( Эвел — 41-42-нумрайра )
Макъаладин сифтегьан паяр чи сайтда агъадихъ галай ссылкайрай кIелиз жеда:
Мугьаммад ибн Касир аль-Фергъани (798-861) — астрономиядиз талукь тир адан илимдин кIвалахрай 700 йисан къене Европада тарсар яз гана. Ада генани Ракъинал лекеяр алайди ачухна.
Пачагь яз Мугьаммад ибн Тимур Улугбега (1394-1499) вичин уьмуьр илимдиз бахшна. Ада Самаркандда чIехи обсерватория эцигна, вичин девирда ам чIехи астроном хьиз машгьур хьанвай.
Жабир ибн Афлягь (XII асир) — ада Европадин алимрилай кIвенкIве гъетерин гужлувал ва чка чирдай пипIен азимут ахкуна. Германиядин астроном Режинтана гьа и къайдадалди 300 йис алатайла, герек нетижаяр акъудна.
Исмаил аль-Жазарий (1206-йисуз кьена) — вичин “Китаб аль-Хиял” ктабда ада кибернетикадин бинеяр эцигна.
Ибн Хейсам (965-1051) — оптикадин бине эцигай кас я. Ада вичин “Шикилрин ктаб” тIвар алай ктабдалди Рожер Бэкон (1214-1294), Иоганн Кеплер (1571-1630) ва Леонардо да Винчи (1452-1519) хьтин алимриз кIвалахунин рум гана. Илимдин алемда и ктаб 600 йисан къене асул дибдинди яз гьисаба кьазвай.
Ибн Гераре (1100-йисуз кьена) — ада сифте сеферда яз токарвилин станок туькIуьрна.
Аббас ибн Фирнас — ада сифте сеферда яз 880-йисуз аэропландиз ухшар аппарат туькIуьрна. Вичин конструкцияда ада сигъ парча ва къушарин цIакулар ишлемишна. Адавай вичин аппарат геждалди цава акъвазариз ва регьятдаказ чилел ацукьариз жезвай. РагъакIидай пата аэропланда аваз сифте сеферда цавуз хкаж жез, анжах 1903-йисуз алакьна.
Химиядикай ихтилат кватайла, сифте нубатда Жабир ибн Гьайян ас-Суфи (721-815) лугьудай алимдин тIвар рикIел къвезва. Химиядин рекьяй адан агалкьунар Пристли (1733-1804) ва Лавуазье (1743-1794) алимрилайни виняй я. Жордано Бруноди ам гзаф акьуллу ксарин жергейра тунай. Са шумуд асир идалай вилик Жабиралай вичи туькIуьрзавай махсус лабораторияда, илимдин ахтармишунралди гзаф кислотаяр чириз алакьна. Мусурманрин алим Башира Европадин алим Бранталай вилик фосфор чирна.
Гьа мусурманри виридалайни вилик барут ва туп ишлемишна. Пневматикадин туп султан Мехмета (1432-1481) акъудай шей я.
“Исламдин гьакъикъат” ктабдай
( КьатI ама )
