Гъилевай йис юбилейралди девлетлу я. Абурукай, чи гьисабралди, лап кьетIенди, вири халкьди (Дагъустанда ва адалай къецени) къейд авуниз лайихлуди чIехи камалэгьли, Дагъустандин халкьдин шаир, “ХХ асирдин Гомер” СтIал Сулейманан 150 йис тамам хьунинди я.
Мад са кар рикIел къвезва: и йисуз Кьасумхуьруьн райондиз шаирдин тIвар гайидалай инихъ 50 йис, Сулейман-Стальский райондин вичинни 90 йис тамам жезва. Гьихьтин кьетIен вакъиаяр!..
Чун умудлу я, пуд юбилейни и районда кьетIен тешкиллувилин гьалара, хъсан гьазурвилер аваз къейдда. РикIел хкидай, тарифдай, чешне яз къалурдай крар ина гзаф ава. Сифте нубатда, цIийиз арадал хканвай СтIал Сулейманан музей вирибур патал чIехи ядигар ва имарат я! Район вични гьам экономикадин, гьам культурадинни яшайишдин, образованидинни здравоохраненидин, спортдинни туризмдин рекьерай вилик физвайбурукай сад я.
Сулейман хьтин халкьдин хциз, чIехи шаирдиз — камалэгьлидиз чун гьикьван мукьва хьайитIа, гьакьван чна чунни гьуьндуьрдиз хкажзавайдал, чна чунни адлу ва абурлу, акьул-камалдалди девлетлу ийизвайдал шак алач. Сулейман чи ягь-намус, абур, такабур дагъ, гьакьван дерин гьуьл тирди гзаф сеферра тикрарнаватIани, Расул Гьамзатова къейд авур и гафарин метлеб садрани квахьдач.
“Агъа СтIалрин кесиб лежбердин дерин къанажагъди вичин бажарагълу халкьдин бахтсузвални бахт, ажугъни муьгьуьббат, жумартвални акьул, женгчивални намус, кьур акъатай талади вацIун яд хьиз, кужумна ва гележегдин несилриз поэзиядин кагьрабаяр багъишна. АкI хьайила, лезги шаирдин къуват виридалайни вилик, гьа вичи лагьайвал, “шаламра” авай. И жигьетдай ам куьгьне заманайрин грекрин махарик квай игит Антеяз ухшар тир — чиликай хкатун ам паталди кьиникьиз барабар тир.
Гьа са вахтунда вичин халкьдин шадвиликайни пашманвиликай суьгьбет авуналди, шаирдилай вири инсанрин рикIериз рехъ ачухиз алакьна. Идан себебни Сулейманаз зегьметчи инсанар Самарканддани, Бакудани — вири чкайра сад хьтин азиятдик квайди чир хьун тир…”
И гафар Расул Гьамзатова СтIал Сулейманан 100 йисан юбилейдин мярекатдал авур докладдай я. Амма абуру гьа къе лугьузвайбуру хьиз ванзава. Гуя алатай девирра уьмуьр дегиш хьанач. Инсанрин гьал гьа са кьацIа амазма: Самарканддани, Бакудани, масанрани. Перестройкадин нетижада кесибрин гьал, виринра сад хьиз, гьа куьгьне кьацIал хтана. Шаир Сулейманани чаз гьа и алчах, усал гьалдихъ галаз женг чIугуниз эвер гузва. Им бес чи чIехи шаир асиррин пурарай садрани авудиз тежедайвилин шагьидвал тушни?!
Чун умудлу я, СтIал Сулейманан 150 йисан суварик, гьа виликрай хьиз, мугьманар гзаф жеда. Неинки Дагъустандин шегьеррайни хуьрерай, гьакI Россиядин вири пипIерай, гьатта СНГ-дин уьлквейрайни шииратдал рикI алайбуру иниз рекьер атIуда. Сулеймана абуруз мад сеферда лугьуда:
Са зерре кьван айиб хата
Титан герек жуван пата,
Заманада вуч аватIа,
Ахтармишиз, чирна кIанда.
СтIал Сулейманан къилих
Авай гаф тавун я чуьнуьх.
Гьар шаирдин вичин ишигъ
Экв гуз гьакI куькIуьрна кIанда…
Сулейманан шииратдин ишигъ дуьньядин кьуд патаз чкIанва. Ада чун, дагъви халкьар, гьикьван къадимлубур, къадирлубур, къудратлубур, акьулдиз деринбур, бажарагъриз уьтквембур ятIа чирзава.
Сулейманан шииратдин сувари чав гзаф крар веревирд хъийиз тада. Дуьньядиз, чун элкъуьрна кьунвай гьавадиз, чи гьаларизни тIалриз вилер ахъайна килигдай мумкинвал гуда. Иллаки чеб са 30-35 йис идалай вилик майдандиз ахкъуднавай, хейлин йисара “рикIелай алудиз” алахъай шиирар кIелайла, чаз чун алай кьацI, чи еришни ери хъсандиз чир жеда.
Я стхаяр, пул авайдаз
Начаник уртах хьана хьи,
Вичиз девлет бул авайдаз
Кесибар алчах хьана хьи.
Кар фагьумна Сулеймана:
Бязибур хьана дивана.
Кесибар амаз ксана,
Бязибур уях хьана хьи.
( “Девлетлуяр, чиновникар” шиирдай )
Маса шиир къачун:
Фагьумзава за ви крар,
Цаварик кутаз жеч гурар!
Ламран винел чергес пурар,
БалкIандивди тай жедайд туш…
( “Жедайд туш” шиирдай )
Мад кIелин:
Жув лежбер яз эцигна тIвар,
Течиз тадай тумун кьадар,
Гьар мезредиз тухур ятар,
Герек гьяркьуь хулар кIанда.
Жем авуна акьул кьилиз,
Жував гвай кар кьуна кIевиз,
Юлдашар, а цIийи кIвализ
Пара мягькем цлар кIанда.
Фагьум ая вуна аям,
Яз амукьмир вун акI авам,
Фикир ятIа ви храз гам,
Эвел гьазур гъалар кIанда…
( “Фагьумдай вилер кIанда” шиирдай )
Инал гъанвай гьар са цIар — са еке насигьат, квахь тийидай акьул тушни?! Са гафуналди лагьайтIани, Сулеймана чаз вири девирра инсанвилелди яшамиш жез, инсанвал квадар тийиз чирзава. Чун гьатнавай къарма-къаришда кьил квадар тавун патал чаз Сулейман хьтин арифдаррин акьул, зигьин, викIегьвал герек я. Адан юбилейдин сувари чак, гьакъикъатдани, инсанвилинни женгчивилин гьиссер артухарда. Гьа ихьтин умудар рикIе аваз, чна газет кIелзавай вирибуруз чIехи шаирдин шииратдин сувар чIехи гьазурвал аваз, активвилелди къейд авуниз эвер гузва.
И нумрадилай гатIунна, чна, шаирдин чIехи юбилейдихъ галаз алакъалу яз, адакай цIийиз кхьенвай келимайрихъ галаз санал чи газетдин чинриз ва журналриз инлай виликни акъатай бязи лап маракьлу ва чеб галачиз Сулейманакай рахун тамамди тежедай материалрикайни менфят къачузва…
Мердали Жалилов
