тестикьарзавайвал, лазим тир вири документар аватIани ва  анра чара авунвай чилин кьадар къа­лур­на­­ватIани, гьакъикъатда Закир  Абдуллаевахъ авайди вичин кIвал алай 1000 кв.метр чил я.  Кар ана ава хьи, Росреестрда вири чил тамам са участок хьиз регистрация авунватIани ва адаз кадастрдин са нумра ганватIани, гьакъикъатда ам (кьилди къачуртIа, бубадин участок)  пуд паюникай — кьилди-кьилди  чара авунвай пуд участокдикай ибарат я. Чилин амай пай (кIвал алай 10 соткадилай гъейри)  гьина аватIа малум туш  хуьруьн администрациядин кьиливайни къалуриз жезвач, гьикI лагьайтIа, КIамахъ участокдай гайи а чилер (вири санлай 13 гектар) гьеле 1999-йисан эхирра а вахтунин кавхади законсуз тир, вичиз лазим къарар акъудна, тади гьалда вахчуна ва маса ксариз пайна. Малум хьайивал, и кар а чIаван администрациядин кьили бейхабардиз, вич кIвалахдилай элячIза­вай эхиримжи юкъуз  авурди я. Чилер вахчунин себеб, малум хьайивал, са шумуд йисан вахтунда дуьздаказ, яни макьсаддал амал авуна ишлемиш тавун я. Кьилинди ам я хьи, а чилер маса ксариз  пай хъувуниз талукь са документни (майишатдин ктабда цIийи кхьинар,  къарар) майдандиз акъатнач, акунач.

Гьа инал са шумуд суал арадал къвезва.  Сад лагьайди, эгер  чара авур чилер, и ва я маса себебар аваз, Абдуллаевривай  1999-йисуз вахчунвайтIа, 2005-йисуз абуру и чилер чпин хсусиятда  гьикI регистрация авуна?  Мад са суал — эгер участокар са шумуд авайтIа, гьикI абуруз виридаз кадастрдин са нумра гана?

Республикадин Росреестрдай чаз жаваб гайивал, гьелбетда, гьар са участокдиз фена, чкадал килиг тавуртIани, эгер касди чилер ви­чин хсусиятда регистрация авун патал ла­зим вири документар агакьар тавунайтIа, и кар ийиз жедачир. Яни, Росреестрди гьисабзавайвал, регистрация авунин карда луту-птувилиз рехъ ганва лугьуз жедач. Са шумуд­ участок са чил хьиз гьисабдиз къачун лагьай­тIа, идаради гьисабзавайвал, гьич мумкин кар туш. Ана  инанмиш тирвал, и чил — 35 сотка — санал алай участок я.

Векилди гъавурда твазвайвал, месэладай кьил акъудун патал Абдуллаеври РД-дин Сулейман-Стальский райондин  суддиз хуьруьн администрациядин аксина (жаваб гуз­вайди — Д.И.Азизов) иск гьазурна. Асул истемишун — “КIирийрин сельсовет” МО-ди  1999-йисан 11-ноябрдиз акъудай 25-нумрадин къарар (“Тайинарнавай макьсаддихъ элкъуьрна ишлемиш тавун себеб яз, чилерин участокар вахчунин гьакъиндай”) къуватдай вегьин, гьикI лагьайтIа, абур вахчудайла,  закон чIуруниз рехъ ганва (нивай ва гьи участокар вахчузватIа, къалурнавач). Ана участокар вири жемятдиз турла, Абдуллаевривай вучиз вахчуна?! Арзадин текстда За­кир Абдуллаева хуьруьн администрациядин кьиливай са шумуд сеферда вичин хсусиятда авай чилин сергьятар къалурун ва, эгер и чилер масабуруз ганватIа, маса чкадилай кимизвай кьадар майдан чара хъувун тIала­байдакай лагьанва.

Гьа са вахтунда суддин заседанидал Д.И.Азизова З.Абдуллаеван истемишунар кьабулнач ва искдиз отказ авун тIалабна.  Ада гъавурда турвал, хуьруьн администрациядин къарар акъатайдалай кьулухъ 20 йисалай артух вахт (иск гудай ихтияр авай) алатнава ва вахчунвай чилер  хуьруьн маса агьалийри фадлай ишлемишзава, анра яшайишдин кIвалер эцигнава.

2018-йисан 30-октябрдиз хьайи судди и тIалабун кьилиз акъудна.  Аламатдин кар я, адан  къарарда къейднава: гьам адан бубадиз, гьамни вичиз  тайин кьадар чил чара авунвайди субутарзавай документар, майишатдин ктабдай тир выпискадилай гъейри, истецди агакьарнавач. Делодик гьакIни  чилер чара авуниз талукь документация квач. Гьаниз килигна, истецдивай, яни З. Абдуллаевавай гьуьжет алай участок вичин хсусиятда авайди субутариз хьанвач. Гуьгъуьнлай хьайи Верховный суддин къарарни, юристдин гафаралди, гафба-гаф тикрар хъжезва. Инал къвезвай суалар ихьтинбур я: эгер касдин гъиле ЕГРП-дай выписка ­(“зеленка”) аватIа ва ана ам иеси яз къа­лур­наватIа, мад гьихьтин субутар лазим къвезва? Хуьруьн майишатчивилин ктабра чил ганвайди къейднава, и чил а касди, закондин истемишунал бинеламиш хьана, приватизацияни авунва. Иеси тирди субутарун патал мад гьихьтин документар лазим я? Эгер  ам и чилерин иеси туштIа, и доку­ментдикай вуч ийизва? Анжах чилин налогар къачун патал яни ам герекди? Эгер вахт гзаф алатнаватIа, маса ксариз зарар тагун, гьа са вахтунда адалатлувал хуьн патал  судди маса чкадилай чил чара ийидай къарар акъудун лазим туширни? Кьилин суал: эгер законда чара авунвай чил вахчудай ихтияр анжах суддиз ава лагьана кхьен­ватIа, тади гьалда, жемятдиз хабар авачиз кьабулай къарар вучиз судди бине яз кьабулнава?

И суалар чун паталдини гьелелиг ачухбур яз ама. Кьилди къачур и месэладай нетижаяр кьун патал, гьелбетда, вири терефрихъ яб акална кIанда. ГьикI лагьайтIа, мумкин я, бязи делилрикай чаз хабар авач. Амма, гьелелиг малум жезвайвал ва Абдуллаевар инанмиш тирвал, и месэлада абурун ихтиярар чIурнава ва судди акъуднавай къарар абуру инкарда.

Гьайиф къведай кар ам я хьи, ухшар гьалар, яни чилер патал къал-къиж арадал къвезвай месэлаяр эхиримжи вахтара ­­кам-камуна гьалтзава. Бязи вахтара гьатта гъве­чIи аялдин зигьиндивайни кваз гьахълу­даказ кьатIуниз жедай  месэлаяр яргъи силисриз, душманвилериз элкъвезва. Асул гьисабдай и гьуьжетрин бинеда авайди а­далатсуз

Жасмина Саидова