НекIедин железадин ракдихъ галаз женг чIугвадай варз
Гьа ихьтин лишандик кваз республикадин меркезда, “Барбареско” ресторандин чIехи залда, алатай гьяд юкъуз Махачкъаладин маммологиядин “L7” центради кьиле тухвай мярекатдин макьсад дишегьлийриз, кичIе тахьана, вахтунда чпин сагъламвилин къайгъуда хьуниз эвер гун тир. Мярекатдиз жуьреба-жуьре яшара авай дишегьлийриз эвернавай. Ам ачухай ва кьиле тухвай акушер-гинеколог, медицинадин илимрин кандидат Тамара Нураевади, гьар юкъуз дишегьлийрин сагъламвилин къаравулда акъвазнавай маммологиядин “L7” центради республикадин маммологрин, радиологрин Ассоциациядин ва Дагъустандин здравоохраненидин министерстводин куьмекни галаз, кьиле тухузвай “Жегьре рангунин лент” серенжемдин, гьакIни хурарин ракдин вилик пад кьунин макьсаддалди йиса садра кьванни дишегьлиди некIедин железа ахтармишунин важиблувиликай куьрелди суьгьбетна…
Гьайиф хьи, дишегьлияр рак азардикди начагъ хьунал гьалтайла, некIедин железадин онкология 1-чкадал ала. Гьаниз килигна “Жегьре рангунин лент” серенжемдин макьсад дишегьлийри чпин сагъламвилин къайгъударвал авун рикIелай ракъур тавуникай ибарат я. Медицина санал акъвазнавачтIани, ада йигин еришдалди виликди еримишзаватIани, инсан кьиникьал гъизвай ракдин азардикай хуьдай ва я сагъардай дарман гьелелиг авач. Гьавиляй гьар са касди вичин бедендин сагъламвал вахтунда ахтармишунихъ, азар дериндиз фидалди дуьздал акъудиз хьунихъ къенин юкъуз еке метлеб ава.
Къейд авун лазим я хьи, Виридуьньяда некIедин железадихъ галаз женг чIугвадай варз яз тайинарнавай октябрдиз Дагъларин уьлкведа, гьа гьисабдай яз Махачкъаладани, 2015-йисалай инихъ и хци месэладиз, гьакIни дишегьлияр гъавурдик кутунин кIвалахдиз артух фикир гун хъсан адетдиз элкъвенва. Алай йисузни республикадин медицинадин идарайра, кьилди къачуртIа, маммологиядин “L7”, “Диде Патимат” перинатальный центрайра “Жегьре рангунин лент” лишандик кваз серенжемар тешкилнавай. Абурун сергьятра аваз хейлин дишегьлийриз, духтуррин направление гвачиз, кьилиндини, пулсуздаказ, чпин сагъламвал ахтармишдай мумкинвал хьана. ИкI, маммологиядин “L7” центрада некIедин железадин УЗИ ва маммография авур 103 дишегьлидикай 5-дан хурара дакIун (онкология), амай 80 процентдизни и ва я маса патология авайди малум хьана. Духтурри къейдзавайвал, ракдин азар акатнавайди фад малум хьайи вахтара адан вилик пад кьаз регьят я. ИкI, беденда чIуру уьзуьр пайда хьайивалди ам дуьздал акъудай 98% дуьшуьшра инсан сагъариз жезва. Виридалайни чIуру кар уьзуьр бедендиз михьиз чкIайла хабар хьун я. Ихьтин вахтара азарлу хьанвай кас азардин къармахрай акъудиз четин жезва.
Мярекатдал рахай Дагъустандин маммологрин, радиологрин Ассоциациядин президент, маммологиядин “L7” центрадин регьбер, Дагъустандин лайихлу духтур, медицинадин илимрин кандидат Фатима Тамаевади адетдинди тушир къайдада гуьруьшмиш хьунин сир ачухна:
— Чна гьар йисуз некIедин железа ахтармишуниз эвер гузвай жуьреба-жуьре серенжемар тешкилзава. Къе чун кIватI хьунин кьилин макьсадни гьа и хци месэладиз талукьди я. Ша чна гьар сада жува-жуваз “Зун сагълам яни?” суалдиз жаваб гун. Къенин чи докладчийри чаз-инсаниятдин гуьрчег ва назик паюниз-неинки чIуру уьзуьрдикай хуьн патал вилик пад кьунин серенжемрикай суьгьбетна, гьакIни азарлу хьайила руьгьдай ават тавунин важиблувал ачухарна. Къуй куьне гьар сада “Зун сагълам я” жаваб гурай. Къуй куь дидеяр, вахар, рушар патал, йиса са сеферда духтурдин патав фена, некIедин железа ахтармишун адетдиз элкъуьрай! — эвер гунин келимайралди акьалтIарна ада вичин рахунар.
Мярекатдал психологар тир Саида Асадуллаевади “Возрождение женщины или обретая себя” ва Зарема Вагьабовади “Азарлу хьайила, чна вуч гьиссзава?” темайрай авур докладрихъ дишегьлийри дикъетдивди яб акална. Маммологиядин центрадин духтур Ирайсат Вагьабовади онкологиядикай датIана лугьунин лазимвал авайди къейдна. ГьикI хьи, гьикьван инсан гъавурда хьайитIа, гьакьван фад ва вахтунда азардин вилик пад кьазни алакьда.
— Дугъриданни, чна бубайрин мисалда лагьанвайвал, гзаф вахтара кикевди ахъайдай тIвал сараралди ахъайзава. Эхь, дугъриданни, къенин юкъуз дишегьлияр гзаф юзун-гьерекатдик ква. Анжах азарлу хьайила, чна къуватар чун хуьнихъ элкъуьрзава. АкI тахьун лазим я. Чна гьар сада — хизандин къул хуьзвайбуру — жуван сагъламвилизни вахтунда, кар-кардай фидалди фикир гана кIанда. Чи сагъламвилелай вири хизандин гьални аслу жезва эхир. Эхь, сагъламвал еке девлет я. Ша чун адав къадирлувилелди эгечIин! — эвер гана ада.
Мярекатдал рахай репродукциядин органрин онкология авай дишегьлийриз куьмек гудай дестедин волонтёр, ракдин азардин къармахрай акъатнавайбурукай сад тир Мадина Жабаевади виридан вилерал накъвар гъана. Ам вич духтур я.
— Заз чIуру азар авайди 2016-йисуз малум хьана. Маммологиядин “L7” центрадин коллективди зун тек яз тунач. За фикирна: зун кIеве гьатайла, куьмекдин гъил яргъи авурвиляй, зани, гьа зун хьайи гьалда авай ксариз куьмек гун лазим я. Рак азар авайбуруз неинки хизандин, духтуррин, гьакIни чеб авай гьалда хьайи ксарин куьмекни герек жезва. ИкI, абур сагъ хьанвайди акурла, абурук руьгь акатзава. Гьавиляй за Москвада махсус курсара гьазурвал къачунва. Зун волонтёррин центр ачухиз, куьмек кIанзавай гьар садаз куьмек гуз гьазур я, — къейдна Мадинади.
Эхирдай мярекатдин тешкилатчийри 2015-йисалай инихъ республикада “Жегьре рангунин лент” серенжем кьиле тухуник лайихлу пай кутунай са шумуд касдив Чухсагъулдин чарар вахкана. Абурун арада Дагъустандин здравоохраненидин министерстводин дидедиз ва аялриз медицинадин куьмек тешкилунин отделдин начальник Раиса Шагьсинова, “Россиядин дидеяр” общественный гьерекатдин ДРО-дин регьбер Таиса Мегьамедова, волонтёр Мадина Жабаева ва масабур авай.
Рагнеда Рамалданова
