Играми  аялар!

Акваз-такваз 2020-йисни тарихдиз хъфизва. Къуй адахъ галаз чи уьмуьрдай такIанвилерни, начагъвилерни, четинвилерни хъфирай. 2021-йис чун паталди экуьди, бахтарив ацIайди, цIийи агалкьунринди хьурай!

ЦIийи йисуз чна куь патай цIийи эсерар — куь шиирарни гьикаяяр, макъалаярни очеркар вилив хуьда. Газетдихъ галаз алакъа хуьх! Хайи чIал чира ва ам хуьх! Дидедин чIал садрани рикIелай алудмир!

Квез алукьзавай 2021-йис рикIин сидкьидай мубаракрай, играми аялар!

_______________________________________________________________________________

Чукни Гек

(Гьикаядай чIук)

… Геологрин партия акъвазнавай чкадиз фейи кьуд лагьай юкъуз­, Гек кIвале туна, дидени Чук, алерарни ведрояр къачуна, яд гъиз, ва­цIал фена. Рекье тамай кьурай цIам-кIарасни кIватIна кIанзавай…

Гек кIвале тек амай. Яргъалди дурум гуз тахьай ада са кар гъиле кьун кьетIна…

Дидени Чук хтайла, Гек кIвале авачир. Ина-ана гзаф къекъвена, са­найни гьатнач. Пичин винел ве­гьен­­вай хамарик ам квачир. Пичин кIа­никайни жагъанач.  Цлаз янавай ми­хинихъ Гекан кIуртни, бармакни га­ламачир. Дидедик гила кичI  акатна.­

Гьаятда къекъвена, цуриз фена,  кIарасар хуьзвай кьурак  килигна — авач Гек! Диде гила, къал кваз Геказ эвериз, экъуьгъиз, тIалабиз эгечIна, са ван-сесни жавабдиз акъатнач. Йиф къвердавай чIулав жезвай.

Диде кIвализ хтана, цлакай тфенг къачуна, патронар жагъурна, фонарни гваз фена куьчедал, ре­кьел. Санани касни авачир. Гила вучда?.. Текдиз аял хъуьтIуьн йифиз тамуз гьикI фена?..

Дидеди кумаз-кумаз са шумудра тфенгар яна. Жаваб хгудайди хьанач. Гила лап зегьле фена.

Бирдан яргъай, тамай, тфенг ягъай ван хьана. Са ни ятIа адан куьмекдиз гьерекатзавай. Дидедиз а патахъ физ кIан хьана, амма валенкаяр живедин маргъалдиз аватна, гъилевай фонардин шуьше пад  хьана, экв хкахьна…

И арада къаравулдин къазмадин варцелай кIевиз шехьзавай Чукан гьарайдин ван акъатна. Аквар гьаларай, тфенгрин ван хьайи аялдиз, Гек жанавурри тухвана, гила абу­ру дидедални вегьенвайди хьиз авай.

Дидеди фонарь гадарна, нефес дар яз, кIвалихъди чукурна. Кье­цIил яз экъечIнавай Чук кIвализ ху­тахна, тфенг са пипIехъ акална, ведредай къайи яд къачуна, къанихвилелди кьве хупI хъвана.

Варцихъай заландиз гьалчзавай кIвачерин ван, къал акъатна. Рак пархъ­­на ачухна, кIвализ сифте кицIи­, адан гуьгъуьналлаз тандал къа­лин­ кIурт алукIнавай, пелелай бугъ къа­рагъзавай къаравулди гьерекатна.

— Вуч хата хьанва? Тфенгар куьз яна? — хабар кьуна ада, салам-затI­ни тагана, кIуртни хтIун тийиз.

— Гада квахьнава,  —  жаваб гана ди­­деди, накъвар сел хьиз вилерай авахьиз. Мад гафни лугьуз жезмачир.

— Секин хьухь, шехьун герек туш!   —  гьарайна къаравулди. — Мус квахьна? Фад? Геж? Акъваз, Ви­кIегь! — буйругъна кицIиз. Мад диде­диз: — Де лагьа фад, тахьайтIа зун атайвал хъфида!

— Са сят кьван жеда, — жаваб гана ди­деди. — Чун, зунни Чук, яд гъиз фе­­на. Хтайла, Гек амачир. Парталарни  алукIна, фенва…

— АкI ятIа, ам акьван яргъаз акъат­­нава. Парталарни, валенкаярни алаз, адаз мекьини акьван фад жедач… Иниз ша, ВикIегь, — эверна къаравулди кицIиз.

— Ма, ни чIугу! — къаравулди, хку­нихъай гададин чухва, пурчай калу­шар къачуна, кицIин нерив агудна.

КицIи дикъетдивди гададин шейэрикай ни чIугуна, акьуллу вилеривди иесидиз килигиз акъвазна.

— Ша захъ галаз! Жагъура, Ви­кIегь! Жагъура! — рак ачухна, буйругъзава къаравулди кицIиз. Амма кицI, санихъни тефиз, вичин къалин чIарчIин тум юзуриз, акъваз хьана.

— Алад вилик! — мадни тикрарна къаравулди кьетIидаказ. Жагъура, ВикIегь! Жагъура!

КицI гьа алай чкадал, чилихъ ни чIугваз, акъвазна.

— Ибур вуч кьуьлер я? — хъел акатна къаравулдик. Мад сеферда кицIин нерив Гекан шейэр агудна,  адаз къецихъди рум гана. Амма Ви-кIегь кIваляй экъечIнач. Акси яз, ам кIвалин яргъа пипIе авай кIарас­дин куьгьне сандухдин патав фена. Па­царив адан къвалар чухвана, иесидихъ элкъвена, кьве сеферда ампни яна, секин хьана.

Гила къаравулди, вичин тфенг дидедив вугана, тадиз сандухдин кьил хкажна. Ана, куьгьне пекерал, винел къалин кIуртни алаз, кьилик бармак кутуна, секиндиз ширин ахварик квай Гек авай.

Сандухдай акъудна, ахварай авудайла, вилери лупI-лупIиз, аламат хьанвай гададиз, вичин кьилихъ инсанар икI къал кваз вучиз атанвайди ятIа, чир жезвачир. Ди­де, гада къу­­жахламишна, адаз теменар гуз, шехьзавай. Чука, стхадин гъилер, кIвачер ялиз, хъуьруьнарзавай. Къалин чIар алай ВикIегь­ни, са куьнайни кьил акъат тийиз, вичиз кIуф гайи Чуказ килигиз амай…

Лугьумир кьван, дидени Чук, га­да кIвале туна, вацIал фейила, Гек, кIуртни, бармакни къачуна, сандух­да­ гьахьна, чуьнуьх хьана. Дидени стха хтайла, вичихъ къекъвез эге­чIай­ла, сандухдай кIевиз гьарайна, абуруз кичIерар гуда лагьана. Амма­ дидени Чук гзаф геж хьана. Гека гьи­­кьван эхдай?… Ам гьа сандухда­ къа­­лин пекерал ширин ахварал фе­на…

Аркадий Гайдар

Урус чIалай. Таржума — Мерд  Алидин.

____________________________________________________________________________

Фригърин цlирер

Манияр лагьайтIани…

(ГъвечIи гьикая)

Айисатан тIвар мектебда хъсан манидар яз гьатнавай. Гьеле 5-классдилай ам худкружокдин иштиракчи тир. Мектебдин ва райондин манидаррин конкурсра гзаф сеферра иштиракнай ва гьамиша сад лагьай чкаяр кьаз хьанай. Райондин культурадин кIвалин директордин къул алаз грамотани ганвай. Амма уьмуьр са манийрикай хразвач кьван. Айисат гъавурда авай.

— Я чан руш, — рахана диде са юкъуз. — Маниди, керчек, инсан машгьурда. Гьавиляй чаз Рагьимат Гьажиева, Дурия Рагьимова, Суьлгьуьят Гьажиева, Фаризат Зейналова ва масабур хъсандиз чизва. Гьелбетда, ам уьмуьрдин фуни я. Амма консерватория куьтягьун патал чирвални кIанзава. Манидарвал Аллагьди гузвай алакьун ятIа, чирвал жува къазанмишзавай девлет я. Гьикьван манияр лагьайтIани, ктабдихъ галаз дуствал атIумир.

Дидеди лагьай гафари Айисатан фикирда чка кьуна. Ада неинки учебникрикай, художественный ктабрикай, интернетдикай хийир къачузвай, гьакI «Лезги газетдикайни» даях кьунвай. Газетдин жуьреба-жуьре темайри Айисатан чирвилерни мягькемарзавай.

Женнет  Дадашева, студентка

Маска

Мектебриз хъфиз са кьадар вахтар амаз, телевизордай гьар юкъуз аялрини, муаллимрини мектебра гъилерал резиндин бегьлеяр алукIун, гъилер махсус къаришмадай кьежирун,  сивелни нерал маска гьалдун лазим тирди раижзавай. Гьа мураддалди дидеди Софиядиз лазим затIар къачунвай. РикI архайин хьайи руша вичиз дидеди къачунвай затIар, яргъал вегьин тавуна, чантада тунвай. ИкI секинвални жезвай, вучиз лагьайтIа кIвале Софиядилай гъвечIи стхани вах авай.

Коронавирусдикай къурхувал аваз, мектебда 1-сентябрдиз линейка хьанач. Ифин ахтармишиз, гъилериз къаришма ягъиз, аялар классриз ахъайна. Вичин чка кьадалди София са квехъ ятIани чантада къекъвезвай. Лазим тирвал ацукьнавай юлдашдиз вил ягъиз, рушан рангар дегиш жезвай: адаз регъуь тир.

— Вун квехъ къекъвезва? — хабар кьуна муаллимди.

— Зи гъилералди чантада тур маска жагъизвач.

— Зенг ягъайла, хкваш, — лагьана муаллимди.

И арада классдин ракIар гатана, сивел маска алай диде, гъиле Софиядин маскани аваз, гьахьна. “Идав чи женжелар къугъвазвай. Гьамиша, мектебдиз къведайла, лазим затIар аватIа ахтармишна кIанда…”

Аялар и кардал хъуьреначтIани, абуру рушал “Маска” лакIаб эцигна. ЛакIаб Софиядиз, белки, хушни хьанвай. Юлдашри акI эверайла, адаз кIус­ни хъел къвезвачир…

Тагьир  Тагъибегов, 8 “а” кл.

________________________________________________________________________________________

Къелемар ахтармишзава

КIварчагърин  хуьр

 

КIварчагърин хуьр, къуччагърин  хуьр

Зи макан я абурлу.

Заз халкь хуьруьн кIан я пара,

Гьуьрмет авай, сабурлу.

 

Гуьзел зи хуьр женнет багъ я,

Кьуд патай дагълар авай.

Гьар са емиш, уьзуьмар  бул,

Бегьерлу багълар авай.

 

Багъларава зи хуьруьн халкь,

Шадвилелди кIвалахиз.

Школадиз физва чунни,

Хъсан кIелиз алахъиз.

 

КIварчагъ — зи хуьр берекатлу,

Чун — жумартлу рухваяр.

Гьуьрмет, сабур, абур авай

Чун — сад-садан архаяр!

Агьмедагъа  Шамсудинов, 7-кл.

______________________________________

Чубарук

 

“Лезги газет” кьуна гъиле,

“Чубарук” чин ахъайна.

Вил вегьена килигайла,

За дидедиз гьарайна.

 

Диде, диде, килиг садра

ГъвечIи куьрпе балайриз!

Гьихьтин затIар теснифнава,

Къвезвай чпин хиялриз.

 

Зун газетдин юбилейдиз

Шиир кхьиз ацукьна.

Зи рикI алай и газетдиз

РикIин сирер ачухна.

 

“Лезги газет”, фикир гице

Вуна гъвечIи куьрпейриз.

Зурба къастар аваз рикIе,

Вун гъилевай балайриз.

 

Виш йисарин яшар хьана,

Чун патал вун жегьил я.

Чаз илгьамдин лувар гана,

Чи ашгъидин гевил я.

 

Жамият  Насрулаева, 4-кл.