Алатай гьафте Дагъустандин культурадин уьмуьрда важиблу ва итижлу гзаф вакъиайралди девлетлуди хьана. ИкI, 23-апрелдилай 1-майдалди Махачкъалада ва адак акатзавай посёлокра, гьакIни Дербентда халкьдин музыкадин алатар язавайбурун “Къугъугъ, руьгь!”, “Каспий-дуствилин сергьятар” международный кьве фестиваль, Кеферпатан Кавказдин Федеральный округдин халкьарин яратмишунрин “Кавказ-сад тир хизан” регионрин уртах фестиваль кьиле тухвана. Мярекатрин тешкилатчияр РФ-дин ва РД-дин культурадин министерствояр, Россиядин государстводин халкьдин яратмишунрин В.Д.Поленован тIварунихъ галай кIвал (ГРДНТ), Республикадин халкьдин яратмишунрин кIвал (РДНТ), Махачкъала шегьердин администрация ва культурадин управление тир. И мярекатар РД-дин культурадин министерстводин РДНТ-дин 80 йис тамам хьуниз бахшнавай.

 

Фестивалра иштиракун патал Дагъларин уьлкведиз Россиядин регионрай-Карачаево-Черкесия, Ингушетия, Кеферпатан Осетия-Алания, Крым, Чечня, Кабардино-Балкария, Татарстан, Саха (Якутия) республикайрай, Ростовский, Воронежский, Астраханский областрай, Ставропольский крайдай, гьакIни Къазахстандай, Ирандай, Азербайжандай, Туьркменистандай мугьманар атанвай. Меркезвийриз къецепатан уьлквейрин культурадихъ галаз таниш жедай, абурун яратмишунардай коллективрин устадвилиз къимет гудай, идахъ галаз сад хьиз чи республикадин фольклордин девлетлу ирсинихъ, адетрихъ галазни мугьманар танишардай мумкинвал хьана. Фестивалрин иштиракчийри меркезвийриз ва шегьерда мугьманвиле авайбуруз яргъалди рикIера амукьдай мярекатар багъишна. Мугьманар лагьайтIа, Дагъустанда чеб кьабулай тегьердилай гзаф рази яз амукьна.

Фестивалрин программа художественный ва яратмишунрин рекьяй жуьреба-жуьре жанрайрин хейлин мярекатрикай халкьдин манийрин “Лагь мани, ашукь” конкурсдикай, гала-концертрикай, мастер-классрикай, илимдинни тежрибадин конференцийрикай, выставкайрикай, фестивалар ачухуниз ва агалуниз талукьарнавай мярекатрикай, этновыставкайрикай… ибарат тир. Чпин алакьунар симинин пагьливанрини къалурна.

“Къугъугъ, руьгь!”

23-апрелдиз меркезда, Къумукьрин театрда, “Къугъугъ, руьгь!” международный XII фестиваль Гала-концерт гуналди ачухна. Фестивалда РД-дин халкьдин музалатрин госоркестрди (руководитель-Навруз Шагьбазов, дирижёр-А.Цеп), Дагъустандин халкьарин музыкадин алатрин коллективри иштиракна. Гуьгъуьнин йикъара фестивалдин сергьятра аваз Махачкъалада Г.Гьасанован тIварунихъ галай музучилищеда оркестррин ва халкьдин музалатрин ансамблрин кьиле авай ксар патал Москвадай атанвай кьилин дирижёр, В.Поленован тIварунихъ галай ГРДНТ-дин музыкадин отделдин заведующий А.Цепа мастер-класс тухвана. Ина “Региональные аспекты музыкального исполнительства (методика, тарих, вилик финин рекьер) темадай илимдинни тежрибадин конференция кьиле тухвана.
Халкьдин музалатар язавайбурун международный ачух конкурсдин лауреатрин, гьакIни Вирироссиядин ва международный конкурсрин лауреат, Ростовдин консерваториядин доцент Андрей Стаценкодин, Махачкъаладин Г.Гьасанован тIварунихъ галай музучилищедин ансамблдин, Къизляр райондай атанвай халкьдин музыкадин алатрин “Сполох” ансамблдин концертри фестивалдиз атанвайбурун гуьгьуьлар мадни хкажна.

“Къугъугъ, руьгь” фестиваль пуд юкъуз давам хьана. Эхирдай жюридин членри (аник Кабардино-Балкариядин искусствойрин госинститутдин кафедрадин заведующий, профессор M.Агьмедагъаев, Дагъустандин музыкантрин Союздин председатель Хан Баширов, РД-дин искусствойрин лайихлу деятель Ю.Ханжов, Кеферпатан Кавказдин госинститутдин халкьдин алатрин кафедрадин профессор В.Шарибов ва мсб квай) ачух конкурсда гъалиб хьайи ксарив шабагьар (наградаяр) вахкана. Республикада музыкадин жанр вилик тухунал, милли алатар ягъунин рекьяй пешекарвал хкажунал гьалтайла фестивалдихъ еке метлеб авайди къейдна.

“Каспий — дуствилин сергьятар”

28-апрелдиз Махачкъалада, Урусрин М.Горькийдин тIварунихъ галай драмтеатрдин ЧIехи залда, Россиядин регионрин ва Каспий гьуьлуьн къерехрив гвай уьлквейрин халкьдин яратмишунрин “Каспий-дуствилин сергьятар” международный IV фестиваль ачухна.

ЮНЕСКО-дин къаюмвилик кваз, “Россиядин культура (2012-2018-йисар)” федеральный махсус программадин сергьятра аваз, РД-дин Кьил Рамазан Абдулатипован куьмекдалди кьиле тухвай фестивалдин макьсад этнокультурадин кьетIенвал, Дагъустандин халкьарин культура ва милли чIалар хуьн ва машгьурун, гьакIни халкьарин арада дуствал мягькемарун тир. Сифте яз ам 2011-йисуз кьиле тухванай.

Фестивалдин сергьятра аваз “Зи Дагъустан-зи Россия!” шикилрин выставкани ачухнавай. Ам са шумуд разделдикай (“Адетар ва алай аям”, “Россиядин халкьарин адетрин культурадин центраяр”, “Чи тарих” ва икI мад ) ибарат тир. Ана Дагъларин уьлкведин халкьарин адетриз, суварриз талукь тир кьетIен шикилри чка кьунвай. Тамашачийри абуруз еке итижни ийизвай.
Фестивалдин программадик “Лагь мани, ашукь!” ва “Халкьдин парталрин сувар” мярекатар, выставкаяр, методикадинни тежрибадин конференцияр, дуствилин вечерар, меркезда ва патарив гвай посёлокра концертар гун ва икI мад квай.

И мярекат экологиядин, Каспийдин йисариз талукьарнавай.

Тамашачийриз неинки са Дагъустандин халкьарин кьетIен адетар, манияр ва кьуьлер, гьакIни Ирандай, Къазахстандай, Азербайжандай, Туьркменистандай ва Россиядин са шумуд региондай атанвай мугьманрин алакьунар ва устадвални акуна.

Гала-концертдиз атанвайбурун арада республикадин вилик-кьилик квай жавабдар къуллугърал алай ксарни гзаф авай. Дагъустандин Кьил Р.Абдулатипован, РД-дин Халкьдин Собранидин патай кIватI хьанвайбуруз культурадин сувар РД-дин Гьукуматдин Председателдин Сад лагьай заместитель Анатолий Къарибова тебрикна.

Мярекат кьиле тухвай Алексей Тимохина РД-дин культурадин министерстводин РДНТ-дин юбилейдиз талукь, гьакIни фестивалдин иштиракчийрин тIварунихъ атанвай телер кIелна.
Гуьгьуьнлай шад мярекат давам хъхьана. Сегьне симинин пагьливанрин, манийринни кьуьлерин устадрин, ашукьрин ихтиярда туна. ИкI, Карачаево-Черкесиядай, Ингушетиядай, Кеферпатан Осетия-Аланиядай, Крымдай, Чечнядай, Кабардино-Балкариядай, Татарстандай, Саха республикадай (Якутия), Ростовский, Воронежский, Астраханский областрай, Ставропольский крайдай, Къазахстандай, Ирандай, Азербайжандай, Туьркменистандай ва Ахцегь, Агъул, Докъузпара, Акуша, Ахвах, Буйнакский, Ботлих, Къизляр ва маса районрай атанвай, гьакIни Хасавюрт ва Махачкъала шегьеррин устадри (виридал милли паталар алай) еке сувар къурмишна. Тамашачийриз кьетIен адетрихъ (“Чам хкягъун”, “Халкьарин дуствал”…), гзаф халкьарин кьуьлерихъ галазни мукьувай таниш жедай мумкинвал хьана.

29-апрелдиз Дербентда, Нарын-къеледа, “Каспий-дуствилин сергьятар” международный фестивалдин сергьятра аваз “Пагьливан” ва “Лагь мани, ашукь!” фольклордин суварар кьиле фена. Анрани Россиядин регионрай ва къецепатайни атанвай мугьманри иштиракна. Багьа мугьманрин арада В.Поленован тIварунихъ галай ГРДНТ-дин директордин заместитель Мэри Русанова, РФ-дин культурадин министерстводин Департаментдин пешекар-эксперт Галина Маратханова ва мсб авай.

Къадим шегьердин агьалийринни мугьманрин гуьгьуьлар ашукьри — Мегьарамдхуьруьн райондай — Айдун Мегьамедова, Докъузпара райондай-Алихан ва Муталиб Мегьамедрагьимоври ва хизандин “Ширин булах” ансамблди, Ахцегь райондай-“Шарвили” ансамблди, Сулейман-Стальский райондай-Расул Абдулкебирова, Дербентдай-Рамазан Ризаева мадни хкажна. Ставропольский крайдай, Кабардино-Балкариядай. Карачаево-Черкесиядай, Кеферпатан Осетия-Аланиядай, Крымдай. Ирандай, Къазахстандай… атанвай фольклордин коллективрини чпин устадвал къалурна.

30-апрелдиз фестиваль Махачкъалада М.Горькийдин тIварунихъ галай Урусрин драмтеатрдин вилик квай майдандал “Россия — зи Ватан” тIвар алаз гайи Гала-концертдалди акьалтIна.

“Кавказ — сад тир хизан”

1-майдиз — Гатфарин ва Зегьметдин сувариз талукь мярекатрик “Кавказ-сад тир хизан” регионрин уртах фестивални квай. Адан макьсад — Дагъустандин халкьарин милли чIаларни культураяр хуьн ва машгьурун, миллетрин арада культурадин рекьяй алакъаяр мягькемарун, Россиядин халкьарин адетрихъ галаз мукьувай танишарун тир.

Чпин алакьунар къалуриз и мярекатдиз Кеферпатан Осетия-Алания, Карачаево-Черкесия, Кабардино-Балкария, Ингушетия, Чечня, Калмыкия, Крым республикайрай, Ставропольский крайдай, Воронежский ва Астраханский областрай мугьманар атанвай. Къазахстандай тир “Жаркын” ансамблди Къазах халкьдин кьуьлер тамамарна.

Дагъустандин патай и фестивалда иштиракзавайбур Буйнакский райондин “Темир-Хан-Шура”, РДНТ-дин Хасавюртдай тир “Эхо гор” ансамблар, Махачкъаладай “Волна” халкьдин хор, Акуша райондин фольклордин ансамль, Махачкъаладин вокалдин “Камерата” кIватIал, казакрин манийрин ансамблар, “Дагъустандин жегьилвал”, “Каспий”, “Дагъустан”, “Лезгинка” ансамблар тир.

Мярекат кьиле физвай чка инсанрив ацIанвай. Абурун арада РД-дин Кьил Р.Абдулатипов ва маса ксарни авай. Халкьдин манийрини кьуьлери кIватI хьанвайбуруз халис сувар, яргъалди рикIера амукьдай легьзеяр багъишна.

Рагнеда  Рамалданова