«Вири инсанривай гьи хиляй хьайитIани чирвилер къачуз жеда. Кар алакьунра авач, ам гьа чирвилер къачунин гьерекат тешкилуна ава».
Сеймур Пейперт
Гьа ихьтин муаллимрикай сад Насруллаева Ираят Тажибовна я. Ам 1963-йисуз Кьурагь райондин Штулрин хуьре дидедиз хьана. Адан дах Тажиб Абумуслимович рабочий, диде Гьуьруьят Къехлеровна кIвалин кайвани тир.
1964-йисуз Тажиб Абумуслимович вичин хизанни галаз Белиж поселокдиз куьч хьана. Сифте классдилай гатIунна, 10-классдал кьван Ираят Насруллаевади посёлокдин 1-нумрадин юкьван мектебда чирвилер къачуна. Мектеб акьалтIарай 1982-йисуз ам Дагъустандин госпединститутдин къецепатан чIаларин факультетдик экечIна.
Вуз акьалтIарай пешекар кIвалахиз Табасаран райондин Цанак хуьруьн мектебдиз немс чIалан тарсар гуз ракъурна. 1989-йисуз Ираят Тажибовна Белижда кардик квай 8-нумрадин СПТУ-да кIвалахал акъвазна. Ина ада вичин пешедай зегьмет чIугун давамарна.
1994-йисуз, пешекарвилин дережадиз, инсанвилин ерийриз ва тешкилатчивилин алакьунриз килигна, Ираят муаллим методиствиле эцигна. И къуллугъдал кIвалахай цIуд йисуз ада муаллимризни производстводин устIарриз кIелунинни тербиядин гьерекат тамамвилихъ гъиз куьмекна. Республикадин дережада кьиле фейи методикадин гзаф семинаррани конференцийра иштиракна.
1999-йисуз РД-дин Гьукуматди СПТУ-диз пешекарвилин училище, вад йис алатайла, пешекарвилин лицей, 2014-йисуз республикадин хуьруьн майишатдин колледж лагьай тIварар гана. Ираят муаллимди, жавабдарвал гьиссиз, вичин хиве авай везифаяр гьакъисагъвилелди тамамариз, дурумлудаказ кIвалахна ва и кар давамарзава. КIвалахдивай къерех тахьана, ада пешекарвал хкаждай курсара кIел хъувуна.
Алай вахтунда ада колледждин студентриз федеральный «Профессионалитет» программадин «Техническое обслуживание и ремонт двигателей, систем и агрегатов автомобилей» рекьяй тарсар гузва.
– Ираят Тажибовна, алай вахтунда гьукуматди жегьилар рабочий пешеяр чирунал желбзава. Куь фикирдалди, и кардин себеб вуч я? — хабар кьуна за.
— Адет хьанвай, гзаф герекзавай пешеяр квахьзава. Зегьметдин базардихъ техникадал кIвалахиз жедай пешекаррин игьтияж ава. Пешекарри лугьузвайвал, базар юристрайни менеджеррай ацIанва, амма рабочий кадрияр кьит я. Исятда рабочий пешейри хъсан мажибдалди, социальный заминвилелди чпел желбзава.
– «Автомобилрин агрегатар, системаяр, мотор ремонт ва техникадин рекьяй къуллугъ авун» пешедай студентриз ам кIанарун патал куьне гьихьтин делилар гъизва?
— Транспорт йисалай-суз хъсан жезва. Къе чIехи шегьерра троллейбусар электробусралди дегишарайла, садни мягьтел жезвач. ГьакIни чаз шегьре рекьера электромобиларни аквазва. Москвада, Россиядин «Яндекс» компанияди туькIуьрна, «беспилотный таксияр» ахъайнава. Ихтибар алач, мумкин я, са шумуд йис алатайла, кинойра авайди хьиз, машинрини лув гуда.
Амма гьихьтин улакь хьайитIани, адаз ремонт герек къведа. ГьакI хьайила, «Автомобилрин агрегатар, системаяр, мотор ремонт ва техникадиз рекьяй къуллугъ авунин» пеше чарасуз лазим я. За студентриз и пеше алай аямдинди, гьакIни гележег авайди я лугьузва. Гзаф-тIимил лугьун тийин, гилан студентдиз пака маса пешедай кIвалахиз кIан хьайитIа, колледжда муаллимри ганвай чирвилериз килигна, адавай вичин улакь ремонт ийиз жеда.
Генани и пеше вири кIвалахар жуван гъилералди ийиз кIандайбурув хъсандиз кьада. Лап гзаф тежриба, иллаки и пеше чирунив чи колледжда гьакI эгечIзава. Зи кIвалахдин юлдашарни гзаф стаж ва тежриба авай хъсан пешекарар я.
– Аграрный колледж хьуниз килигна, заз чиз, куьне гзаф фикир хуьруьн майишатдин техника чируниз гузва. Тежрибадин тарсар гьина тухузва?
— Белижда хьиз, Кьасумхуьрелни Дагъустандин Огнидин аграрный колледждин отделение кардик ква. Чна гьанани кIвалахзава. Тежрибадин тарсар тухун патал колледжди СтIал Сулейманан районда авай «Полоса» ООО-дихъ галаз икьрар кутIуннава. Тежрибадин тарсара абуруз «Беларусь» трактор, экскаватор, автопогрузчик, вилочный погрузчик ва маса улакьар гьализ гьана чирзава.
Чун аграрный коллеждин Белиждин отделенидин заведующий Къазимегьамед Абдурагьимован кабинетда ава. Ада чаз Ираят Тажибовнадикай икI лагьана: «Ираят Тажибовна муаллимвилин еке тежриба авай пешекар я. Ада тарсар вини дережада аваз тухузва. Ам гьамиша цIийивилерихъ къекъвезва. Махсус дисциплинайрай адан студентри республикадин конкурсра ва спортдин акъажунра шабагьрин чкаяр кьуна. Ам кар кьетIивилелди ийидай, цIийи рекьер жагъурдай, алахъдай кас я. Чи муаллимдихъ гуьзел ерияр гзаф ава: дерин чирвилер, рахунрин ачухвал, куьмек гуз гьазурвал. Адаз вичивайни, къваларив гвайбурувайни истемишунар авун хас я. Адахъ хъсан тешкиллувилин алакьунарни ава».
Ираят Тажибовнадин зегьметдиз лайихлу къиметни ганва. Яргъал йисарин гьакъисагъ зегьметдай, образованидин ери хкажуник еке пай кутунай, чирвилерни тербия гунин къайдаяр тамамвилихъ гъунай, образованидин цIийи технологияр менфятлудаказ ишлемишунай адаз «Дагъустан Республикадин образованидин отличник» лишан ва хейлин гьуьрметдин грамотаяр ганва.
Къагьриман Ибрагьимов
