Бажарагърин кIватI тир…

Лезги милли музыкадик чпин чIехи пай кутур пешекар композиторрин къефле сеняткарар яз машгьур хьайи устадри мадни къуватлу ийизва. Эхь, консерваторияр, академи­яр акьалтIар­нач, амма тIебиатди чпиз кьетIен­ пай гуналди, абур сейли хьана. Падишагь Ки­беров, Омар Аюбов, Гьасанагъа Мурсалов, Халил Халилов, Сергей Аллагькъулиев… И жергеда  Керимхан  Бабаевич  Бабаеван  къамат, кьисмет, ала­кьунар заз артух мукьва я. ГьикI хьи, ам мукьувай таниш тир. Сифтени-сифте муаллимвилин рекьери чун агудна. За Мегьарамдхуьруьн райондин Тагьирхуьруьн-Къазмайрин, ахпа Самурдин юкьван школайра кIвалахай йисара Керимхан Бабаевича райондин пионеррин кIвализ руководство гузвай. Ина лагьай­тIа, са шумуд кружок кардик квай. Музыкадинни манийрин, кьуьлеринни шикилрин, гъилин-тупIун гуьзел затIар гьазурунин ва икI мадни.

Керимхан Бабаевич аялрихъ галаз аял хьиз тир. Гьакьван шадвилелди хъуь­редай, межлисра манияр ядай, кIва­лени, кIвалахал­ни ам пианинодихъ гзаф аквадай. ЦIийи эсерар теснифиз, авайбур, иллаки халкьдин гьаваяр, тикрариз.

За кьатIайвал, Керимхан Бабаевич гьакI музыкант-композитор тушир, адахъ художникдин кьатIунар авай. Ам  тIебиатдиз гьакI килигдачир, адан сирлу алем, ажайиб ктаб хьиз, кIелдай, яб гудай. ТIебиатдин сесер, манияр ада нотайриз элкъуьрдай, ахпа, пианинодихъ ацукьна, тикрардай. ИкI ада за кхьей “Жегьил мешебегийрин мани”, “Вун гьиниз я, зи къарасу?” чIаларизни гьаваяр теснифнай, пионеррин кIвалин аялрин хордив тамамаризни тунай.

Художниквилин кьатIунар хьунилай гъейри, ам тIебиат хуьнин женгчини тир. Ада тербия гузвай вири аялар а йисара “ТIебиат хуьнин жегьил дустар” тир.

Са сеферда чун Ярагъ-Къазмайрин хуьруьн патав, Самурдин тамун зулара къекъвезвай. Са ни ятIани ана инсафсузвилелди жегьил тарариз инад кьунвай. Чна а чIавуз райондин газетда­  чIехи макъала чапнай. Там, тIебиат хуьн вирибурун буржи тирди рикIел хканай.

Бирдан Керимхан Бабаевич цаварихъ элкъвена, заз рагъ акIизвай пад къалурна, гьарайна: “Им вуч ажайиб вахт я!  АкIизвай ракъини булутриз янавай кьван рангар аку тIун!”

Зунни килигна. Дугъриданни, цава ракъинин нураринни булутрин арада са гьихьтин ятIа женгер физвай хьиз тир. Нураринни хъенрин, шадвилинни пашманвилин… И легьзейри Керимхан Баба­евич музыкант-композитор хьиз, зун чIа­лар теснифзавай шаир хьиз рахурнай: 

Вуч эвел я куьн, вуч эвер я куьн,

Ялаврин мецер — цаварин серден.

Пашманвал яни? Хъвер яни са нин,

Къарсатмишнава чилел зи беден!

Гуя цавалай чIугунва тангар,

Хуьн патал секинз алемдин леле.

Акьазва хура азад, мили гар —

Къарагъзава икI аваздин лепе…

Керимхан Бабаевича кIвале и цIа­рар вичиз хас гьевесдивди, пианинодихъ ацукьна, манидиз элкъуьрнай…

Композитор К.Бабаевахъ тIебиатдиз бахшнавай манияр гзаф ава.

Шаирар тир Къадир Рамазанован, Желил Мурадалиеван, Алирза Саидован, Абдул Муталибован, Шихнесир Къаф­ланован чIалариз кхьенвайбур. Абурукай виридалайни таъсирлу эсер заз “Зи чубарук” мани хьиз я. Ам Да­гъус­тандин радиодай мукьвал-мукьвал тикрардай.

Гьайиф чIугваз тазвайди а кар я хьи, рагьметлудан гьавайрин я дискар,  я пластинкаяр амач. Абур кхьена, чи музыкадин фондара хуьдай мумкинвал а касдихъ хьанач. Пара вахтара, жуван гъилевай лаш тIурар алаз аквада лугьудай хьиз, Керимхан Бабаевазни, Халил Халиловазни, бязи маса ксаризни­, устадриз хьиз ваъ, гьакI са машгъулат­чийриз­ хьиз, килигзавай. Абурун ирс хуьдай кас хьанач. Я чпихъни, зун гъавурда акьурвал, ахьтин такьатар авачир. Халкьдин  сивера абурун хейлин манияр, гьаваяр ама. Бязи вахтара абурун авторар вужар ятIани чин тийиз.

Керимхан Бабаевичан гьаваяр — кьуьлдай­ макьамар “Хъансавар”, “Мегьарамдхуьр” яргъал йисара мехъеррални, суваррин йикъарани жегьилрин рикI алайбур тир. Абур чи милли ирсина­ гьатнава. Гила ахьтин авазрин ван хквезмач. Абур хайи чили вичин компо­зи­тордиз багъишнавай савкьатар хьиз я.

За винидихъ лагьанвай: Керимханаз музыкадин гуьгъуьна къекъведай вахт са артух хьайиди туш. Адахъ пионеррин кIвалени, райондин заочный школадани, чIехи хизандин кьил яз, хсу­си майишатдани, гьар гатуз “Магарамкентский” совхозда хизан галаз санал кутаз хьайи майвайрин (помидоррин, афнийрин, чичIекрин, халийрин) саларани, ахпа хсуси “Хважамжам” тIвар алай кооперативдани къайгъуяр гзаф тир. Инра ам  композитор ваъ, халисан лежбер, чилин къадир авай агроном хьиз аквадай. Адал дамахдайбурни, пехил яз, къана рахадайбурни, акьалтIай тегьерда зиянар гуз алахъай­бурни хьайидан шагьид и цIарарин автор я. Ада тешкилай хизандин кооператив а районда сад лагьайди тир же­ди. Гьавиляй, гъавурда авачиз, адахъ ругунар агалдариз кIан хьайибурни авай. ИкI, кас бегьем кIевера гьатайла, чи патав газетдин редакциядиз атана. За, чкадал фена, крар ахтармишна, “Коммунист” газетда (гила “Лезги га­зет”)­ “Мухан силис” фельетон кхьенай. Дагъустандин арбитраждин судди (судья Гуьлбала Адиевич Ханов) коопера­тивдин тереф хвенай, гьахъвал гъалиб хьанай. Композитор Керимханакай са парабур патал, чпин хсуси кар (фермервал) гъиле кьадайла, халисан юристни хьанай…

Эхь, хуьруьн чкада масакIа хьунни мумкин туш. Гьихьтин еке бажарагъ искусстводин рекьерай гайитIани, чилел кIвалах тавуна, кьил хуьз жедач.

Рагьметлуда вичи рикIел хкидай. Музыкадал ашукьвал адак вичин буба­ди кутуна. Ада тар,  чуьнгуьр ядай, хвани­ вердишарна. Гьа и кар себеб яз, школа акьалтIарзамазди, Керимхан Дербентдин музучилищедиз гьахьна. Педагогви­лин кьилин образование ада, заочно кIе­лиз, Орджоникидзе шегьерда къачуна…

Адетдинди тушир ихьтин муаллим­ди­ вичин са акьван яргъал тефей уьмуьрда тур гелер,  муаллим-тешкилатчи яз, музыкант-композитор яз, леж­бер-карчи яз, тешкилатчи-юрист яз, яр-дуст, мугьманар кIани инсанперес яз, хизандин еке къайгъудар язни, гуьзелбур, тарифлубур, рикIелай тефидайбур тирди ам чидай вирибуру субутда. Ахьтин рухваяр тек-туьк гьалтда. Гьа тIи­мил­буру чи халкьдин къилихни арадал гъизвайдал шак алач. Лезги макьам, мани амай кьван композитор Керимхан Бабаев яшамиш жеда…

Белки, чун а касдин 80 йисан юбилейдикни акатин, Мегьарамдхуьруьн райондин сагьибри и кардин къайгъу чIугван…

Мердали Жалилов

______________________________________________________

Авазрин устад

Композитор  Керимхан  Бабаеван  экуь къаматдиз бахшзава

Яб гузва за ви авазриз,

Кьуразва зи сес.

Гьиссзавач за зи жигерди

Къачузвай нефес.

Фикиррини зи яргъариз

Ийизва чамар.

Алчуд жезва гагь-гагь рикIел

Шадвални гъамар.

 

Ван къвезва заз а гьиссерин,

Уьмуьрдихъ къаних,

Чпе авай ви майилар,

Ви суй, ви къилих.

Аквазва заз, гьакъикъатда

Яшайишдин кам,

Авазрикай, акI рикI алаз,

На храй макъам.

 

Лезги халкьдин маниди ваз

Къалурнай рекьер,

Ийидайвал махлукьатдин

Гьевеслу рикIер.

Раханай ви рикI сифтедай,

Ахпани чуьнгуьр,

Дилавардиз мез раханай

ЧIагъандин магьир.

 

Физ, Самурдиз яб ганай на,

Раханай аваз,

Гьар лепедал акунай ваз

Илгьамар къугъваз.

Селигъадиз чирнай вуна,

Гуьзетиз сегьер,

Сесерикай кIунчIар ийиз,

Билбилдин тегьер.

 

Пайда хьанай “Зи чубарук”,

“Ша булахдал” мад.

Адлу хьанай ви гьакъикъат,

Авазрин устад.

“Лезги руша”, “Гуьлжагьана”

Артухнай гьевес.

Гьакь хъувунач са магьалда —

ЧкIанай ви сес.

 

Керимхан, ви юбилей я —

Муьжуьд цIуд йисар.

Ваз тебрикиз хуш я чазни

Тарихдин кIусар.

Амма са кар залан я чаз:

Чахъ галамач вун.

Ви ирс ама. Инкар жедач

Къанунар цавун.

Абдул Ашурагъаев, Хив райондин ЦIийи Фригърин хуьр