Сив хуьдай варз куьтягь хьайила, мусурманри сувар башламишзава. А юкъуз Исламди виридак шадвал кутазва, кесибарни къерехда тазвач.
Мугьаммад Пайгъамбарди ﷺ лагьана: “А юкъуз абуру (кесибри) тIалаб тийидайвал садакьаяр це”. Гьавиляй, шариатди закат-уль-фитIр чи хиве мажбури яз тунва. Аббасан хва Абдуллагьа (адалай Аллагь рази хьурай) лагьана: “Сив хуьдай вахтунда авунвай герексуз гафарикай михьи хьун ва кесибриз садакьа гун патал Пайгъамбарди ﷺ чаз ахьтин закат гун ферз авуна”.
Гьадисда лугьузва: “Рамазандин вацра хвенвай сивер чилинни цавун арада жеда, та закат-уль-фитIр гудалди, адалай кьулухъ цаварал хъфида”.
Закат-уль-фитIр — сагь гьар са мусурманди, Рамазандин вацра сивер хуьнилай-техуьнилай аслу тушиз, гун лазим я.
Мажбури шартIар
Закат-уль-фитIр гун ферз я, яни чун тайин тир кьадар садакьа гуниз мажбур я. Умаран хва Абдуллагьа (адалай Аллагь рази хьурай) Пайгъамбардин ﷺ гьадис ахъайна: “Мусурманри, итим ва дишегьли, азадди ва лукI талгьана, Рамазандин вацра закат-уль-фитIр гун гьар са инсандиз чарасуз я”.
Эгер Рамазандин вацран эхиримжи юкъуз рагъ акIайдалай кьулухъ инсан рагьметдиз фейитIа, адалай закат къвезва. Рагъ акIидалди рагьметдиз фейитIа, я туштIа рагъ акIайдалай кьулухъ аял хьайитIа, абурулай закат къвезвач.
Сив хуьнин суварин вилик квай йифиз ва суварин юкъуз кIвале недай тIуьн авай ва суварин йифен рагъ акIидай вахтунда чан алай гьар са мусурман итим, гьакI дишегьли зеэр (закат-уль-фитIр ва я сагь) гуниз мажбур я. Рагъ акIидай вахтунда аял хьайитIа, гьадалайни зеэр гун лазим я.
Закат нелай гуда?
Итимди вичелай ва нафакьадал алай ксарилай (хизандилай) закат гуда. Эгер аялар агьвал авачир ва буба кьилел алачирбур хьайитIа, абурун паталай закат гуниз чIехи буба мажбур я. Эгер вуна зеэр нафакьадал алачир касдилай (яшар тамам хьанвай хва, диде-буба…) гузватIа, гьа касдивай ихтияр (векилвал) къачун лазим я.
Закатдин кьадар
Зеэр яз гзафни-гзаф ризкьи хьиз (къут) ишлемишзавай недай шейэр гуда. Дагъустанда (вири Россияда хьиз) гзаф ишлемишзавай ризкьи къуьл (гъуьр) я.
Гьаниз килигна зеэр къуьлелай алудун лазим я. Къуьл хъсан еридинди ва михьиди хьун лазим я. Имам Шафиидин мазгьабдай къуьлуьн зеэр 2,4 килограмм тайинарнава, амма адак жезвай руг ва маса затIар фикирда кьуна, 2 килони 500 грамм хьайитIа, хъсан я. Абу Саид аль-Худридилай атанвай гьадисда лугьузва: “Пайгъамбардин ﷺ вахтунда чна суварин юкъуз незвай тIуьникай 1 сагь гудай. Чи тIуьн мух, хурмаяр, кишмишар ва шур тир”.
Закатдин зеэр гудайла, ихьтин ният авун лазим я: “За жувалай (жуван уьмуьрдин юлдашдилай, хцелай, рушалай — абурун тIварар кьуналди) ферз тир сагь — закат-уль-фитIр Сад Аллагьдин тIварцIелди лайихлу инсанриз гузва”.
Сифте нубатда закат чпиз ам къвезвай (яни мугьтеж, фугъара… ва икI мад — ред.) къуншийриз, мукьва-кьилийриз (папалай, яшар тамам тахьанвай веледрилай, таъмин тушир диде-бубайрилай гъейри) гайитIа, хъсан я.
Закат гудай вахт
Зеэр Рамазандин вацран къене мус гайитIани жеда. Амма суварин вилик квай йифиз рагъ акIайдалай кьулухъ, суварин капI ийидалди, гун хъсан яз гьисабзава. Ам суварин юкъуз кьиляй-кьилиз, рагъ акIидалди гайитIани жеда. Ам гун и вахтунилай яргъал ракъурун гьарам я. Вахтунда зеэр гуз алакь тавур касди ам жезмай кьван фад, месела пакад юкъуз эвез хъувун лазим я. Эгер сагь вилик йисара ганвачиз хьайитIа, ам жезмай кьван фад эвез хъувун лазим я, вучиз лагьайтIа им гьар са мусурман патал ферз (мажбур тир) кIвалах я.
(Макъала куьруь авуна гузва)
Гьасан Амаханов
