Инсанрин уьмуьрар, кьисметар, крар жуьреба-жуьре я. Са бязибуруз, уьмуьрдин са пай фейила, гьакъикъи кар, руьгьдин игьтияж ачух жезва. Яни геж цуьк гъана, фад бегьердал атай къелем хьиз. Гьа ихьтин кьисметдин кас и мукьвара таниш хьайи  Билал  Адилов  я.

— Билал стха, заз ван хьайивал, вуна, ругуд лагьай классда авайла, “Къизил Къусар” газетдиз сифтегьан макъала кхьеналда, ахпа вун штатдик квачир мухбирдизни элкъвеналда. Им дуьшуьшдин кар тирни, тахьайтIа, рикIе мухбир хьунин къаст авайни? — хабар кьуна за.

— Къаст авачир. Дуьшуьшдин карни я лугьуз жедач. ГъвечIи чIавалай ктабар кIелунал зи рикI алай. Гьажи ими хуьруьн библиотекарь тир. Идакай менфят къачуна, за библиотекадиз хтай цIийи-цIийи ктабар кIелдай. Ахпа и кар адетдиз элкъвена.

Школада амаз захъ халисан журналист жедай фикир авай. Амма жуван хийир кIани ва гъавурда авай са касди заз лагьана: “Чан хтул, кIелуналди журналист жедайди туш, рикIе бажарагъдин, мухбирвилин цIелхем хьана кIанда. Амни вахъ авай хьтинди я. Гьавиляй жуваз уьмуьр тухудай­ са маса кеспини чириз алахъ”.

И гафар жавандин рикIяй акъатнач ва юкьван­ школа куьтягьай гада Азербайжандин экономикадин университетдик экечIна. Ина кIелдай йисара Билала вичиз акьул гайи халу гьахълу тирди аннамишна. Студентди Бакуда акъатзавай са шумуд­ газет­диз макъалаяр кхьиз эгечIна. Иллаки — пар­­тиядин Азербайжандин ЦК-дин орган тир “Совет-кенди” газетдиз.

Бакуда “Самур” газет акъудунин месэла кватайла, Фейруз Беделова Билалазни теклифна. Абуру Жалал Жалаловахъ, Къур­баналийрин Кемранахъ галаз санал “Самур” газетдин сад лагьай нумрадизни уьмуьр гана. Ахпа мадни ва мадни. ..

Университет акьалтIарай жегьил пешекар республикадин госснабдиз кIвалахал кьабулзава. Советрин Союздин вири республикайрихъ га­лаз амадагвилин, дуствилин, алишверишдин алакъаяр авай госснабдин къуллугъчияр мукьвал-мукьвал Азербайжандин промышленностдиз, хуьруьн майишатдиз, нафтIадинни газдин хилез герек шейэр, тадаракар къачунин гьа­къиндай икьрарар кутIуниз фидай. Билалазни гзаф чкайра­ чирхчирар, танишар, дустар хьана. Союз чкIай­­ла, республикадин госснабни вара-зара авурла, Билал Адилов вичин хсуси кардив гатIун­на…

Гьа са вахтунда ада мухбирвални гадарнач, урус чIалал акъатзавай  “Неделя” газетдиз гьафтеда Азербайжанда кьиле физвай политикадин, экономикадин, культурадин вакъиайрикай обзорар гьазурзавай.

2010-йисуз, уьмуьрдин 43 йис тарихдиз фейи­ла, экономистди я вичини, я масадбуруни гуьзет тавур рекьиз кам вегьена. Республикада, хуьрера, вичиз лап хъсандиз чиз­вай инсанрин къанажагъда арадал къвез­вай нагьакьан дегишвилер, намуслу ин­­­санрин рикIери кьабул тийидай гьерекатар, амалар, кьуьруькар акурла, Билала ви­чин ажугъ, наразивал айгьамдин, сатирадин­ цIа­рар, чIалар теснифуналди къалуриз хьана. Вичин­ алакьунрихъ бине авайди ятIа та­йинарун патал ада таржумаяр ийиз га­тIунна­. Дуьньядин тIвар-ван авай шаиррин, Шек­с­пиран, Пушкинан, Низамидин, Лермонтован, Есенинан, Некрасован, Фе­тан, Бунинан, Блокан, Ахматовадин, Цветаевадин, Си­мо­нован эсерар… Нетижада 2017-йисуз Бакуда “Капавай гъетер” тIвар алаз Адилован таржумайрин ктаб акъат­на. Ана дуьньядин, Россиядин, Азербайжандин ва Дагъустандин 28 шаирдин лезги чIалал таржу­ма авунвай пуд вишев агакьна эсерар гьатнава.

Ктабдин редактор, филолог Раида ­Рев­шана къейдзавайвал, Адилов Билал вичин макьсаддив агакьна, адан таржумаяр оригиналриз лап мукьва я ва касди ав­торрин эсерра авай кIанивилин, шадвилин, сефилвилин, гьейранвилин  гьиссер кIелза­вайдав агакьарзава…

Мисал яз чна анжах виридаз малум  тир Константин Симонован “Вилив хуьх зун” (“Жди меня”) шиир къачун.

Вилив хуьх на, хкведа зун.

Вилив хуьх хъсан,

Гъидайлахъди гъамар зулун

Марфари яман.

Вилив хуьх, вил атIай чIавуз,

Вуна чарадан.

Вилив хуьх, лап яргъарай чар

Хквен тийирла,

Вири вилив хуьзвай ксар

Бизар хьайила.

Чна винидихъ къейднай, Адилова, ях­цIурни пуд йис хьайила, шииратдин алемда вичин гел тадай гьерекатдик кьил кутуна,­ кIелзавайдан руьгьда, къанажагъда гел тадай шиирар теснифзава. Ватандикай, лезги чилин ажайиб ва гьейранвалдай чкайрикай, кIанивиликай, инсанрин рафтарвилерикай, вичик секинсузвал кутазвай месэлайрикай.

2014-йисуз Адилован эсеррин сифте ктаб “43” тIвар алаз акъатна. Ана лезгидал ва урус чIалаз таржума авунвай шиирар гьатна. Ктабдиз гъиле-гъил аваз Россиядин писателрин Союзди къиметни гана — ам М.Лермонтован тIварунихъ галай дипломдиз ва авторни  “М.Ю.Лермонтов” медалдиз лайихлу хьана.

2015-йисуз мадни са лишанлу вакъиа: Б.Адилован шииррин ктаб Болгарияда акъат­на. Эсерар болгар чIалаз бажарагълу­ шаир Дафинка Становади таржума авуна.

2018-йис. Бакуда ва ахпа Дербентда, Азербайжандин ва Лезгистандин тIвар-ван авай манидаррин иштираквал аваз, Билал Адилован чIалариз композитор Къагьриман Ибрагьимова теснифнавай 43 манидикай  ибарат концерт гана. Абурукай прессада, интернетда разивилин, хушвилин келимаяр  кхьейбур гзаф хьана.

Гьа и йисуз мад са агалкьун. Шаирди Ита­­лиядин Сицилия шегьерда кьиле фейи ши­иратдин международный “Парнас — Пре­мия Анжело ла Веккия” конкурсда иштиракна. “Расул Гьамзатов” махсус номинациядай Б.Адилован “Лекьрез” шиирдиз сад лагьай премия гана.

Милли чIал хуьниз эверзавай, и кардик ва гьакI лезги шииратдин булахар мадни гзаф хьуник вичин пай кутазвай шаир чазни мугьман хьана. Чна халкьдин къайгъуйрикай, милли месэлайрикай итижлу ихтилатар авуна. Малум хьайивал, шаирдин руьгьни, гьиссерни, къелемни ксанвач. Им акI лагьай чIал я хьи, чав адан цIийи-цIийи эсерар агакьда.

Нариман Ибрагьимов