Дегьзаманайрилай инихъ арада гьуьрмет аваз санал яшамиш жезвай халкьар, абурун чIаларин, культурадин кьилдинвал, гьа са вахтунда жуьреба-жуьрвал- чи девлет, чIаларни еке хазина я. Абур хуьн ва жегьил несилривни агакьарун чи кьилин везифайрик акатзава. И кIвалахда хайи чIалан тарс гузвай муаллимдин везифа гзаф кьетIенди я. Вучиз лагьайтIа, ада хайи халкьдин ва уьлкведин тарихдиз рехъ къалурзава, чIалахъ галаз къиметлу рафтарвал арадал гъизва, чIал чи руьгь яз гьиссиз чирзава. Алай вахтунда кардик квай Россиядин милли чIалар хуьниз талукь программади абур ахтармишиз къулай шартIар тешкилзава, хайи чIалаз талукь тир курсар, конкурсар, грантар, мярекатар гзаф тухуниз рехъ ачухзава. И серенжемри муаллимрин рафтарвал артухардай, чпин тежриба, алакьунар, чирвилер къалурдай мумкинвал гузва…
Программадин сергьятра аваз и мукьвара кьве гьафтедин вахтунда Махачкъалада, Дагъустандин педагогвилин кадрийрин дережа хкаждай институтда (ДИПКПК), хайи чIаларай курсар тешкилнавай. Ана, адет тирвал, Дагъустандин вири пипIерай хайи чIаларал тарсар гузвай муаллимри иштиракна. Лезги дестедик квай муаллимар Махачкъаладай, Каспийскдай, Сулейман-Стальский, Мегьарамдхуьруьн, Докъузпара, Кьурагь районрай атанвай. Абурун кIвалах ДИПКПК-дин хайи чIаларин ва литературадин кафедрадин старший преподаватель Таймурова Нагима Мегьамедовнадин регьбервилик кваз кьиле фена.
Программадик лекцийрихъ яб акалун, семинарра иштиракун, школайриз фин, ачух тарсар, мастер-классар тухун квай. Ибур вири лезги дестедин муаллимри еке ашкъидалди кьилиз акъудна.
Курсарин эхирдай, адет тирвал, гьар са дестеди вичин хайи чIалал ачух тарс, чIалахъ, литературадихъ, культурадихъ, тарихдихъ галаз алакъалу тир зачетдин кIвалах къалурна кIанзавай. Къейд авун лазим я хьи, Сулейман-Стальский райондин Кьулан СтIалрин юкьван школадин муаллим Султанагьмедова Тамила Рафиковнади лезги чIалай “Прилагательное умумиламишун” темадай виниз тир дережадин мастер-класс гана. Тарс манадин жигьетдай девлетлуди, хкажнавай месэлайрал гьалтайла, важиблуди, педагогвилин рекьяй гзаф къиметлуди хьана.
Лезги муаллимрин махсус алакьунар къалурзавай мярекат яз, “Лезгийрин мел” кьиле тухвана. Мел чи халкьдихъ фадлай авай хъсан адетрикай сад я. Виликдай гьар са хуьре, кIвалер эцигдайла, гвенар гуьдайла, техилар кIватIдайла, руш гъуьлуьз гудайла, муькъвер, рекьер эцигдайла ва маса кIвалахар кьилиз акъуддайла, мукьва-кьилийриз, къуни-къуншийриз, хуьруьнвийриз эверна, мелер кьиле тухудай. Виридан куьмекдалди, мани-макьамдалди, зарафатралди, шадвилелди кIвалах кьилиз акъуддай.
Мярекатда муаллимрихъ галаз санал “Суна чан” тIвар алай ансамблдин векилрини иштиракна. Манийралди, шиирралди сувар гуьрчегарна. Адан иштиракчийри кIвалах гурлудаказ фин патал “Алагуьзли”, “Перизада”, “Шагьселем” манияр лагьана, мисалар, мискIалар рикIел хкана, шиирар кIелна. Абурун арада кьуьзуьбурни, жегьиларни, аяларни авай. Меле авайбуру сар эвягъиз, гуьлуьтар храз, рушан мес-къуьж гьазуриз куьмекар гана. Суварик ашукь Алихан, кьуьлердай ансамблдин векиларани мугьман хьана. Алихана, чуьнгуьр гваз, “Назани”, “Назлу дилбер”, “КIани яр” манияр тамамарна, жегьилри кьуьлерна.
Лезги халкьдин манийрин авазри, ашукьдин гуьзел сесини, жегьилрин тIарам кьуьлери ацукьнавайбурун гуьгьуьлар шадарна, руьгь хкажна. Иниз атай институтдин къуллугъчийриз, педагогриз, мугьманриз мярекат гзаф бегенмиш хьана, и жуьредин мярекатар гзаф тухвана кIанзавайди къейдна.
Мелери инсанар агудзава, шадвални берекат гъизва, гьуьрметни хатур къалурзава. Къуй чи лезги чилел, гьакI виринра ихьтин мярекатар гзаф хьурай!
Ира Шихвеледова,
РЦДОДИ-дин урус ва лезги чIаларин муаллим
