10-ноябрь РФ-дин къенепатан крарин къуллугъчийрин Югъ я
Инсанрин кьисметарни, пешеярни жуьреба-жуьре я. Амма къанун-къайда хуьдай органра къуллугъзавай ксар, зи фикирдалди, кьетIен кьисметдин сагьибар я. Чахъ викIегь ва руьгьдизни хци кьегьалар гзаф авайди 1999-йисан августдиз, бандитри Дагъларин уьлкведал хабарсуз гьужумайла, мадни ашкара хьанай. Полициядин къуллугъчийрилай гъейри, агъзурралди ксари, гъиле яракь аваз, гьатта чпин чанарилай гъил къачуна, Дагъустан бандитрин дестейрикай азадна, хвена. 10-ноябрдин-РФ-дин къенепатан крарин къуллугъчийрин Йикъан-вилик чун ахьтин кьегьал рухвайрикай садахъ — РД-да авай МВД-дин штабдин начальник, къенепатан къуллугъдин полковник Макатов Марат Адлиновичахъ галаз гуьруьшмиш хьана…
— Чи тухумда я дидедин, я бубадин патай полицияда (милицияда) къуллугъай кас авач. Гьеле школада кIелзамай вахт тир. Заз са сеферда бубади эверна. “Хва, ваз гьина кIелдай, кIвалахдай ният ава, ви гележегдин фикирар гьихьтинбур я?” лагьана хабар кьуна,-рикIел хкизва Марат Адлиновича. — Алатай асирдин 90-йисар четинбур, пакадин йикъахъ инанмишвал авачирбур тир лагьайтIа, зун ягъалмиш туш. Инсанар кIеве авай. Зи фикирарни карчивилел машгъул хьуникай, къазанмишиз патарал финикай тир. Бубадиз лагьайтIа, и кар гьич хушзавачир. Ада зи вилик жуьреба-жуьре рекьерни хуьлер эцигзавай. Бубадихъ галаз хьайи суьгьбетди заз екез таъсирна. Нетижада за жуван фикирар дегишарна. Гуьгъуьнлай за уьмуьр полициядихъ галаз алакъалу авун кьетIна, — къанун-къайда хуьдай органриз акъатуниз талукь суалдиз жаваб гузва чи ватандашди.
— Гьайиф чIугур вахтар хьанани?
— Гьич садрани. Къарши яз, жуван Ватандин къуллугъда акъвазунал за гьамиша дамахзава. КIвалахал акъвазай са йисалай (1999-йисуз) Чечнядихъай боевикри гьужумай, ЦIумада райондал вегьей вахтунда зун гьа сад лагьай юкъуз командировкадиз фена. За жуван Ватан хуьник пай кутун еке бахт яз гьисабзава. ГъвечIи ва чIехи ватанриз менфятлу кас хьун патал вири къуватар и рекье эцигиз чалишмишвална. Сад лагьай командировкадай хтайла, зун жуван хушуналди мад саки са вацра Ватан бандитрикай хуьз фена.
Эгер уьмуьрдин рехъ хкягъунин месэла зи вилик мад сеферда акъвазайтIа, за полицияда зегьмет чIугун хкядай.
— Марат Адлинович, мукьвара 100 йисан юбилей къейднавай къенепатан крарин министерстводин штаб-МВД-дин жавабдар къуллугъ-квел машгъул ятIа, гьихьтин кIвалах кьиле тухузватIа куьрелди суьгьбетайтIа жедачни?
— Жеда, гьелбетда. Штабдин къуллугъдин везифаяр акьван екебур я хьи, полицияда санлай адан кIвалах галачир гьич са хелни авач. Куь суалдиз зун куьруьдаказ жаваб гуз алахъда. ГьикI хьи, кьиле тухун лазим тир кIвалахдикайни, вири везифайрикайни рахуни яргъал вахт къакъудда. Штаб, сифте нубатда, МВД-дин центр я. Ада дежурный частунин кIвалах тешкилун, суткадин кьиляй-кьилиз республикада оперативный гьаларал гуьзчивал авун, абур къайдадикай хкатай вахтунда гьасятда лазим серенжемар кьабулун, кьетIен гьалар арадал атай вахтунда къенепатан органри кьиле тухвана кIанзавай кIвалах тешкилун, криминогенный гьалариз къимет гун, герек атай чIавуз серенжемарни кьабулун лазим я. ГьакIни штабди МВД-дин къурулушдин подразделенийра кьиле тухвана кIанзавай кIвалахрин къайда, фикир гана кIанзавай месэлаяр тайинарзава. Ина зегьмет чIугвазвай къуллугъчияр ахтармишунар кьиле тухун патал командировкайриз физва, рехъ гузвай кимивилер, гъалатIар дуьздал акъудзава.
Штабдин везифайрик мадни акатзава: РД-да авай МВД-дин министрдин (ва я адан заместителдин) тапшуругъдалди и къурулушдик акатзавай подразделенийрин ва гъилик квай органрини тешкилатри РФ-дин Президентдин ва Гьукуматдин актар, федеральный законар, федеральный конституционный законрин истемишунар, Россиядин МВД-дин нормативно-правовой актар, РФ-дин Хатасузвилин Советдин, НАК-дин, наркотикриз акси госкомитетдин, федеральный оперативный штабдин къарарар кьилиз акъудунал гуьзчивал тухун… Са гафуналди, штаб къанун-къайда хуьдай къурулушдин мефт (мозговой центр), идеяйрин генератор, вири крарин кьил я лугьуз жеда.
Штабдин къурулушдик 5 подразделение акатзава: инспекция, анализдин, планламишунин ва гуьзчивалдай, учётдинни регистрациядин отделенияр, терроризмдиз акси комиссийрин ва оперативный штабрин кIвалахда территориальный ОВД-рин иштираквал таъминардай десте, канцелярия. Алай вахтунда штабда 30 касди зегьмет чIугвазва.
— Юлдаш полковник, а подразделенийра къуллугъзавай ксарикай ва материально-технический база авай гьалдикай лагьанайтIа кIанзавай…
— Санлай къачурла, штабдин саки вири къуллугъчияр чпин кIвалахдин гъавурда авай, руководстводи вилик эцигзавай месэлаяр кьилиз акъудиз алакьзавай ксар я.
Жуванбурун тариф авун чаз артух хуш туштIани, чпин къуллугъдин везифайрив рикI гваз эгечIзавай къуллугъчияр чахъ хьун, шад жедай кар я. Къанун-къайда хуьдай органра яргъал вахтунда кIвалахзавай, намуслувилелди зегьмет чIугвазвай ксарин жергедай яз, штабдин анализдин, планламишунин ва гуьзчивалдай подразделенидин начальник, къенепатан къуллугъдин полковник Муслим Рамазанован, штабдин инспекциядин кьилин инспектор, къенепатан къуллугъдин полковник Загьирбег Мегьамедован, жегьил пешекаррин жергедайни штабдин анализдин, планламишунин ва гуьзчивалдай подразделенидин инспектор, къенепатан къуллугъдин старший лейтенант Мегьамедгьабиб Ильясован, учётдинни регистрациядин отделенида къуллугъзавай Миясат Рабдановадин ва масабурун тIварар лайихлувилелди кьаз жеда.
Материально-технический базадикай рахайтIа, МВД-дин кьиле авай ксари, штабдин кIвалахдин важиблувал фикирда кьуна, личный состав алай аямдин компьютерралди ва маса оргтехникадалди лазим кьадарда таъминарнава.
— Марат Адлинович, къенин юкъуз Дагъустандин полицияда кадрияр бес тахьунин месэла авани?
— Къанун-къайда хуьдай органра кIвалахун дагъустанвийри вири вахтара рикI алаз хкязавай пешейрикай сад я. Заз малум тирвал, Россиядин Федерациядин са жерге субъектра и месэла лап хцидаказ акъвазнава, анра къуллугъдай ксар бес жезвач. Чи республикада лагьайтIа, важиблу къуллугъдал эцигдай кас жагъурунин месэла хциди я. Чна винидихъ тIварар кьунвай хьтин къуллугъчияр жагъайла, чна шадвалзава.
— КIвалахда Квел гьихьтин четинвилер гьалтзава?
— Зи фикир ихьтинди я: полицияда къуллугъзавай кас четинвилерихъай кичIеди хьана виже къведач. КIеве гьатай дуьшуьшра, чирвилерикай ва тежрибадикай даях кьуна, четинвилериз лайихлудаказ дурум гуз алакьун лазим я.
— Пешекарвилин сувар, адет яз, Куьне гьикI кьиле тухузва?
-Чи министр Абдулрашид Мегьамедова лугьузвайвал, суварин югъ кIвалахал бегьерлудаказ зегьмет чIугуналди кьиле тухун лазим я. Зарафат квачиз лагьайтIа, МВД-дин къуллугъчияр патал гьар йисан 10-ноябрдиз зурба концерт гьазурзава. Аниз чна ветеранризни эвер гузва. Сир туш, МВД-дин къурулушда ветеранрин еке тешкилат ава. Чна ветеранар садрани рикIелай ракъурзавач. Мадни, гьихьтин сувар хьурай пишкешар галачир! Пешекарвилин суварихъ галаз алакъалу яз, къанун-къайда хуьдай органра чпин везифаяр намуслувилелди кьилиз акъудзавай къуллугъчияр Россиядин, Дагъустандин МВД-рин кьиле авай ксари наградаяр ва къиметлу пишкешар гуналди ашкъиламишзава.
Республикадин Кьил Владимир Абдуалиевич Васильев чи къуллугъда егъи кас туш. Полициядин отставкада авай генерал-полковник, къанун-къайда хуьнин органрин кIвалах мукьувай ва хъсандиз чизвай кас яз, цIи адани, авай малуматралди, гьакъикъи зегьметдиз къимет гун яз, кIвалахда тафаватлу хьайи са жерге ксарив наградаяр вахкун пландик кутунва. Са гафуналди, пешекарвилин сувариз чна сугъулвалдайвал авач.
— Марат Адлинович, ачух суьгьбетдай Куьн сагърай! Квез ва МВД-дин къурулушда зегьмет чIугвазвай вири ксариз пешекарвилин сувар мад сеферда мубаракрай! Къуй виринра гьамиша секинвал, ислягьвал хьурай!
— Сагърай куьнни!
Къейд.
Марат Макатован бубадин ери-бине Ахцегьай я. Ам 1975-йисуз Махачкъалада дидедиз хьана. Ина 1-нумрадин юкьван школа акьалтIарай жегьил Даггостехуниверситетдин (политехнический институт) радиотехнический факультетдик экечIна. Кьилин образование къачурдалай кьулухъ Марат Макатова (1997-1998-йисара) армиядин жергейра къуллугъна.
Алай йис Марат Адлинович патал юбилейдинди я. ИкI, 1998-йисан гатфариз армиядай хтай жегьил гьа йисан августдиз МВД-дин къурулушда цIийиз тешкилнавай управленида (управление радиоэлектронной борьбы) кIвалахал акъвазна. Радиотехникадин рекьяй хъсан чирвилер, гьазурлухвал авай жегьилдиз къенепатан крарин министерстводин кьиле авай ксари фикир тагана тунач. Са кьадар вахтунилай Марат Макатоваз уголовный розыскдин управленида кIвалах теклифна. Тамам 10 йисуз ада ина зегьмет чIугуна, майорвилин чиндал кьван хкаж хьана. Уголовный розыскдин управленида отделдин начальникдин заместителвиле зегьмет чIугвазвай чи ватандашдин хиве гуьгъуьнлай мадни еке везифаяр твазва. Адал оперативно-розыскной информациядин отделдин начальниквилин къуллугъ ихтибарзава. Ина лагьайтIа, ада 7 йисуз зегьмет чIугуна. 2017-йисан августдилай Марат Макатова МВД-дин штабдин начальниквилин везифаяр тамамарзава. МВД-дин дараматдиз экуьнахъ лап фад къведайбурун ва йифен геждалди кIвалахзавайбурун жергедай садни Марат Адлинович я. Гьелбетда, чIехи къуллугъ, чIехи везифаяр хиве авайла, масакIа хьунни мумкин туш.
Марат Макатов военный вакъиайрин ветеран, Россиядин МВД-дин “За боевое содружество” медалдин, РФ-дин ва Дагъустан Республикадин къенепатан крарин министерствойрин гьуьрметдин хейлин грамотайринни чухсагъулдин чарарин, къиметлу пишкешрин сагьиб, къанун-къайда хуьдай органрин гьуьрметлу къуллугъчи я.
Гьуьрметлу хизанда кьве руш тербияламишзава.
Рагнеда Рамалданова
