Къадим Ахцегьа “Шарвили” эпосдиз талукьарнавай мярекатар кьиле тухуз къад йис жезва. И сувари чи бинелу лезги халкьар сад ийизва, амай миллетризни, тупламиш хьуниз эвер гузва. Ам лезги халкьдин кьетIен суваррикай садаз элкъвенва.
Ацукьай — къарагъай чкайрал, иллаки “Шарвилидин” сувар мукьва жедайла, бязибуру, Шарвили вуч кас тир, ам хьайиди яни лугьуз, суаларни гуз жеда.
Заз къе мад сеферда жуван бязи фикирар лугьуз кIанзава. Гьелбетда, “Шарвили” эпосдикай гьар йисуз “Лезги газетдиз”, маса изданийризни акьалтIай тайин жавабар авай макъалаяр гана, гузва. Амма вирида кIелзавани абур?
ГьакIан буш чкадал са затIни арадал текъведайди виридаз малум я.
Буй-бухах авай, дирибаш, къуватлу, ватанперес рухваяр чахъ тIимил хьанач. Шарвили тIвар алаз, ам бинедиз къачуна, ахьтин къамат арадал гъуни гзаф крарикай лугьузва. Гекъигун авачир хьтин ахьтин къамат арадал гъайи халкь бес викIегьди, зурбади тушни? Эпосар авай халкьар дуьньядал тупIаралди гьисабиз жеда.
Ахьтин баркаллу, бажаргълу рухваяр кьиле аваз, чалай, вирибуру лугьузвайвал, женнетдин юкьни-юкь хьтин берекатлу чилер, абукевсер булахар, дереяр, вацIар, ясти дагълар гзаф кьадар душманрикай хуьз алакьна.
Тарихдин чинрай малум жезвайвал, чи чилерал, чапхунчияр гьикьван атана! Чи викIегь халкьди рей ганач, душманар тергна, гзафбур, кьулухъ вил ягъиз, катна. Чахъ вири девирра чешне къачудай, халкь руьгьламишдай Шарвилияр тIимил хьанач. Гележегдани жеда.
Са сеферда зун Москвадай хквезвай. Поезд Грозный шегьердив агакьна. Вокзалдин цларал балкIандал алай, милли парталар алукIнавай, аскIан буйдин итимдин шикилар алкIурнавай. Заз чир хьайивал, ам чечен халкьдин къагьриман хва Залимхан тир. Адалай вичин халкь четин чIавуз тупламишиз, хайи чил хуьз, чапхунчияр кукIвариз алакьна. Гьавиляй ам халкьди рикIера хуьзва, акьалтзавай несилни ахьтин ксарин руьгьдаллаз тербияламиш жезва.
Белки, Шарвилини адетдин инсан тир жеди. Амма адан дирибашвилер, душманар дарбадагъ авун, кьушундин кьил кьуна, гъалибвилерихъди тухун акур халкьди ам вилик кутуна. Адан тIвар гьамиша мецел хьана. Ам вири девирра, гилани несилриз тербиядин са ярж яз ама.
И суварик руьгь кутазвай, лезги халкьдихъ, хайи чилерихъ, гележегдихъ рикI кузвай, вичин хивез гзаф жавабдар крар, везифаяр къачузвай Имам Музамудинович чи девирдин Шарвили туш ни лугьуда?!
Куьре Мелика “Къул хуьз экъечI” лугьуз, халкьдиз женгиниз эвер ганай, вичин бейтералди руьгьламишнай. Чи баркаллу ватанэгьлийри, четин макъамда халкьдин вилик экечIна, чил, хайи ватан хвена. Ибур бес Шарвилияр тушни!
“Зи халкьдикай ягьанатар ийидай касдин хура зун гапур хьиз акIида!” — лагьай Гьажи Давуд Шарвили тушни!
Чахъ чи тарихар къат-къат къарагъарай, къарагъарзавай, абур халкьдал агакьарзавай бажарагълу алимар тIимил авач. Абур Шарвилияр тушни!
Гьамиша халкьдин юкьва хьайи, са чIавузни беглериз, ханариз муьтIуьгъ тахьай, авай гаф чинал лугьуз хьайи шаирар Шарвилияр туш ни лугьуда?!
Ватандин ЧIехи дяведа, чпин чанарни гьайиф татана, уьлкве хвейибур, Советрин Союздин Игитар бес вужар я?.. Шарвилияр!
Гьар йисуз хайи чIал хуьн патал районрин уртах конференцияр тешкилзавай, Шарвилидин сувар кьиле тухун патал акьалтIай тешкиллувал къалурзавай Сулейман-Стальский райондин кьил Нариман Шамсудинович чи девирдин къагьриман тушни бес?! Мисалар, чешнеяр гзаф гъиз жеда. Ибур тарифар туш, гьакъикъат я.
Халкьдин вилик экечIзавай камаллу ксариз къуват гун, руьгьламишун чарасуз я. Далудихъ, дагъ хьиз, халкь галайла, абурулай гзаф крар алакьда.
Уьтквем хваяр зирек, кьегьал,
Вучиз абур хьанва бейгьал?
Себеб вуч я атун и гьал,
Чахъ Лезгистан уьлкве аваз?
Туна къулав пабни аял,
РикIе гьатна агъзур хиял,
Гъурбатдава лезги магьал,
Чахъ Лезгистан уьлкве аваз…
Гьар са лезги Шарвилидин весийриз вафалу хьун чарасуз я. ЦIинин йисуз чи халкьди къад йис тамам жезвай чIехи сувар лап вини дережада аваз еке тешкиллувилелди къейд авун лазим я.
Жувакай рахайтIа, мад сеферда тикрарзава:
Шагьабудин — Шалбуз дагъдин пад хьтин,
Бул бегьердиз агакьнавай гад хьтин,
Михьивилиз абукевсер яд хьтин,
Ви весийриз вафалу я, Шарвили!!!
Шагьабудин Шабатов
