Виликрай, виринра хьиз, Хъуьлуьдрин хуьрени чкадин агьалийриз кIел-кхьин савадлуйри чпин кIвалера, медресайра чирзавай.
Рутул райондин Хъуьлуьдрин хуьруьн школадин тарихдин тарсарин тежрибалу муаллим Къурбанов Санидинан чIехи буба Жабраилан кIвалени ихьтин мектеб хьанай. Дагълух хуьре савадсузвал терг авун патал 1921-йисуз ачухай ана ахцегьви Акимов Абдуллагь, кьакIави Рамазанов Расул ва хъуьлуьдви Айвазов Мегьамед муаллимар тир. Тарсар араб чIалал гузвай.
Хуьре чирвилерин йикъаз талукь яз кьиле тухвай мярекатдал Къурбанов Санидина светский школадин тарихдай гегьенш доклад авуна.
1928-йисуз гьукуматди Кагановичан тIварунихъ галай кьуд классдин школа ачухна, чирвилер къачуз аниз 20-25 аялни кьабулна. А вахтунда чкадин пешекарар авачир, Ахцегьай атай Султанов Буньямудина школадиз регьбервал, Акимов Абдуллагьа ана тарсар гузвай. 1931-йисуз Дербентдин педтехникумда кIелна хтай Мегьамедова Астагуьл Наврузовна ва Урусатдай атай Петкоди, Шапкинова (тIварар жагъур хъийиз хьанач), Кьасумов Гьуьсейна муаллимар яз кIвалахна. 1937-1960-йисалай школа ирид йисандаз элкъуьрна. 1934-йисуз чкадин муаллимар Гьуьсейнов Гьасанакай заведующий, Мегьамеджанов Мегьамедалидикай, Эскендеров Алимегьамедакай (Играхъ) урус ва дидед чIалан муаллимар хьана. Гуьгъуьнлай Хъуьлуьдрин юкьван чирвилерин школадикай школа-интернат хьана. Ана Хъуьлуьдрин, Лакунрин, Играхърин, ИчIерин ва маса хуьрерин аялрини кIелзавай. Дяведин ва дяведилай гуьгъуьнин йисара мектебдиз регьбервал гайиди хъсан чирвал авай викIегь муаллим Тарикъулиев Ярагьмед (Мегьарамдхуьруьн райондин Билбилхуьряй) тир. 1948-1951-йисара мектебдин директорвал кьакIави Исмаилов Негъиди авуна, гьа и хуьруьнви Эльдаров Эльдар, И.Исмаилова, Краснодардай атай Снурцина, Бондарев Виталий, Бондарева Лида Митрофановна, И.Мотовь, Порнач Людмила урус чIалан муаллимар тир. 1951-1955-йисара школадин директор Чигалиев Эрзиман (Миграгъ), завуч Владимир, Лебединская Ольга, Евтухина Александра физикадинни математикадин, Пугачева Елена урус чIалан, Ефремова Евгения, Бахтиярова Евгения Павловна, Ястурбинская ва масабур муькуь тарсарин муаллимар тир. 1948-йисуз Урусатдай атана Хъуьлуьдрин балайриз чирвал гайи муаллим, ДАССР-дин школайрин лайихлу муаллимвилин тIварар къачур Айвазова Лида Ивановнади ва Мегьамедова Астагуьл Наврузовнади тарс гайи аялрикай гележегда уьлкведиз машгьур ксар хкатна. Абурун арада полковник Раджабов Якъуб, Зегьметдин Игит Алиев Алимирзе, профессорар хьайи Асалиев Асали, Мугъулов Физули, генерал Уружев Уруж, пешекар композитор Гьуьсейнов Мегьамед, художник Агъамирзоев Агъамирзе, алай вахтунда Туьркияда яшамиш жезвай диндин алим, илимрин доктор, Гьафизов Антарес, геологиядин минералогиядин илимрин кандидатвилин тIвар къачур Абдулкеримов Шафи, Дагъустандин лайихлу духтур Гьуьсейнов Шамил, юрист, полковник Айвазов Гьайдар, 37 йисуз Бакуда кьилин контролер-ревизор яз кIвалахай Мегьамедов Дадаш, Сирияда къуллугъзавай полковник Мегьамеджанов Мегьамедали ва илимрин цIудралди кандидатар, ДАССР-дин лайихлу малдарар, райсоветдин депутатар хьайи доярка дишегьлияр ва масабур ава. Чавай президентдин грантдин сагьибар Ханбабаева Салигьатал, Ашурбегов Ашурбегал, РД-дин лайихлу муаллим Микаилов Микаилал, Абдулкеримов Гьажималладал ва маса кьегьалрални дамах ийиз жеда.
2007-йисуз гьукуматди 320 аялдиз ацукьдай чкаяр авай, спортзални галай кьве мертебадин школадин дарамат ишлемишиз вахкана. Гила алай аямдин истемишунрив кьадайвал тадаракламишнавай, къулай шартIар авай кабинетра тежрибалу муаллимри вилик акъвазнавай везифаяр намуслувилелди кьилиз акъудзава, мектебдин дережа виниз хкажзава. Чеб пенсияда аватIани намуслувилелди кIвалахзавай Гьафизов Абдуллагь, Уруджев Баламед, Ашурбегов Ашурбег, Ханбабаева Салигьат, Къурбанов Санидин, Раджабов Раджаб, Исамилов Абдуллагь ва масабур школадин дамахни я, даяхни. Алай вахтунда мектебдин кьиле директор яз жегьил муаллим Микаилова Мадина Агьмедкеримовна акъвазнава. Адан регьбервилик кваз 45 муаллимди 200-лай гзаф аялриз тербия, чирвилер гузва.
Вири хуьруьнвийриз мектебдин 90 йисан юбилей мубаракрай.
Зи тебрик
Совет власть вич яз себеб,
Гьар са хуьре хьана мектеб.
Кьилиз фена чIехи метлеб,
Мубаракрай квез, Хъуьлуьдар.
Урусатдай урус муаллим,
Атана, чаз чирна илим.
Гъиле — къелем, кьиле — зигьин,
Мубаракрай квез, Хъуьлуьдар.
Алимарин жергеяр къе
Къалин хьанва, аваз кIвенкIве,
Чи Ватандин гьар са пипIе…
Мубаракрай квез, Хъуьлуьдар.
90 йис я тамам,
Нурлуди я чи гьар са кам.
Кьабул ая чими салам, —
Мубаракрай квез, Хъуьлуьдар.
С.-А. Абдурашидов
