Гъалибвилерин бине
Чун мад ва мад сеферда са гьакъикъатдин шагьидар жезва: чи гъалибвилерин бинеда садвал, стхавал, дуствал ава. И кар дагъустанвийри Дагъларин уьлкведал атай кьван чапхунчийрикай хайи макан хвейила, Урусатда хьайи граждан дяведа, Гитлеран фашистри кьур Советрин Союздин мулкар азаддайла, 1999-йисуз Дагъустан Россиядин Федерациядивай къакъуддай, Кавказда кьилдин халифат тешкилдай ниятар аваз атай международный террористар, бандитар кукIвардайла, чи республикадай чукурдайла, тестикь хьана. Садвал авай, халкьар тупламиш хьанвай чкада ягъийрин мурадар кьилиз акъатдач. Душман я телеф жеда, я атайвал вичин харапIадиз кат хъийида.
И йикъара Дагъустандин халкьари международный бандитрин тешкилатар кукIварайдалай инихъ 25 йис тамам хьун къейдзава. Республикада и вакъиадиз талукь гзаф мярекатар тухузва. Бязибура зани иштиракна. 1999-йис вирида гъалаба кваз рикIел хкизва — международный террористриз Дагъустан чпиз муьтIуьгъариз кIанзавай эхир. Хайи макан ва вири Россия хуьз къарагъай кьегьал рухвайрикай са кьадарбур телеф хьана. ЯтIани, дагъвийрин садвили, тупламишвили бандитриз чпин алчах ниятар кьилиз акъуддай мумкинвал ганач.
И кар фикирда кьуна, 2010-йисуз кьиле фейи Дагъустандин халкьарин III лагьай съезддал а чIаван РД-дин президент ва гила РФ-дин Президентдин администрациядин руководителдин заместитель Мегьамедсалам Мегьамедова дагъвийрин Садвилин сувар тешкилзавайдакай малумарнай. И малумат вирида разивилелди кьабулнай. Гьанлай инихъ республикада Садвилин сувар кьиле тухузва.
За фикирзавайвал, цIукьуд йис идалай вилик малумарай ва чна къейдзавай Садвилин сувар кьетIенди я. ГьикI хьи, чна ам шадвал кваз, гележегдихъ умудлу яз къаршиламишзава. Адахъ Дагъустандин халкьарин садвал, стхавал мадни мягькемардай, тупламишдай бинеяр ава. Дегь девиррилай дагъларин, рагарин, дерейрин, вацIарин къужахда яшамиш жезвай гзаф миллетрин, динрин, чIаларин векилрин гележег, кьисмет садвилелай, гъвечIи ва чIехи халкьарин арада дуствилелай, меслятвилелай, рафтарвилелай аслу я. Гьавиляй иллаки къе, США, коллективный запад Россиядиз басрух гуз алахънавайла, чаз мурадрин, къастарин, руьгьдин садвал герек я!
Садвилин сувари обществодин культурадинни тарихдин кьилин адет — неинки Дагъустандин, гьакI вири Россиядин регионрин халкьарин чIур тежедай садвал ва дуствал тестикьарзава ва мягькемарзава.
Ислам, хашпара, иудаизм динрал амалзавай чи халкьари сад-садав, милли адетрив гьуьрметдивди эгечIдай кьетIен рехъ жагъурна. Дагъларин уьлкведиз атай гьар са мугьман инанмиш жезва хьи, ина уьмуьр, яшайиш четинарзавай шартIар ( кьакьан дагълар, дагьарар, дереяр, жуьреба-жуьре чIалар, динар, мишекъатвилер) гзаф ятIани, лап дегь девиррилай дагъвийрихъ садвилин идея хьайиди аквазва. Экономикадани, политикадани, культурадани. Гила ам чаз мадни артух герек я.
Яшайишдин муракаб шартIари Дагъустандин халкьариз садаз-садакай куьмек жедай ва садвал мягькемардай мумкинвал яратмишна. Дагъустандин са пипIе техил, масанра емишар, ципицIар гьасилзавай, дагълара хипехъанвилел, малдарвилел, сеняткарвилел машгъул жезвай. Экономикадин сих алакъайри, культурадин мукьвавили, яшайишдин ва амадагвилин алакъайри тестикьарзавайвал, государстводин къурулушар кардик квачиртIани, сиясатдин жигьетдай халкьар кьилди-кьилди тиртIани, абур садрани чеб чпихъ галаз къалриз акъатнач.
За 1982-йисалай республикадин «Лезги газетдин» редакцияда кIвалахзава. Дагъустандин милли газетрин редакцийрин (авар, дарги, къумукь, лак, табасаран, цIахур…) вири коллективри са дараматда зегьмет чIугвазва, яратмишзава, чпин халкьарин чIал, эдебият, тарих, меденият хуьник ва вилик тухуник пай кутазва. Герек вахтунда чна сада-садаз куьмек гузва.
Советрин девирда дагъустанвийри уьлкведин вири халкьарихъ галаз санал виликди камар къачуна. Гьар садав куьмекар агакьай вахтарни гзаф хьана. Залзала хьайи 1966 ва 1970-йисар рикIел хкин. Уьлкведин вири пипIерай эцигунардай материалар, продуктар ва маса шейэр рекье туна. Вишералди устIарри Махачкъалада ва районра цIийи поселокар, школаяр ва маса дараматар эцигна. Дуствилин, амадагвилин ихьтин алакъаяр чаз исятдани герекзава, республикадин кьил, гьукумат гьахьтин алакъаяр гегьеншардай рекьерихъ къекъвезва.
Дагъустан чи виридан умуми кIвал я, ам хуьнни, яшайиш хъсанарун, экономика вилик тухун патални зегьмет чIугун лазим я. Садвилин югъ — им чаз зурба къазанмишун тирди, ам пакдиз хвена кIанзавайди къалурзавай сувар я. Сиясатдин дуьзгуьн гьалари республикадин экономика, яшайиш, культура вилик тухуниз куьмек гузва. Халкьарин садвал гьам уьлкведин, гьам республикадин гъалибвилерин бине я.
Нариман Ибрагьимов
