Тамам са вацралай артух вахт я интернетда, иллаки социальный  сетра ва ­инсанрин сиверани “1990-йисалди ханвай аялрай” дишегьлийрин пенсийрал пулар алава хъийизва лугьуз ванер-сесер акъатна. И кардихъ галаз алакъалу яз Россиядин Пенсийрин фондунин (ПФР) са кьадар регионрин отделенийра, гьа жергедай яз чи республикадани еке къалабулух арадал атана. Дугъ­риданни, 1990-йисалди аялар ханвай ва абурухъ аялдин йисни зур тамам жедалди гелкъвенвай дишегьлийрин пенсийрал пулар алава хъийизва, ихьтин мумкинвални 2015-йисалай ава. Кар анал ала хьи, аялрихъ гелкъуьнай хквезвай пуларин кьадар са акьван екеди туш. Бязи вахтара ­аялдихъ  гелкъвей  девир  зегьметдин стаждикай хкудайла, пенсиядин кьадар тIимил жезва, яни цIийи къайдада пенсия гьисабуникай хийир авач. И месэладай кьил акъудун патал чун  мукьвара РФ-дин Да­гъустан Республикада авай Пенсийрин фондунин управ­­ляю­щийдин за­меститель  Н.М.Сулеймановахъ  галаз­ гуьруьшмиш хьана…

• Нурулагь Мегьамедович, “Аялрихъ гелкъуьнай пенсиядин кьадардиз цIийи кьилелай кихлигун” — идан гъавурда гьикI акьун лазим я?

— Дугъриданни, пенсиядал пул алава хъхьунин месэладиз, Россиядин гзаф регионрин хьиз, Дагъустандин агьалийрини эхиримжи вахтунда итиж авун артух хьанва. Страховой пенсийрин кьадардиз цIийи кьилелай кихлигун а кардикай ибарат я хьи, аялрихъ гелкъвезвай йисни зур вахт баллар гуналди эвеззава. Календардин са йис патал агъадихъ галай къайдада баллар тайинарнава:

1,8 балл-йисни зур жедалди сад лагьай аялдихъ диде-бубадикай са кас  гелкъуьнай;

3,6 балл-йисни зур жедалди кьвед лагьай аялдихъ диде-бубадикай са кас гелкъуьнай;

5,4 балл-йисни зур жедалди пуд ва кьуд лагьай аялрихъ гелкъуьнай.

ИкI, са аялдихъ гелкъуьнай 2,7; 2 аялдихъ — 5,4; пуд ва 4 аялдихъ гел­къуьнайни (гьар садаз) 8,1 балл гузва.

2017-йисан 1-апрелдилай пенсиядин са балл 78,58 манат я. Талукь тирвал, 2,7 баллдай — 212,17; 5,4 баллдай — 424,89;  8,1 баллдайни 636,5 манат алава хъжезва.

Инал лугьун лазим я, “страховат тавунвай вахт” аваз, ам стажда къалурдайла, пенсионер патал хийирлу вахт фикирда кьазва. Ихьтин дуьшуьшра умуми зегьметдин стаждикай, гьа гьисабдай яз, “кьезилвилер авай” стаждикай кIвалахзавай вахт хкудзава, гьакIни  и вахтунда ганвай мажибни атIузва.

• Йисни зур тамам жедалди аялдихъ гелкъвезвай девир квачиз, пенсионный баллар къвезвайбурук мад вужар акатзава?

— Баллар чара ийизвай, яни страховат тавунвай вахтарик, мадни акатзава: армиядин жергейра къуллугъзавай вахт; зегьметдиз къабилвал авачир инсандихъ — I группадин инвалиддихъ, инвалид-аялдихъ, 80-йисалай алатнавай кас­дихъ гелкъвезвай девир ва икI мад ксар. Тамамдаказ идакай малумат  WWW.pfrf.ru  сайтда ганва.

Эгер страховат тавунвай вахтар гьисаба кьуналди пенсиядин кьадар тIимил жез хьайитIа, цIийи кьилелай гьахъ-гьисаб ийизвач.

• Пенсиядин гьахъ-гьисаб цIийи кьилелай гьихьтин ксариз ийиз жеда?

— 2015-йисалди пенсиядиз экъечIна­вай ксаривай цIийи къайдадикай менфят къачуз жеда. ГьикI хьи, 2015-йисалай кьулухъ пенсиядиз экъечIнавай ксар патал ам тайинардайла хийирлу вариант хкянава. И месэладиз мад кихлигунин лазимвал авач.

• Нурулагь Мегьамедович, пенсиядиз экъечIдайла, баллар фикирда кьуна вучиз пенсия тайинарзавач?

— Баллрин къайдада пенсия тайинарунал 2015-йисалай элячIнава. Зегьметдин стаж зегьметдин книжкада тайинарнавай кхьинрал бинеламиш хьана тайинарзава, аялрихъ гелкъвезвай вахт ана къалурзавач. Пенсиядиз экъечIдайла эгер дишегьлиди аялрин шагьадатнамаяр гъанваз хьайитIа, аялрихъ гелкъвезвай девир закондин виликдай авай къайдайрал амална гьисаба кьазва.

Са мисал гъин. Пенсионер дишегьлиди 1979-1988-йисара ханвай кьве аялдихъ гелкъвей девирдин жигьетдай цIийи кьилелай гьахъ-гьисаб авун тIа­лабна. Кьве аялдихъ гелкъуьн патал 3 йис вахт зегьметдин стаждикай  хкудайла, яни баллрин къайдада пенсия тайинарайла, адан пенсиядин кьадар тIимил хьана. ИкI муькуь дуьшуьшда-дишегьлидиз 3 аял авай, адан пенсиядал 150 манат алава хъхьана. Гьаниз килигна, гьар са касдин пенсия кьилди гьисабна кIанзава. Садбуруз и къайда хийирлу жезва, муькуьбур патал — ваъ. И жигьетдай гзаф аялар авай дидеяр тир, аялрихъ гелкъвезвай девир кIелун­рал гьалтнавай, гьакIни тIимил мажиб авай кIва­лахрал зегьмет чIугур дишегьлийрин пенсиядал виле аквадайвал пул алава хъжеда.

• Баллрин къайдада пенсия тайинарун патал гьихьтин документар лазим къвезва? Аялар яргъара яшамиш жезваз, документар (оригинал) гъилик квачиз хьайитIа, вуч авун лазим я?

— ПФР-дин территориальный органдиз вугун патал паспорт (къецепатан уьлквейрин паспорт, къуллугъдин ре­кьяй­ паспорт…); аялрин шагьадатнамаяр, эгер абур авачтIа, ЗАГС-дай  аял хунин гьакъиндай справка герек я. Арза, госкъуллугърин порталдикай менфят къачуна, электронный къайдадани вугуз жеда. Идалай кьулухъ 5 югъ алатдалди пенсионерди ПФР-дин территориальный органдиз лазим документар (винидихъ къалурнавай) агакьарун лазим я. Эгер вахтунда абур агакьар та­вуртIа, электронный къайдада ганвай арза гьисаба кьадач. Мадни документар ва арза МФЦ-дани вугуз жеда.

• Нурулагь Мегьамедович, маналу суьгьбетдай куьн сагърай!

 Рагнеда Рамалданова